Niama słoŭniku narmatyŭnaha pravapisu adnaho słova, narodžanaha ŭ trasiancy Sašam i Sirožam, - "kałdyr".
"Naša Niva" ŭžyvaje jaho ŭ takim ža, aŭtentyčnym vyhladzie. Ja nia zhodny z redakcyjaj i prapanuju vynieści na sud čytačoŭ. U biełaruskich tekstach hetaje słova pavinna vyhladać hetak ža, jak i našy rodnieńkija "kaŭtun" dy "kaŭbasa", a mienavita - "kaŭdyr".
Henik Łojka, Miensk
Ад рэдакцыі
На самай справе няма ніякіх падстаў афармляць лексэму калдыр як каўдыр. У большасьці беларускіх гаворак і ў літаратурнай мове пераход гуку [л] у [ў] адбываецца сыстэматычна і пасьлядоўна толькі ў адной пазыцыі — у формах дзеясловаў прошлага часу мужчынскага роду (пайшоў, зрабіў). У астатніх жа выпадках гэта дзьве самастойныя фанэмы, паміж якімі не адбываецца чаргаваньня. Пераход этымалягічнага [л] у [ў], які мы назіраем у словах накшталт воўк, доўгі, маўчаць, адбыўся гістарычна ў выніку падзеньня рэдукаваных галосных у колішніх спалучэньнях [ъл], [ьл]. Не правёўшы спэцыяльнага мовазнаўчага дасьледаваньня, нельга высьветліць этымалёгію слова калдыр і адназначна сказаць, ці ёсьць у выпадку зь ім падставы для такога пераходу. Можна, тым ня менш, адзначыць, што большасьць фактараў паказваюць на адсутнасьць такіх падстаў.
Спасылкі ж на аналёгію з сучаснымі лексэмамі таксама не спрацоўваюць. Бо поруч са словамі каўтун, каўбаса ў нашай мове існуюць ня менш беларускія калдуны, калдобіна і… кілбаса, ня кажучы пра палку, толк і многія іншыя словы з [л] пасьля галоснага, як спрадвечна беларускія, так і запазычаныя. Дарэчы, запазычваньне нават з адной мовы-крыніцы магло ісьці па розных мадэлях: параўн. цюркізмы каўпак і калчан. Але ў большасьці запазычаньняў, асабліва новага часу, этымалягічны [л] усё ж захоўваецца. Так адбываецца цяпер і асваеньне жарганізму калдыр, да якога, трэба сказаць, увогуле падыход асобны якраз у сілу яго жаргоннага характару.
Улічваючы вышэйсказанае, прыходзім да высновы: настойваць на напісаньні каўдыр было б ня чым іншым, як моўным валюнтарызмам.
Сяргей Петрыкевіч
Каментары