Беларусаў з жэнеўскімі пашпартамі не пусцілі ў Варшаве на самалёт у Малдову
Марына з мужам пераехалі з Беларусі ў Польшчу праз палітычны пераслед. У 2023 годзе маладыя людзі атрымалі статус бежанцаў, а разам з ім — жэнеўскія пашпарты.
Месяц таму муж і жонка запланавалі паездку ў Малдову, але ў апошні момант іх знялі з рэйса — праз адсутнасць «сапраўдных» пашпартоў. Марына паспрабавала аспрэчыць рашэнне, але гэта не дапамагло. Сваёй гісторыяй яна падзялілася з Most.
Жэнеўскі пашпарт — праязны дакумент для бежанцаў, які выдаецца ў якасці замены пашпарта ў адпаведнасці з Жэнеўскай канвенцыяй аб бежанцах 1951 года.
У пачатку мая 2025 года беларусы сабраліся паехаць у Малдову — паглядзець краіну і купіць лекі, якія не змаглі знайсці ў Польшчы. Рыхтавацца да паездкі маладыя людзі пачалі загадзя і асобную ўвагу надалі дакументам.
Яны ведалі, што грамадзяне Беларусі могуць уязджаць у Малдову без віз. Але тэрмін дзеяння беларускіх пашпартоў у мужа і жонкі ўжо скончыўся. А нават калі б яны былі сапраўдныя, уцекачы не павінны іх выкарыстоўваць, паколькі не могуць спадзявацца на абарону сваёй дзяржавы. Падарожнічаць трэба менавіта па жэнеўскім пашпарце.
Таму Марына стала шукаць інфармацыю аб тым, ці патрабуецца віза тым, хто едзе ў Малдову з жэнеўскім пашпартам і ДНЖ Польшчы.
— Мы патэлефанавалі ў [малдаўскую] амбасаду ў Варшаве. Там сказалі, што фізічных віз не існуе, ёсць электронныя. Пры гэтым сказалі, што віза не патрэбная і што можна ехаць. Але [папярэдзілі], што нас могуць не пусціць памежнікі ў Малдове, калі мы ўключаныя ў спіс асоб, прысутнасць якіх непажаданая для краіны, — успамінае дзяўчына.
Марына палічыла, што канкрэтнай і адназначнай інфармацыі так і не атрымала. Сямейная пара аддавала сабе справаздачу ў тым, што паездка можа абярнуцца цяжкасцямі на мяжы, але ўсё ж вырашыла рызыкнуць.
Раней Most накіроўваў у амбасаду Малдовы ў Польшчы запыт аб тым, ці могуць грамадзяне Беларусі ўязджаць у краіну па польскім праязным дакуменце замежніка (яго можна атрымаць, нават калі чалавек не валодае статусам бежанца, а проста не можа вярнуцца на радзіму для атрымання нацыянальнага пашпарта). У пасольстве адказалі, што грамадзяне Беларусі могуць падарожнічаць у Малдову па польскім праязным дакуменце для замежніка з ДНЖ Польшчы. Віза не патрабуецца. Супрацоўнікі папярэдзілі, што пытаньні, зьвязаныя з перасячэньнем дзяржаўнай мяжы, знаходзяцца ў кампэтэнцыі памежнай паліцыі Рэспублікі Малдова.
За пяць хвілін да адпраўлення знялі з аўтобуса
У якасці авіяперавозчыка Марына з мужам выбралі кампанію Wizz Air. Але перш чым купляць квіткі, вырашылі перастрахавацца — напісалі авіякампаніі ліст з пытаннем, ці могуць яны ляцець з жэнеўскімі праязнымі дакументамі і польскімі картамі пабыту (ДНЖ), а таксама ці патрабуюцца ім візы для ўезду ў Малдову.
— Кампанія даслала стандартны адказ, хутчэй за ўсё, аўтаматычны. Не было нічога канкрэтнага, — кажа Марына.
У аэрапорце жэнеўскі дакумент выклікаў пытанні пры рэгістрацыі на рэйс, але ў выніку ўсё ішло добра. Сям'я прайшла рэгістрацыю, памежны кантроль і праверку дакументаў пры пасадцы.
— Нас пасадзілі ў аўтобус да самалёта. І ўжо ў апошнія пяць хвілін [перад адпраўкай] аўтобуса да нас падбег работнік, забраў у нас з рук нашы [жэнеўскія] пашпарты і сказаў, што яму трэба нешта праверыць,-успамінае тую сітуацыю Марына. — Мы пабеглі за ім. [У зоне пропуску на пасадку] сядзела ўжо іншая працаўніца. Яна сказала, што нам патрэбна віза.
Марына паспрабавала растлумачыць, што яны з мужам пісалі зварот у авіякампанію па пытанні дакументаў, і паведаміла, што раней яны з мужам ужо ездзілі ў Грузію — і ніякіх праблем не было. Але гэта не дапамагло.
— Яна сказала: «у Грузію вы маглі паехаць, а сюды (у Малдову — Most) — не», — пераказвае Марына.
Прозвішчаў не назвалі, адмову не выдалі
Тады беларуска паспрабавала высветліць, чаму іх наогул зарэгістравалі на рэйс і прапусцілі на пасадку, калі ўжо тады было ясна, што віз у іх няма. З яе слоў, яны з мужам» не насядалі « на супрацоўнікаў, а спакойна імкнуліся растлумачыць сваю сітуацыю. Але гэта не дапамагло — самалёт паляцеў без іх.
— Яны нават не ведаюць заканадаўства: з жэнеўскімі пашпартамі мы не можам ляцець па беларускіх пашпартах, нават калі яны ў нас ёсць і сапраўдныя. Замест гэтага яны проста сказалі, што гэта не пашпарт.
Муж і жонка спрабавалі ўдакладніць прозвішчы супрацоўнікаў, якія прымалі рашэнне, але тыя адмовіліся даць інфармацыю. Дакументаў, якія пацвярджаюць адмову, беларусам таксама не выдалі.
— Як мне ўжо потым раілі, трэба было выклікаць паліцыю. Але, на мой погляд, гэта б нічога кардынальна не змяніла, — дзеліцца Марына. — Тут асноўная праблема ў тым, што [работнікі аэрапортаў і авіякампаній] мала ведаюць пра жэнеўскія пашпарты.
Правы людзей не даносяцца
Пасля вяртання дадому пара накіравала ў авіякампанію электронны ліст, у якім падрабязна апісалі складзеную сітуацыю і запатрабавалі кампенсацыю кошту квіткоў. Але ў адказ кампанія паведаміла, што дзеянні яе супрацоўнікаў адпавядалі ўнутранаму рэгламенту авіяперавозчыка.
— Можна, вядома, судзіцца і спрабаваць вывеcці гэта на нейкі ўзровень, але [кошт] квіткоў не варты ні часу, ні грошай, якія мы заплацім юрыстам, — кажа суразмоўца.
На думку Марыны, пытанне з авіякампаніямі павінна вырашацца на палітычным узроўні.
— Правы людзей, у якіх няма [нацыянальных] пашпартоў — і ў бліжэйшыя гады не будзе — і якім трэба кудысьці ездзіць, не даносяцца, — лічыць беларуска. — Я магу напісаць скаргу, нехта яшчэ можа напісаць, але гэтага мала, бо авіякампаніі штодня прапускаюць праз сябе дзясяткі тысяч чалавек. Таму трэба, каб палітычныя структуры камунікавалі з кіраўніцтвам авіякампаній.