Top-10 biełaruskich zamkaŭ ź lehiendami pra pryvidaŭ
Fota Siarhieja Płytkieviča, www.planetabelarus.by
Prystojnyja, čullivyja, biaźlitasnyja i nie pazbaŭlenyja pačućcia humaru, biełaruskija pryvidy žyvuć u pałacach i ruinach staražytnych zamkaŭ, padziemnymi kalidorami chodziać adzin da adnaho ŭ hości, tužać, zabaŭlajucca i kpiać ź cikaŭnych turystaŭ. Dzie žyvie pryvid Bony Sforcy i kaho nia lubić Čornaja Dama Kosaŭskaha pałacu, ab čym dbaje zdań Jana Kiški i kudy źnikajuć duchi zabojcaŭ Kiejstuta - viedaje aŭtarka radyjo «Svaboda» Jana Šydłoŭskaja.
Niaśviski zamak.
1. Hieranionski zamak i pałac u Niaśvižy: Čornaja Panna
U spadziavańni na sustreču z pryvidami padarožniki najčaściej vypraŭlajucca ŭ Niaśviž, dzie ŭ pałacy haspadaryć Čornaja Panna. Historyja hetaha trahičnaha ramanu pačałasia ŭ Hieranionskim zamku, kali, pakinuŭšy maładuju ŭdavu, pamior jaho haspadar Stanisłaŭ Haštold. Nieŭzabavie ŭ zamak urehulavać pytańni spadčyny pryjechaŭ Žyhimont II Aŭhust. Zaplanavany karotki vizyt raściahnuŭsia na niekalki tydniaŭ. Ciažka nie zakachacca ŭ maładuju ŭdavu, kali jana — Barbara Radzivił — adna z najpryhažejšych žančyn kraju.
Žyhimont Aŭhust staŭ častym hościem Hieranionskaha zamka, adnak praź niekatory čas Barbara pierajechała ŭ Vilniu. Zakachanyja patajemna ažanilisia, i praz peŭny čas Barbara stała adnoj z samych pryhožych karaleŭ Eŭropy. Ale nieŭzabavie paśla karanacyi jana pačała zhasać, amal uvieś čas pravodziačy ŭ łožku. U jaje zaŭčasnaj śmierci vinavaciać karalevu Bonu Sforcu, vidavočnych dokazaŭ viny jakoj tak i nie znajšli.
Pryvidam Barbara Radzivił stała paśla śpirytyčnaha seansu, jaki niaŭciešny karol naładziŭ, kab jašče raz ubačyć kachanuju. Nasupierak pieraściaroham, Žyhimont Aŭhust nie ŭstrymaŭsia i kinuŭsia da zdani Barbary. I z taje pary jaje duša ŭ abliččy Čornaj Panny błukaje pa Niaśviskim pałacy. Karalevaj dziaržavy Barbara Radzivił była niadoŭha, zatoje paśla śmierci nazaŭsiody zastałasia karalevaj kachańnia.
Čornaja Panna časam źjaŭlajecca i na ruinach Hieranionskaha zamka, dzie praviała šmat ščaślivych dzion z kachanym.
2. Kreŭski zamak: duchi zabojcaŭ Kiejstuta i kniazioŭna z sabačkam
Čatyry kamiani-abiarehi vakoł Kreva nie zmahli praduchilić vybrykaŭ niačystaj siły i źjaŭleńnia ŭ vakolicach šmatlikich pryvidaŭ. Pieradusim, naviednikam Kreŭskaha zamka raju staranna prysłuchacca. Uznaharodaj stanie bieźlič tajamničych hukaŭ: brazhat łancuhoŭ, stuk mołata pa kavadle, hrukat kapytoŭ, čchańnie, cichi kašal, vodhuki pieśni prački. Dačakaŭšysia ciemry, jość vierahodnaść ubačyć kreŭskija zdani — mužčynskija cieni, duchi zabojcaŭ Kiejstuta, pasłuhačoŭ Jahajły, albo postać žančyny, jakaja niaśpiešna idzie pa ścienach zamka, vierałomna skidvajučy ŭniz kamiani. Za joj, addany i prycichły, kročyć sabaka.
Miestačkoŭcy kličuć žančynu kniazioŭnaj — kažuć, jana mieła noraŭ nadzvyčaj hanarlivy. Zhodna ź lehiendaj, jana stała pryčynaj dvuboju dvuch maładych kniazioŭ. Na prapanovu pieramožcy stać jaho žonkaj dziaŭčyna dała admoŭny adkaz, čym naklikała na siabie kniažy hnieŭ. U ścianu maładuju žančynu zamuravali razam z sabačkam, što i ciapier supravadžaje haspadyniu padčas načnych špacyraŭ.
Niama sumnievu, što zdani Kreŭskaha zamka karystajucca patajemnym chodam, što viadzie ŭ Vilniu i chavaje ŭ sabie jašče bolš tajamnic.
3. Kosaŭski pałac: Čornaja Dama, pryvid słužki, jakuju źjeŭ leŭ, i dzikaje palavańnie karala Stacha
Svaju Čornuju Damu maje i viadomy lehiendami Kosaŭski pałac. Kažuć, što heta nadzvyčaj dalikatny i niaškodny pryvid, jaki źlohku prypužvaje tych, čyje pavodziny ŭ ścienach minijaturnaha zamka padajucca jamu nachabnymi albo hrubymi.
Vierahodna, za postaćciu Čornaj Damy chavajecca asoba hrafini Jadvihi Pusłoŭskaj. Jana była žonkaj Vandalina Pusłoŭskaha, jaki, ukłaŭšy ŭ Kosaŭski pałac hrošy, viedy i hust, zrabiŭ jaho adnym z samych vybitnych u krainie. Žonka adpaviadała nieardynarnaj asobie svajho muža, čas ad času dajučy šturški dla jaho niaŭtomnaj enerhii. Da prykładu, letam joj da źniamohi chaciełasia katacca na saniach, što vymušała hrafa Pusłoŭskaha pierajmać prykład Karala Radziviła i ładzić zachaplalnyja katańni pa soli. Biassprečna, para Pusłoŭskich žyła ŭ atmasfery raskošy z vyhodami. Adnak pieramiena ŭ pałacavym žyćci nastupiła z prychodam novaha haspadara.
Nastupny z rodu Pusłoŭskich byŭ čałaviekam schilnym da azartnych hulniaŭ, šmat kamu vinien i, narešcie, byŭ vymušany pradać pałac. Vidać, hetkaha ŭčynku hrafinia Pusłoŭskaja daravać nie mahła. Čornaja Dama zarekamendavała siabie samym prystojnym biełaruskim pryvidam, jaki staić na varcie vysokaj marali. Tamu na ekskursiju ci adpačynak u Kosaŭski pałac varta vypraŭlacca vyklučna sa śvietłymi namierami i dumkami. Kažuć, što Čornaja Dama časam karystajecca chodam, što viadzie da Ružanskaha pałacu.
Pobač z Čornaj Damaj u Kosaŭskim pałacy žyvie jašče adzin pryvid — maładoj dziaŭčyny, jakaja prysłužvała haspadaram. Jaje pryhažość pryhlanułasia adnamu z mahnataŭ, što haściavaŭ u Kosavie. Adnak na zalacańni zamožnaha hościa ścipłaja i prystojnaja najmička nie adkazvała ŭzajemnaściu. Abražany mahnat raspracavaŭ plan pomsty: pozna ŭviečary apošni raz zaprasiŭ jaje da siabie ŭ pakoj i, pačuŭšy čarhovuju admovu, vyhnaŭ na kalidor. A tam užo prahulvaŭsia znakamity kosaŭski leŭ, jakoha haspadary trymali pad zamkom, adnak na noč vypuskali ŭ jakaści vartaŭnika, kab nichto z haściej nie spakusiŭsia na haspadarskaje bahaćcie. Z taje pary dziaŭčynu bolš nia bačyli, i ŭsie namahańni znajści jaje byli marnymi. Zdań słužanki nahadvała ab sabie, kali ŭ hości znoŭ naviedvaŭsia zamožny mahnat. Z časam pryvid pačaŭ kpić i ź inšych haściej i navat prypužvać ich.
Samyja zmročnyja pryvidy ŭ vakolicach Kosaŭskaha pałacu źjaŭlajucca ŭ cichuju miesiačnuju noč, achutanuju tumannaj smuhoju. Zdalok čuvać stuk kapytoŭ i ržańnie koniej, jakija pastupova hučniejuć i nabližajucca. Heta imčyć dzikaje palavańnie karala Stacha, da hetaha času spraŭlajučy pomstu naščadkam tutejšaha mahnata Ramana. Apošni zdradziŭ kanonam vysakarodnaści, zabiŭ maładoha Stacha i jaho paplečnikaŭ padčas palavańnia na bałotnuju ryś, a cieły zabitych, pryviazanyja da koniej, pahnaŭ u niebiaśpiečnuju bahnu. Vierahodna, što padziei skarystanaj Uładzimieram Karatkievičam u znakamitym ramanie lehiendy adbylisia ŭ vakolicach Kosaŭskaha pałacu, i zmročnyja vieršniki dzikaha palavańnia da siońnia pužajuć naviednikaŭ hetych miaścin.
4. Smalanski zamak, albo Bieły Koviel: zdań Bony Sforcy
Pryhožuju i vytančanuju karalevu Bonu Sforcu viedali jak žančynu adukavanuju, dalnabačnuju i ŭładarnuju. Jana spryjała raźvićciu kultury i aśvietnictva na biełaruskich ziemlach, imknułasia pavialičyć palityčnuju ŭładu za košt pašyreńnia ziamielnych uładańniaŭ. Niamała ziamiel Bona Sforca atrymała ŭ padarunak ad muža Žyhimonta I Staroha. Prykładna ŭ 1539 hodzie karaleva stanovicca haspadyniaj Smalanaŭ. Čatyry hady miastečka naležała karalevie Bonie, paśla čaho pierajšło da zamožnaha rodu Sanhuškaŭ, što ŭźviaduć u Smalanach pradstaŭničy zamak, jaki viedajuć pad nazvaj Bieły Koviel.
Ni karotki termin haspadarańnia Bony Sforcy ŭ Smalanach, ni toj fakt, što Smalanski zamak pabudavany paźniej, čym tut mahła žyć karanavanaja asoba, nie zmahli praduchilić uźniknieńnia lehiend, źviazanych ź jaje imiem. Pamierła Bona ŭ Italii, adnak miestačkoŭcy pierakananyja, što pryvid karalevy błukaje ŭ Smalanach. Źjaŭlajecca jon pieravažna vosieńskaj paroju, kali ad raki Dziarnoŭki ŭzdymajecca husty tuman. Acalełaja vieža aśviatlajecca miakkim śviatłom, adniekul z-pad ziamli danosicca muzyka, i tady ŭ akonnych prajomach źjaŭlajecca apranutaja ŭ biełaje zhrabnaja zdań Bony Sforcy. Kali vosieńskuju cišyniu parušaje cichaje konnaje ržańnie, vierahodna, karaleva, karystajučysia adnym z padziemnych chadoŭ, vypraviłasia na trojcy da Spasa-Praabraženskaj carkvy, što i ciapier dziejničaje ŭ Smalanach.
5. Halšanski zamak: Čorny manach i Biełaja Panna
Reputacyju samaha złaviesnaha i panuraha maje Halšanski zamak. I pryvidy, jakija nasialajuć jaho, nie vyłučajucca vietlivaściu i dabrynioju. Kryki, jenki i stohny parušajuć cišyniu vakoł zamka, a ŭ jaho vakolicach adbyvajucca rečy, što paddajucca chutčej žudasnamu apisańniu, čym tłumačeńniu.
Pa načoch na ruinach Halšanskaha zamka źjaŭlajecca pryvid Čornaha manacha. Za jaho ciomnym abliččam chavajecca duša maładoha chłopca, jaki byŭ dziorzkim nastolki, što raźličvaŭ na ŭvahu kniazioŭny Hanny Halšanskaj i, atrymaŭšy jaje, advažyŭsia na spatkańni. Raźjušany baćka addaje zahad, i junak hinie, zamurovany ŭ adnu sa ścien zamka. Z taje pary jaho postać panura błukaje ŭ vakolicach, i miestačkoŭcy zavuć jaho Čornym manacham.
Druhi pryvid, viadomy na ŭsiu krainu, žyvie ŭ Halšanskim klaštary franciškancaŭ, pabudavanym na zahad Sapiehaŭ. Biełaj Pannaj, što navodzić luty strach pieradusim na mužčyn, kaliści była maładaja dziaŭčyna, jakaja pabrałasia šlubam z adnym z budaŭnikoŭ, jakija ŭzvodzili manastyrski kompleks. Ščyra zakachanaja ŭ svajho muža, jana štodnia adnoj ź pieršych prynosiła na budoŭlu haračy abied. Tak adbyłosia i ŭ pahibielny dzień, kali pracaŭniki pastanavili załahodzić čornyja siły, kab urešcie dabudavać zaklatuju ścianu klaštara, jakaja ŭvieś čas abvalvałasia. Achviara krasuniaj źniała praklon, ścianu ŭźviali i budaŭniki skončyli pracu ŭ čas.
Biełaja Panna štodnia abychodzić svaje ŭładańni, ale nia nadta pieścić turystaŭ svaim źjaŭleńniem. U svoj čas u adnoj z kiellaŭ klaštara franciškancaŭ šukaŭ natchnieńnia mastak Aleś Puškin. Pa jaho słovach, padčas pobytu jaho naviedaŭ pryvid Biełaj Panny. Časam zdań pakidaje manastyrski kompleks i skiroŭvajecca ŭ bok zamka.
6. Lidzki zamak: pryvidy vajaroŭ
Pryvidy vajaroŭ, viadoma ž, miescam svajho žycharstva abrali zbudavany Hiedyminam u abarončych metach Lidzki zamak. Mahutny bajavy farpost paŭstaŭ, kab pierapynić kryžackuju navału na ziemli Vialikaha kniastva.
Padziei lehiendy, što dała žyćcio lidzkim pryvidam, adbyvajucca ŭ śniežni 1392 hodu. Marazy spryjali kryžackim atradam — pa skavanaj lodam dryhvie voraham udałosia maksymalna nablizicca da nieprystupnych ścien. U Lidzkim zamku na toj čas haspadaryŭ kniaź Dźmitry Karybut. Majučy ładnuju družynu, dastatkovuju kolkaść zbroi i ryštunku, kniaź, tym nia mienš, prymaje rašeńnie pakinuć zamak. Nadyšła noč. Skarystaŭšysia padziemnym chodam, kniaź z bolšaj častkaj družyny skiroŭvajecca ŭ bok Navahradku. U zamku Dźmitry Karybut pakidaje niekalkich vajaroŭ. Jany mužna vykanali volu haspadara i sustreli nieminučuju śmierć, abaraniajučy zamak. I voś užo siem stahodździaŭ vajary nie sychodziać sa svajho pasta, trymajučy abaronu i nieznarok pužajučy sučasnych naviednikaŭ Lidzkaha zamka.
Pryvidy tutejšych vajaroŭ nieadnarazova stanavilisia temaj sprečak navukoŭcaŭ i historykaŭ, adzin ź ich navat patrapiŭ na zdymak miascovaha fatohrafa. Amatary mistyčnych historyj unosiać Lidzki zamak u wish-list svaich padarožžaŭ.
7. Mirski zamak: Biełaja Pani i pryvid Radziviła
Zahadaŭšy kapać staŭ pad ścienami Mirskaha zamka, adzin ź jaho ŭładalnikaŭ Mikałaj Śviatapołk-Mirski naŭrad ci zdahadvaŭsia, jakija nastupstvy, pieradusim, dla jaho ŭłasnaj siamji, budzie mieć hety ŭčynak. Štučnaje voziera, nasupierak pieraściaroham, paŭstała na miescy kvitučaha jabłynievaha sadu. Nieŭzabavie ŭ stavie pačynajuć hinuć ludzi, spraŭdžvajučy praklon, što kolkaść tapielcaŭ musić adpaviadać ličbie śpiłavanych drevaŭ. Kažuć, da čornaj spravy pryčynilisia bierahini, jakija i ciapier žyvuć na dnie voziera.
U šerahu achviar apynułasia i maładaja dačka haspadara Sonia. Miestačkoŭcy pierakananyja, što mienavita jaje zdań u biełym adzieńni čas ad času błukaje ŭ vakolicach zamka. Pryvid Biełaj Pani bačyli i ŭ parku, i ŭ halerejach i pakojach Mirskaha zamka. Časam jana spuskajecca ŭ sutareńni i pa staražytnych chadach nakiroŭvajecca ŭ bok Niaśvižu, dzie błukaje jašče adna niaŭciešnaja duša.
Aproč Biełaj Pani ŭ Mirskim zamku žyvie pryvid Radziviła. Jaho ciomnuju postać bačyli nia raz, i asobnym ludziam hetkaja sustreča kaštavała žyćcia. Adzin z pradstaŭnikoŭ mahutnaha rodu vierahodniej za ŭsio dbaje ab prychavanych skarbach, jakija nibyta schavany ŭ sutareńniach zamka. Ich znojdzie toj, chto advažycca na razmovu sa zmročnym pryvidam. Nie vyklučana, što za im staić postać Daminika, jaki apošnim z Radziviłaŭ haspadaryŭ u zamku.
8. Lubčanski zamak: pryvid mahnata Jana Kiški i viartańnie drakona
Svaim isnavańniem pryvid zamožnaha mahnata Jana Kiški častkova abaviazany vałancioram-restaŭrataram, jakija pracavali nad adnaŭleńniem byłoj vieličy Lubčanskaha zamka. Zdań pilna i prydzirliva sočyć za vykanańniem rabot i moža kiemliva pažartavać nad tym, chto budzie źniavažliva albo kpliva pryhadvać jaho asobu padčas razmovy.
Jan Kiška dałučyŭ Lubču da svaich ziamielnych uładańniaŭ u 1547 hodzie. Raspaŭsiudžvajučy idei aryjanstva, jon adkryvaje ŭ miastečku malelny dom, škołu i drukarniu. Paźniej pačynaje ŭźviadzieńnie kamiennaha zamka. Padčas haspadarańnia Jana Kiški Lubča atrymała Mahdeburskaje prava i ŭłasny hierb. Nia dziva, što jon da siońnia kłapocicca ab svaich byłych uładańniach. Z časam u Lubču vierniecca i pryvid mahutnaha cmoka, jaki ŭ daŭnija časy abaraniaŭ zamak, adnak padčas adnaho z napadaŭ byŭ zabity.
9. Bychaŭski zamak: zdani junaka i dziaŭčyny
Budavać Bychaŭski zamak u jakaści rezydencyi dla siabie pačaŭ Jan Karal Chadkievič. Kažuć, nie abyšłasia budoŭla biaz čornych spraŭ, što sparadzili lehiendy i tajamničyja zdani, jakija da siońnia žyvuć u ruinach niekali vieličnaha zamka.
Budaŭniki, jakija zakładali hruntoŭnyja padmurki, skardzilisia-dzivilisia, što praca nie idzie: instrument nia słuchajecca, kamiani valacca z ruk, ziamla asypajecca, usio zroblenaje za dzień unačy źnikaje. Vyrašyli budaŭniki čornyja siły załahodzić i na ahulnaj naradzie pastanavili: pieršaha strečnaha pa darozie z Bychava ŭ achviaru addać. Sustreŭsia pasłancam chłopiec, za jakim kročyła dziaŭčyna. Schapili jany abaich i ŭ padrychtavanuju na zamčyščy jamu kinuli. Pajšła praca ŭ budaŭnikoŭ, zamak praz achviaru staŭ nieprystupnym, a zdani zaŭčasna pamierłych junakoŭ da hetaj pary ŭ Bychavie źjaŭlajucca.
10. Siadziba Łošyckaha parku: Pani Jadviha
Žonka apošniaha haspadara Łošyckaj siadziby była asobaj ramantyčnaj, letuciennaj i nadzvyčaj pryvabnaj. Maładziejšaja za pana Lubanskaha na 17 hadoŭ, Jadviha nia raz apynałasia ŭ epicentry luboŭnaj intryhi. Adna ź ich mieła trahičny kaniec, kali niemałady ŭžo muž uvačavidki pierakanaŭsia ŭ niaviernaści žonki-krasuni, pabačyŭšy jaje ŭ abdymkach inšaha mužčyny. Uviečary para pačała svarycca, paśla čaho Jadviha pabiehła ŭ park šukać suciašeńnia. Z načnoha špacyru jana ŭžo nie viarnułasia — niežyvoj Jadvihu adšukali na śvitańni.
Navat u roli pryvida pani Jadviha nia zdradziła ramantyčnym pamknieńniam: jaje zdań źjaŭlajecca ŭ Łošyckim parku ŭviesnu, kali ćvituć drevy i na pryrodu vybirajucca zakachanyja pary.