«Мы проста хочам дадому». Паўднёваафрыканец расказаў, як дачка экс-прэзідэнта Зумы падманам завербавала яго ваяваць ва Украіне на баку Расіі

40‑гадовы мужчына шле сям'і галасавыя паведамленні. Яны поўныя адчаю. Ён кажа, што яго ўцягнулі ў вайну падманам, і ён вельмі хоча дадому, піша Бі-бі-сі.

Бі-бі-сі не раскрывае яго асобу з меркаванняў бяспекі. У гэтым матэрыяле ён фігуруе пад імем Сіпхо, а яго брат, які знаходзіцца ў Паўднёвай Афрыцы і спрабуе дапамагчы вярнуць яго дадому — Ксалані.

«Ён жыве ў пастаянным страху, бо не ведае, што яго чакае і як пройдзе ноч, бо яны знаходзяцца ў зоне баявых дзеянняў», — кажа Ксалані.

Бі-бі-сі праслухала галасавыя паведамленні, якія Сіпхо адпраўляў сваёй сям'і. Ён кажа, што быў завербаваны двума людзьмі, адна з якіх — Дудузіле Зума-Самбудла, дачка былога прэзідэнта ПАР Джэйкаба Зумы, які цяпер узначальвае галоўную апазіцыйную партыю краіны uMkhonto weSizwe (MK; на мове зулу назва азначае «Дзіда нацыі»). Зума-Самбудла адмаўляе, што наўмысна ўводзіла людзей у зман, і кажа, што сама стала ахвярай падману і маніпуляцый і цяпер «глыбока ўзрушаная» тым, што здарылася.

«Яны [меркаваныя вярбоўшчыкі] нават купілі нам авіябілеты, каб мы маглі дабрацца сюды [у Расію]», — кажа Сіпхо ў адным з паведамленняў.

Ксалані распавядае, што яго брат пакінуў Паўднёвую Афрыку 8 ліпеня, думаючы, што ён накіроўваецца праходзіць навучанне на целаахоўніка для партыі МК.

Партыю МК стварылі ў 2023 годзе. Яна названая ў гонар цяпер не існуючага ваеннага крыла кіроўнай партыі Афрыканскі нацыянальны кангрэс (АНК), якое змагалася з расісцкай сістэмай апартэіду ў Паўднёвай Афрыцы. Зума доўгі час быў членам АНК, але потым выйшаў з яе пасля сур'ёзнага канфлікту са сваім пераемнікам Сірылам Рамафоса, і перад парламенцкімі выбарамі стварыў сваю партыю, якая заняла на выбарах трэцяе месца.

Сястра іншага паўднёваафрыканца, які апынуўся на вайне, распавяла, што яе брата завербавалі для праходжання «контрразведвальнай» і «ахоўнай» падрыхтоўкі для MK — на гэтую прапанову ён пагадзіўся, паколькі быў беспрацоўным.

Ён не чакаў апынуцца на полі бою пад камандаваннем расіян.

«З імі абыходзяцца як з рабамі, ім загадваюць, што рабіць, а калі яны не падпарадкоўваюцца — ім пагражаюць», — кажа ён.

Па словах Ксалані, групе паўднёваафрыканцаў, у ліку якіх быў яго брат, па прыбыцці ў Расію далі на падпісанне кантракты. Дакументы былі на рускай мове, якой яны не ведалі. Яны звярнуліся па дапамогу да Зумы-Самбудлы, дэпутата парламента ад партыі МК, і яшчэ аднаго меркаванага вярбоўшчыка — Ксалані назваў гэтае імя. І Зума-Самбудла, і другі чалавек прыехалі ў Расію, і іх прысутнасць, як лічыць Ксалані, пераканала групу падпісаць кантракт, паколькі яны ім давяралі.

У галасавым паведамленні Сіпхо распавядае, што яго разам з астатнімі членамі групы адправілі ва Украіну ў пачатку жніўня. Затым іх раздзялілі, і ён апынуўся сярод тых, хто трапіў у Данецк.

«Мы побач з лініяй фронту, прыкладна за 10 км ад яе», — распавёў ён.

Бі-бі-сі азнаёмілася з відэазапісам экрана групавога чата ў WhatsApp, дзе перапісваліся некаторыя з гэтых паўднёваафрыканцаў.

«Нам сказалі, што мы едзем у бяспечнае месца, але мы заехалі яшчэ глыбей у пекла. І калі мы прыбылі, было тры атакі дронаў», — напісаў адзін з іх.

«Калі што-небудзь здарыцца, хлопцы… да сустрэчы», — напісаў іншы.

У нейкі момант у чат дадаўся кантакт па імені Duduzile Zuma-Sambudla.

Гэты чалавек спрабаваў супакоіць іх: «Трымайцеся, мы робім усё, што можам».

Бі-бі-сі спрабавала звязацца з абанентам, які выкарыстоўвае гэты нумар тэлефона, але ніхто не адказаў. У WhatsApp, куды Бі-бі-сі таксама адправіла паведамленне гэтаму чалавеку, у акаўнта на гэтым нумары ў профілі стаяла фота Зумы-Самбудлы.

Улады ПАР раней паведамлялі, што атрымлівалі «сігналы бедства» ад сваіх грамадзян, якія апынуліся ва Украіне ў зоне баявых дзеянняў у выніку падману. Яны абяцалі дзейнічаць праз «дыпламатычныя каналы», каб вярнуць іх дадому, але гэтага пакуль не адбылося. З моманту публікацыі заявы ў пачатку месяца ніякіх новых каментарыяў ад урада не было.

19 лістапада агенцтва Bloomberg са спасылкай на свае крыніцы паведаміла, што паўднёваафрыканцаў у расійскую армію вербавала дэпутат Дудузіле Зума-Самбудла, дачка былога прэзідэнта. Пазней стала вядома, што на яе таксама падала скаргу яе сястра па бацьку, 43‑гадовая Нкосазана Зума-Мнкубе. Яна абвінаваціла яе ў вербоўцы 17 мужчын. Пасля гэтага Зума-Самбудла таксама падала заяву.

У аўторак элітнае падраздзяленне паліцыі ПАР, «Ястрабы», пацвердзіла, што атрымала заявы ад абедзвюх жанчын. «Ястрабы» не паведамілі ніякіх падрабязнасцяў, але заявілі, што «абедзве справы расследуюцца сумесна, каб вызначыць, ці мелі месца якія-небудзь злачынствы, уключаючы магчымы гандаль людзьмі, незаконную вербоўку, эксплуатацыю або махлярства».

Бі-бі-сі азнаёмілася з копіяй афідэвіта — пісьмовых паказанняў пад прысягай, якія, па інфармацыі мясцовых СМІ, дала Зума-Самбудла. У ім яна не адмаўляе, што ўдзельнічала ў вербоўцы людзей для паездкі ў Расію, але сцвярджае, што верыла, нібы гаворка ідзе пра «законнае» навучанне.

«Я не была вярбоўшчыкам, агентам, аператарам або пасярэднікам у якой-небудзь незаконнай дзейнасці», — сцвярджае яна.

Бі-бі-сі таксама бачыла заяву, пададзеную ў паліцыю Зумай-Мнкубе. Яна сцвярджае, што яе сястра і яшчэ двое мужчын (яна паказвае іх імёны) «пад ілжывымі падставамі» завабілі ў Расію 17 паўднёваафрыканцаў і перадалі «расійскай наёмніцкай групе», якая адправіла іх ваяваць ва Украіну «без іх ведама або згоды».

«Сярод гэтых 17 мужчын, якія просяць урад Паўднёвай Афрыкі аб дапамозе, восем з'яўляюцца членамі маёй сям'і», — гаворыцца ў заяве Зумы-Мнкубе.

З паказанняў Зумы-Самбудлы вынікае, што яна сама праходзіла ў Расіі небаявы трэнінг.

З ёй выйшаў на сувязь арганізатар, якога яна, паводле яе слоў, да гэтага моманту не ведала, і прапанаваў набраць яшчэ людзей — як яна падумала, для ўдзелу ў аналагічнай праграме. Пасля чаго яна «па наіўнасці падзялілася інфармацыяй» з іншымі людзьмі, у тым ліку з членамі сям'і.

«Я б ні пры якіх абставінах свядома не падвергла сваю сям'ю або якога-небудзь іншага чалавека небяспецы», — гаворыцца ў афідэвіце.

Паводле яе слоў, для яе стала «глыбокім узрушэннем і стрэсам» усведамленне, што людзей такім чынам завабілі на вайну.

«Я сама стала ахвярай падману, скажэння інфармацыі і маніпуляцый», — дадае Зума-Самбудла.

Дачка Джэйкаба Зумы ўжо знаходзіцца пад судом па абвінавачваннях, звязаных з тэрарызмам і здрадай.

Яе пераследуюць за выказванні ў сацыяльных сетках, зробленыя чатыры гады таму падчас беспарадкаў у Паўднёвай Афрыцы пасля арышту яе бацькі: ён адмовіўся ўдзельнічаць у расследаванні карупцыі часоў свайго прэзідэнцтва. Пратэсты прывялі да падпалаў і марадзёрства і забралі жыцці як мінімум 300 чалавек. Зуму-Сабудлу абвінавачваюць у падбухторванні да гэтых беспарадкаў, аднак яна называе абвінавачванні палітычна матываванымі.

Джэйкаб Зума быў прысуджаны да 15 месяцаў турмы, але не адбыў турэмны тэрмін і быў вызвалены ўмоўна-датэрмінова ў сувязі з перапоўненасцю турмаў.

Па інфармацыі Bloomberg, некалькі чалавек падобным жа чынам былі завербаваны ў суседняй Батсване.

У адным з галасавых паведамленняў, праслуханых Бі-бі-сі, гаворыцца, што першапачаткова завербаваных паўднёваафрыканцаў было 24, але траіх вярнулі ў Расію, паколькі яны былі прызнаныя непрыдатнымі па стане здароўя.

У іншым галасавым паведамленні гаворыцца, што адзін з паўднёваафрыканцаў, якога прымусілі застацца ва Украіне, быў паранены, магчыма аскепкам, і яго месцазнаходжанне невядома.

Ксалані кажа, што часам ад брата па пяць дзён няма ніякіх вестак, таму што ён заняты «ваеннымі справамі».

«Сям'я перажывае за яго жыццё», — кажа ён.

У галасавых паведамленнях, адпраўленых сям'і, Сіпхо з разу ў раз паўтарае адно і тое ж: «Тут цяжка… мы ўсе проста хочам дадому».

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0