Pišam daŭhija teksty z 1906 hoda
© 2018 | Naša Niva
© 2018 | Naša Niva
Ad hotyki da madernu:
hajd pa Vienie dla
KULTURNYCH padarožnikaŭ
AD VIKTARA MARCINOVIČA
hajd pa Vienie dla
KULTURNYCH padarožnikaŭ
AD VIKTARA MARCINOVIČA
U stalicy Aŭstryi roznyja epochi i styli zastyli ŭ časie svajho roskvitu. Hidy apisvajuć Vienu jak horad-kazku na fonie bahataj spadčyny dynastyi Habsburhaŭ i adzin z centraŭ suśvietnaj kultury. Turystu spatrebicca nie adzin dzień, kab ahledzieć usie słavutaści tut. "Naša Niva" i paprasiła piśmieńnika Viktara Marcinoviča stać pravadnikom pa aŭstryjskaj stalicy i raskazać pra miescy, jakija jaho natchniajuć.
Čamu Marcinovič – najlepšy ekśpiert pa vienskim ładzie žyćcia, možna daviedacca tut.
Čamu Marcinovič – najlepšy ekśpiert pa vienskim ładzie žyćcia, možna daviedacca tut.
Dziakujučy Priorbanku, jaki ŭvachodzić u aŭstryjskuju hrupu Raiffeisen Bank International, my adpravili ŭ Vienu fatohrafa
Siarhieja Hudzilina, kab jon pakazaŭ vam atmaśfieru hetaha horada
Siarhieja Hudzilina, kab jon pakazaŭ vam atmaśfieru hetaha horada
MUZIEJ
My sustrelisia ŭ centry, u muziejnym kvartale. Ja – pieršy raz u hetym horadzie i nie aryjentujusia ni ŭ jaho architektury, ni ŭ historyi, ni ŭ kulturnych hustach Marcinoviča.
Viktar Marcinovič
piśmieńnik
«Aŭstryjskaja stalica – horad pałacaŭ. Kožny novy Habsburh chacieŭ pabudavać sabie dom-rezidencyju lepiej za papiarednika. Roskvit manarchii pryjšoŭsia na architekturu baroka. Kali kazać pra husty – dyk u mianie ŭźnikaje adčuvańnie, što, paśla hotyki, baroka byŭ užo "kitčam" u architektury. Mnie padajecca, Secesion i Ota Vahner, razam z hotykaj, utvarajuć najcikavajšy ansambl ŭ Vienie»
Marcinovič pra Mastacka-histaryčny muziej Vieny / Kunsthistorisches Museum Wien
« Muziej – hihanckaja art-kalekcyja z usiaho śvietu, jakuju źbiraŭ dvor Habsburhaŭ. U adroźnieńnie ad inšych budynkaŭ XIX stahodździa, hety adrazu budavaŭsia jak muziej. Paśla jon razrośsia da kvartała i źjaŭlajecca samym vialikim muziejnym kompleksam Jeŭropy »
Marcinovič pra Mastacka-histaryčny muziej Vieny / Kunsthistorisches Museum Wien
« Muziej – hihanckaja art-kalekcyja z usiaho śvietu, jakuju źbiraŭ dvor Habsburhaŭ. U adroźnieńnie ad inšych budynkaŭ XIX stahodździa, hety adrazu budavaŭsia jak muziej. Paśla jon razrośsia da kvartała i źjaŭlajecca samym vialikim muziejnym kompleksam Jeŭropy »
U Folksparku staić pamienšanaja kopija chrama Tesieja ŭ Afinach. Jon pabudavany admysłova dla skulptury Antonija Kanovy «Tesiej i kientaŭr», jakaja i sustrakaje naviednikaŭ na prystupkach muzieja. Skulpturu zamaŭlaŭ sam Napaleon. Banapart bačyŭ siabie Tesiejem, a pieramožanuju im Jeŭropu i Aŭstryju — kientaŭram. Ale, kali statuja była skončanaja, Napaleon užo prajhraŭ. I jaje z asałodaj pierakupiŭ impieratar Franc I. Sens mesedžu prosty: «Nu i chto tut Tesiej, tavaryš Banapart»?
Marcinovič idzie ŭ halereju Albiercina – samy naviedvany muziej Vieny. Tut źmiaščajecca najlepšaja kalekcyja hrafiki ŭ śviecie, a ŭ fondach zachoŭvajucca tvory "hałoŭnych" kłasikaŭ – Mane, Šahał, Kandzinski, Malevič, Pikasa… Muziej pačynaŭsia ŭ XVIII stahodździ z pryvatnaj kalekcyi hiercaha Albierta, jaki "fanacieŭ" ad źbirańnia hraviur. Na biłbordach Albierciny źmieščana karcina Marka Šahała "Zasnułaja pry kvietkach". Tut jana i zachoŭvajecca. U adnoj z załaŭ dzieci siadziać prosta na padłozie la "harłačykaŭ" Mane i słuchajuć lekcyju. Marcinovič idzie chutka i spyniajecca la Maleviča.
« Hladzi, tut pryncypovaja detalka. Malevič u pieršuju čarhu byŭ tearetykam i tolki potym — mastakom. Suprematyzm ličyŭ najvialikšaj stupieńniu raźvićcia ŭsich mastactvaŭ. Padčas znachodžańnia ŭ Viciebsku jon padkreślivaŭ, što pryjšoŭ da suprematyzmu praz asabistuju evalucyju. Što jon evalucyjanavaŭ — ad realizmu, „praz kubizm i sezanizm“ da — biespradmietnaści. Malevič pakinuŭ častku prac u Niamieččynie, spadziejučysia viarnucca pa ich. Ale nie viarnuŭsia. Rychtujučysia da retraśpiektyŭnaj vystavy ŭ 1929-m, jon vyrašyŭ adnavić stračanyja pracy, kab pakazać, jak išoŭ da suprematyzmu. I jon datavaŭ karciny „kubičnaha“ pieryjadu raniejšymi datami, imknučysia ŭvieści hledača ŭ zman i pakazać svaju evalucyju »
« Hladzi, tut pryncypovaja detalka. Malevič u pieršuju čarhu byŭ tearetykam i tolki potym — mastakom. Suprematyzm ličyŭ najvialikšaj stupieńniu raźvićcia ŭsich mastactvaŭ. Padčas znachodžańnia ŭ Viciebsku jon padkreślivaŭ, što pryjšoŭ da suprematyzmu praz asabistuju evalucyju. Što jon evalucyjanavaŭ — ad realizmu, „praz kubizm i sezanizm“ da — biespradmietnaści. Malevič pakinuŭ častku prac u Niamieččynie, spadziejučysia viarnucca pa ich. Ale nie viarnuŭsia. Rychtujučysia da retraśpiektyŭnaj vystavy ŭ 1929-m, jon vyrašyŭ adnavić stračanyja pracy, kab pakazać, jak išoŭ da suprematyzmu. I jon datavaŭ karciny „kubičnaha“ pieryjadu raniejšymi datami, imknučysia ŭvieści hledača ŭ zman i pakazać svaju evalucyju »
tramvaj
Prachodzim Parłamient i čujem sapraŭdnyja huki staroj Vieny: cokat koniej pa bruku i stukat starych tramvajaŭ. Vintažnyja vahony madernizujuć i pakidajuć na svaich maršrutach dziela kałarytu. Tramvai ŭ Vienie bolš, čym prosta transpart.
Adzin maršrut navat staŭ nahodaj dla miascovaha ŭstojlivaha vyrazu. Sprava ŭ tym, što apošni prypynak 71-ha tramvaja — "Centralnyja mohiłki". Tamu, kali čałaviek pamiraje, viency taktoŭna kažuć: "Pajechaŭ na 71-m".
Rynh, abo Koła, – heta łancuh bulvaraŭ vakoł staroha horada. U 1857 hodzie impieratar Franc Iosif I zahadaŭ razburyć staryja mury, bo Viena vyjšła za ich miežy, a abarončaha značeńnia jany bolš nie mieli
Rynh, abo Koła, – heta łancuh bulvaraŭ vakoł staroha horada. U 1857 hodzie impieratar Franc Iosif I zahadaŭ razburyć staryja mury, bo Viena vyjšła za ich miežy, a abarončaha značeńnia jany bolš nie mieli
Darečy, pra Aŭstraliju – niekatoryja amierykanskija turysty, z-za padabienstva ŭ nazvach, błytajuć krainy. Kiemlivyja aŭstryjcy prydumali ŭłasny turystyčny "miem" – "Tut niama kienhuru". Słohan sustrakajecca na śpiecyjalnych znakach i suvienirach pa ŭsioj krainie.
madernizm
« Reniesans byŭ viartańniem da Antyčnaści. I voś nad hetym usim – vybuchaje madern »
Tak Marcinovič havoryć pra vienski madernizm, i my pačynajem chadzić pa miescach, jakija natchniajuć jaho jak tvorcu. Palmavy domik (Palmenhaus) – budynak u styli madern architektara Frydrycha Amana. Unutry – šmat śviatła, "Dom matylkoŭ" i aranžareja z palmami. Jość i kaviarnia – smačnaja i demakratyčnaja pa atmaśfiery, ale nie pa cenach. Uzrovień dachodaŭ aŭstryjcaŭ – adzin z samych vysokich u Jeŭropie, a ŭ centry turystyčnaha horada kamfort zaŭsiody daražejšy.
« Na moj pohlad, heta było sapraŭdy niešta novaje, roŭnaje hotycy pa maštabie. Madern u Vienie — vielmi kašerny, bo vykarystoŭvaje šmat mietału i škła. Pieršapačatkovy, «letucienny», madern (jon ža juhiendstyl, jon ža secesijon, jon ža — ar nuvo) uschvalaŭ kaštoŭnaści hetych materyjałaŭ — hnutkaść mietału, prazrystaść i biazvažkaść škła »
Čas padsiłkavacca, i Marcinovič viadzie mianie na vienskuju kamaroŭku. Našmarkt (niam. Naschmarkt) – adkryty charčovy rynak niepadalok ad centra Vieny. Nievialikija restarančyki i kaviarni pracujuć da poźniaha viečara. Heta samy viadomy vienski kirmaš. A subotni Błyšyny rynak – užo kultavaje miesca, dzie možna znajści pobytavyja artefakty byłoj impieryi albo niešta madernovaje.
Našmark
Našmark mieścicca pamiž dvuma byłymi bierahami raki Vieny, prybranaj u hetym miescy ŭ kancy XIX stahodździa pad ziamlu, u toj samy čas, što i mienskaja Niamiha
Našmark
Našmark mieścicca pamiž dvuma byłymi bierahami raki Vieny, prybranaj u hetym miescy ŭ kancy XIX stahodździa pad ziamlu, u toj samy čas, što i mienskaja Niamiha
Vienski architektar Ota Vahnier taksama ŭvachodziŭ u vienski secesijon i pracavaŭ nad płanam rekanstrukcyi Vieny. Ale haradskija ŭłady pryniali tolki jaho prajekty vienskaj čyhunki (S-Bahn) i niekalki paviljonaŭ dla mietro. Pieršy paviljon byŭ adkryty na stancyi Karłspłac u 1899 hodzie. Tam amal ničoha nie źmianiłasia z tych časoŭ, akramia pryznačeńnia. Ciapier tam kafe, i my idziem tudy z Marcinovičam razmaŭlać pra vienskuju kavu. Naziemnyja paviljony bahata ŭpryhožanyja kvietkavymi arnamientami, jakija vykananyja ŭ styli madern. Pobač mietro, i prajezd kožnaha ciahnika supravadžajecca hučnaj vibracyjaj. Abaviazkova znajdzicie mahčymaść pabyvać tut.
Nu, a Marcinovič raskazvaje mnie pra śpiecyfiku śfiery pasłuh u aŭstryjskaj stalicy:
«Viena — adziny horad, dzie aficyjant moža vam nachamić i budzie pry hetym absalutna mieć racyju. Heta horad dobrych manier, i kali ty ich parušyŭ — možaš atrymać hrubaść prosta ŭ tvar z šyrokaj i vietlivaj uśmieškaj ad aficyjanta. Dyk voś. Kali tabie chočacca amierykana — lepš laśnisia hałavoj ab ścienku, čym zamoŭ u vienskaha aficyjanta „amierykana“. Luby hatunak kavy tut maje svaju, vienskuju, nazvu. „Amierykana“ hučyć jak niešta siaredniaje pamiž „fierłanhierter“ i „fiorłeeenhrtr“. Čym mieniej hałosnych, tym lepiej. U mianie ŭ žyćci nie atrymlivajecca vymavić dźvie rečy: skazać „dziakuj“ na vjetnamskaj tak, kab mianie zrazumieli, i zamović amierykana ŭ Vienie tak, kab barysta mianie nie abłajaŭ»
«Viena — adziny horad, dzie aficyjant moža vam nachamić i budzie pry hetym absalutna mieć racyju. Heta horad dobrych manier, i kali ty ich parušyŭ — možaš atrymać hrubaść prosta ŭ tvar z šyrokaj i vietlivaj uśmieškaj ad aficyjanta. Dyk voś. Kali tabie chočacca amierykana — lepš laśnisia hałavoj ab ścienku, čym zamoŭ u vienskaha aficyjanta „amierykana“. Luby hatunak kavy tut maje svaju, vienskuju, nazvu. „Amierykana“ hučyć jak niešta siaredniaje pamiž „fierłanhierter“ i „fiorłeeenhrtr“. Čym mieniej hałosnych, tym lepiej. U mianie ŭ žyćci nie atrymlivajecca vymavić dźvie rečy: skazać „dziakuj“ na vjetnamskaj tak, kab mianie zrazumieli, i zamović amierykana ŭ Vienie tak, kab barysta mianie nie abłajaŭ»
vienskaja opiera
Nu i narešcie opiera – ci nie asnoŭny honar Vieny! Aŭstryjskaja stalica ličycca adnoj z suśvietnych u hetym mastactvie. Trapić siudy – viaršynia ŭ karjery śpievakoŭ
Marcinovič, jak amal miascovy, viedaje łajfchak, jakim čynam trapić siudy amal zadarma. Ale jość adzin prycypovy momant. Treba pryjści nie paźniej za 2 hadziny i stać u žyvuju čarhu ŭ kasu.
Za paradkam čarhi sočać supracoŭniki ŭ mantyjach. Za čatyry jeŭra my patrapili ŭ parter na opieru "Jaŭhien Aniehin",
a našyja miescy znachodzilisia navat u lepšaj akustyčnaj zonie, čym bałkony z kvitkami za sotniu jeŭra.
Voś, darečy, i kvitok:
Za paradkam čarhi sočać supracoŭniki ŭ mantyjach. Za čatyry jeŭra my patrapili ŭ parter na opieru "Jaŭhien Aniehin",
a našyja miescy znachodzilisia navat u lepšaj akustyčnaj zonie, čym bałkony z kvitkami za sotniu jeŭra.
Voś, darečy, i kvitok:
Čamu vienskaja opiera takaja papularnaja?
U Vienskaj opiery śpiavajuć žyŭcom i bieź mikrafonaŭ, a dla efiektu pahružeńnia vielmi važna miesca, dzie ty siadziš. Idealna, kali śpievaki – nasuprać ciabie
Čamu vienskaja opiera takaja papularnaja?
U Vienskaj opiery śpiavajuć žyŭcom i bieź mikrafonaŭ, a dla efiektu pahružeńnia vielmi važna miesca, dzie ty siadziš. Idealna, kali śpievaki – nasuprać ciabie
Zasłona, jakaja padzialaje scenu i zału, – samastojny tvor mastactva, jaki śpiecyjalna zamaŭlajecca na ceły opierny siezon. U 2017/18 hadach u Vienskaj opiery demanstrujecca "Žaleznaja zasłona" amierykanskaha kłasika kanceptualnaha mastactva Džona Bałdesary (John Baldessari).
A ŭ 1964-m Mark Šahał atrymaŭ zamovu ad Mietrapoliten Opiery ŭ Ńju-Jorku na 13 zasłonaŭ dla "Čaroŭnaj flejty" Mocarta. Adna ź ich demanstrujecca ciapier u adnym z muziejaŭ Partuhalii i zajmaje cełuju zału.
Sychodzim z Opiery raniej, kab zekanomić čas. Niejkim čynam nas prymajuć za turystaŭ dva ruskamoŭnyja śpiekulanty kvitkami. Jany prapanujuć nabyć u ich z ruk dva kvitki na pakinutaha nami Aniehina, kožny kvitok – 50 jeŭra. U suśvietnaj opiernaj stalicy byvaje i takoje…
A ŭ 1964-m Mark Šahał atrymaŭ zamovu ad Mietrapoliten Opiery ŭ Ńju-Jorku na 13 zasłonaŭ dla "Čaroŭnaj flejty" Mocarta. Adna ź ich demanstrujecca ciapier u adnym z muziejaŭ Partuhalii i zajmaje cełuju zału.
Sychodzim z Opiery raniej, kab zekanomić čas. Niejkim čynam nas prymajuć za turystaŭ dva ruskamoŭnyja śpiekulanty kvitkami. Jany prapanujuć nabyć u ich z ruk dva kvitki na pakinutaha nami Aniehina, kožny kvitok – 50 jeŭra. U suśvietnaj opiernaj stalicy byvaje i takoje…
fakty pra vienu i aŭstryju
Biełaruś i Aŭstryja – suvymiernyja pa maštabach jeŭrapiejskija krainy. Niekatoryja momanty ździŭlajuć tym, nakolki šmat u nas supolnaha. Nie vierycie? Hladzicie i ździŭlajciesia. Amal adnolkavaja kolkaść nasielnictva: 8,5 młn aŭstryjcaŭ i 9,5 biełarusaŭ. Stalicy, u jakich žyvie amal čverć usiaho nasielnictva krainy: Minsk – 1,95 młn , Viena – 1,85 młn. Rečki ŭ histaryčnych centrach stalic (Niamiha i Viena), schavanyja pad ziamlu… Jašče? Bahataja historyja byłych unikalnych, šmatnacyjanalnych dziaržaŭnych utvareńniaŭ – Aŭstra-Vienhryi i Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, Rečy Paspalitaj. Dziaržaŭnyja movy – nacyjanalnyja movy susiednich krain. Aŭstryjski niamiecki i biełaruskaja trasianka – adnolkava kałarytnyja pa hučańni dla susiedziaŭ. U aŭstryjcaŭ – Klimt, u biełarusaŭ – Šahał. A nižej užo čysta aŭstryjskija fakty:
dunaj i sučasnaja viena
Marcinoviču nie vielmi cikavaja sučasnaja Viena. U joj jen byvaŭ redka, dy i kulturnaja prahrama tut – zusim inšaha kštałtu. Ranišni čas ja traču na samastojnuju ekskursiju. Idu ad Dunaja ŭ centr. Nižej – niekalki važnych miescaŭ
Raka i hory
Vienu dzielić na dvoje Dunaj. Z mosta praź jaho vidać hory. 62% płoščy Aŭstryi zajmajuć Alpy
Raka i hory
Vienu dzielić na dvoje Dunaj. Z mosta praź jaho vidać hory. 62% płoščy Aŭstryi zajmajuć Alpy
hotyka
Paśla maich ranišnich pachodaŭ da raki sustrakajemsia ŭ turystyčnym centry la mietro Stefanpłac, kab krychu zakranuć "topavuju" architekturnuju spadčynu Vieny – staradaŭnija hatyčnyja kaścioły.
Sabor Śviatoha Štefana – simvał Vieny i Aŭstryi
Sabor nabyŭ svoj sučasny vyhlad da 1511 hoda. Bambavańni Druhoj suśvietnaj vajny sabora nie začapili. Pry adstupleńni ź Vieny hitleraŭcaŭ u krasaviku 1945 hoda kamiendant horada hienierał Jozef Dytrych zahadaŭ niamieckaj artyleryi źniščyć centr Vieny, ale kapitan Hierhard Klinkicht admoviŭsia vykanać zahad
Sabor Śviatoha Štefana – simvał Vieny i Aŭstryi
Sabor nabyŭ svoj sučasny vyhlad da 1511 hoda. Bambavańni Druhoj suśvietnaj vajny sabora nie začapili. Pry adstupleńni ź Vieny hitlercaŭ u krasaviku 1945 hoda kamiendant horada hienierał Jozef Dytrych zahadaŭ niamieckaj artyleryi źniščyć centr Vieny, ale kapitan Hierhard Klinkicht admoviŭsia vykanać zahad
My ŭ samym sercy Vieny – tut jana i pačynałasia ŭ siaredzinie I stahodździa našaj ery z budaŭnictva farposta 15-ha rymskaha lehijona «Vindabona». Vakoł vajskovaha łahiera horad i ros.
Pačatak Vieny
Ruiny toj epochi – hłyboka ŭnizie. Za dźvie tysiačy hadoŭ nad imi "narasło" šmat inšych kulturnych słajoŭ.
Pačatak Vieny
Ruiny toj epochi – hłyboka ŭnizie. Za dźvie tysiačy hadoŭ nad imi "narasło" šmat inšych kulturnych słajoŭ.
atmaśfiera stalicy aŭstryi
Viartajemsia da centra, kab adšukać prosty vienski pab i adčuć atmaśfieru niazmušanaha aŭstryjskaha viečara. Marcinovič zaŭvažaje bukinistyčnuju kramu i prapadaje tam na paŭhadziny. Znachodzić knihu kanca XIX stahodździa i pačynaje tarhavacca. Užo ŭ Minsku, pry padrychtoŭcy hetaha materyjała, Marcinovič dasłaŭ mnie takija radki pra viečarovuju Vienu:
« Paśla taho, jak sonca chavajecca za šykoŭnyja dachi damoŭ, a parki patanajuć u sutońni, nastroj na bulvarach źmianiajecca: nad chodnikami zaharajucca lichtary.
Tut pačynajecca viečarovy karnavał, i hora tabie, kali tvaje šuzy nie adpaliravanyja da blasku, a ŭ tvajoj kišeni niama płacinavaj kartki »
Tut pačynajecca viečarovy karnavał, i hora tabie, kali tvaje šuzy nie adpaliravanyja da blasku, a ŭ tvajoj kišeni niama płacinavaj kartki »
Razychodzimsia, i ja viartajusia pieššu praz płošču i park la vienskaj Ratušy. Tut viruje žyćcio, a mierapryjemstvy dla adpačynku prachodziać kožny hod. Samymi viadomyja ź ich – «Vienskaja ladovaja mara» zimoj i Fiestyval muzyčnaha filma letam. Na dvare poźni viečar. Na zalitaj śviatłom koŭzancy kružacca na kańkach dziasiatki ludziej...
« Kon tvoj – siadzieć nad zastyłym "fierłeeenhrtr" u kutku vienskaj kaviarni dy adčuvać siabie hledačom na kirmašy čužoj fanaberyi »
« Što praŭda, adzinota ŭ Vienie taksama abajalnaja. Mnie padabajecca nazirać za hetym usim »
Jašče historyj?
Marcinovič, jakoha vy nie bačyli: pra novy raman, vienski pobyt, budučyniu i čamu ŭ Biełarusi jon nie svoj
tekst / fota / videa / hrafičny dyzajn i raspracoŭka
Siarhiej Hudzilin
Naša Niva | Pišam doŭhija teksty z 1906 hoda
© Pryvatnaje pradpryjemstva «Surodzičy»
UNP 190786828
© Pryvatnaje pradpryjemstva «Surodzičy»
UNP 190786828