Biełtest
«Narešcie!» Heta byŭ ci nie pieršy vodhuk, jaki daviałosia pračytać u internecie adrazu paśla taho, jak z pasady dyrektarki Biełsatu była zvolniena Ahnieška Ramašeŭska. Situacyju na Biełsacie analizuje Vital Taras.
«Narešcie!» Heta byŭ ci nie pieršy vodhuk, jaki daviałosia pračytać u internecie adrazu paśla taho, jak z pasady dyrektarki Biełsatu była zvolniena Ahnieška Ramašeŭska.
Na žal, kličam «Narešcie!» vyčerpvajecca źmiest vielmi značnaj častki ananimnych vodhukaŭ na padzieju. (Padobnyja vodhuki źjavilisia nie tolki na sajcie «Našaj Nivy», ale i na inšych sajtach — Radyjo Svaboda, Chartyja‑97 i h.d.) Voś jašče niekalki — «Šery, niecikavy kanał», «Biełsat nie hladzieŭ i nie budu hladzieć, bo jon nikomu nie patrebny». Cytuju nie dasłoŭna, ale pavodle sensu. Adzin z aŭtaraŭ vodhukaŭ aburajecca, što bolš za tuzin jaho znajomych pracujuć u roznych ŚMI ŭ Polščy zamiest taho, kab prynosić karyść Biełarusi.
Nie budu aceńvać dziejańni ci vykazvańni polskich čynoŭnikaŭ, u tym liku, kiraŭnictva TVP, a taksama maŭčańnie MZS, jakoje na try čverci finansuje Biełsat. Heta sprava polskich palitykaŭ. Było b dziŭna paprakać u adsutnaści salidarnaści krainu, dzie naradziłasia «Salidarnaść», jakaja adoleła kamunistyčnuju sistemu.
Mianie bolš cikavić reakcyja na padzieju ŭ samoj Biełarusi.
Zrazumieła, niehatyŭnyja, ci, nasamreč, radasnyja vodhuki (kštałtu — ura, u susieda karova zdochła!) u Biełnecie nie abaviazkova adlustroŭvajuć hramadskuju dumku ŭ poŭnaj miery. Ale źvierniem uvahu na toje, što naviedniki zhadanych vyšej sajtaŭ jość na siońniašni dzień asnoŭnaj metavaj aŭdytoryjaj viaščańnia niezaležnaha biełaruskamoŭnaha telekanału.
Ci nie jość?
Zavyšanyja čakańni
Adnaznačna adkazać na hetaje pytańnie składana, bo ŭražańnie takoje, što kiraŭnictva kanału tak i nie vyznačyłasia pakul, na jakuju mienavita aŭdytoryju jon viaščaje.
Skazać, što Biełsat raźličany na ŭsich biełarusaŭ — heta ŭsio adno što skazać: jon viaščaje ŭ pusteču.Nasamreč, heta, kaniečnie, nie tak. Vialikaja kolkaść muzyčnych pieradač z udziełam rok‑muzykaŭ, a ŭ jašče bolšaj stupieni — udzieł maładych biełaruskich žurnalistaŭ va ŭsich pieradačach śviedčyć pra toje, što kanał aryjentujecca najpierš na moładź. Ale vychodzić, što nie ŭsim maładym hledačam u Biełarusi heta padabajecca. I heta možna zrazumieć.
Ad Biełsatu mnohija hledačy (i nie tolki maładyja, što było b zrazumieła) čakali ledźvie nie revalucyjnaha praryvu.Voś pačnie telebačańnie z‑za miažy kazać praŭdu pra toje, što adbyvajecca ŭ Biełarusi i ŭvieś narod vyjdzie na vulicy ščylnymi radami. Niekamu, vidać, dahetul chočacca, kab tak stałasia. Ale tak nie byvaje i nie musić być. Nie moža nijakaje, navat samaje supiersučasnaje telebačańnie ŭnieści ŭ hramadskuju śviadomaść toje, čaho ŭ im niama, da čaho hramadstva nie hatova.
Pry kancy 70‑ch — na pačatku 80‑ch palaki prahna słuchali radyjo «Svabodnaja Jeŭropa». Słuchali ŭ tym liku i ciapierašniaha polskaha sienatara Źbihnieva Ramašeŭskaha, adnaho sa stvaralnikaŭ pravaabarončaha Kamitetu abarony rabočych i niezaležnaha radyjo «Salidarnaść», baćki Ahnieški Ramašeŭskaj. Bo ŭ hetym była hramadskaja patreba. Ludzi prahnuli pačuć volnaje słova.
Ciapierašniaje radyjo i telebačańnie pracuje va ŭmovach žorstkaj kankurencyi. Praz spadarožnik «Siryjus» možna hladzieć nie tolki Biełsat, ale bolš za tysiaču roznych kanałaŭ, pieravažna zabaŭlalnych. Dyj BT namahajecca nie adstavać ad inšych — pakazvaje časam davoli jakasnaje kino, papularnyja telesieryjały, zabiaśpiečvaje tranślacyi najbolš cikavych spartyŭnych spabornictvaŭ. Heta adpaviadaje hustam i patrebam pieravažnaj bolšaści biełaruskich hledačoŭ, ci, dakładniej skazać — spažyŭcoŭ telepradukcyi. I heta realnaść, jakuju nielha nie ŭličvać.
Šeść hadzin pa‑biełarusku
Ci słušna pastupaje Biełsat, kali pakazvaje telesieryjały kštałtu «Eli MakBił» ci «Ranča», jaki mieŭ pośpiech u Polščy? I tak, i nie. Z adnaho boku, kanał pavinien pryciahvać i taho hledača, jaki addaje pieravahu sieryjałam. Ale ž ci vyvučali jaho stvaralniki teleaŭdytoryju ŭ Biełarusi? I kali vyvučali, dyk ci ŭličvajuć na kanale pieravahi i husty mienavita biełaruskaha hledača, bolšaści ź jakich prablemy amierykanskich jurystaŭ, naprykład, mohuć padacca niaśmiešnymi i navat dziŭnavatymi.
Vielmi śpiecyfičnaja aŭdytoryja i ŭ dakumientalnaha kino. Z adnaho boku, na Zachadzie heta stała ŭžo ŭsieahulnym trendam — tam dakumientalnyja filmy, asabliva na hramadsim telebačańni, karystajucca vialikaj papularnaściu. U biełaruskaha hledača niama pakul takoj zvyčki. Dy časam nie chapaje i surjoznaha prafiesijnaha adboru ŭ vybary dakumientalnych filmaŭ.
Źjaŭleńnie mnohich filmaŭ nosić vypadkovy charaktar. Uražańnie takoje, što na telekanale ŭvohule niama prahramnaj palityki.Pieradačy pamiž saboj časta nijak nie stykujucca — ni pavodle łohiki, ni chacia b z dapamohaj rubryk, jakija b stvarali b štodzionnuju strukturu prahramy. Jakija pieradačy iduć upieršyniu, a jakija paŭtarajucca ŭ treci‑čaćviorty raz, niedaśviedačanamu hledaču daviedacca niemahčyma. A jakaja ž teleprahrama biez premjeraŭ i bieź ich nastupnaha abmierkavańnia ŭ studyi?
Ale spyniu pieralik niedachopaŭ. Za toj niadoŭhi čas, jaki kanał isnuje, źjavilisia ŭ jaho, na maju dumku, i dasiahnieńni. Pa‑pieršaje, mocna prybavili va ŭzroŭni stvaralniki navinnaj pieradačy «Abjektyŭ». Hieahrafija vypuskaŭ stanovicca ŭsio bolš raznastajnaj. Bolšaść siužetaŭ rychtujucca apieratyŭna, usio bolš naŭprostavych uklučeńniaŭ, interv́ju, apytańniaŭ, kamientaroŭ. I heta pry adsutnaści aficyjnaj akredytacyi karespandentaŭ! A ŭ maładoha viadoŭcy Alesia Zaleŭskaha jahonamu ŭmieńniu trymacca ŭ kadry, zadavać pytańni, vieści intervju adrazu ź niekalkimi surazmoŭcami varta pavučycca, dumaju, mnohim prafiesijanałam starejšaha vieku.
Alternatyvy niama
Nu, i narešcie jość adna najvažniejšaja pieravaha Biełsatu. Heta šeść hadzinaŭ viaščańnia pa‑biełarusku štodnia. Nie tak važna navat, ci hladzić niechta hety kanał usie šeść hadzin zapar. Nie sakret, što mnohija ŭklučajuć televizar na ŭvieś viečar i mohuć słuchać jaho jak radyjo, jak fon, zajmajučysia chatnimi spravami, časam u susiednim pakoi.
I voś hety biełaruski fon, kantekst, darahoha kaštuje. Nivodzin kanał z tych, što idzie ŭ Biełarusi, nie daje takoha.Vypuski navinaŭ kultury na kanale «Ład» ci naviny Minskaj vobłaści ŭ raźlik nie iduć.
Faktyčna, na siońnia biełaruskamoŭnamu kanału Biełsat prosta niama alternatyvy. Što nie aznačaje, što jaho prahramy nie treba ŭdaskanalvać, jak i uzrovień jakaści movy, asabliva, pry pierakładzie z zamiežnych movaŭ.
Chaciełasia b, kab Naziralnaja rada kanału (siabry jakoj razhubilisia, atrymaŭšy navinu pra źniaćcio dyrektarki), mieła b nadalej choć niejkija realnyja paŭnamoctvy, a nie była schodam «viasielnych hienierałaŭ». Aŭtarytet staršyni Hienadzia Buraŭkina, inšych siabroŭ rady zanadta vysoki, kab možna było jaho rastračavać.
I tut my viartajemsia da pačatku razmovy. Polski bok, z terytoryi jakoha viadziecca viaščańnie, maje prava, viadoma, ekanomić na ŭsim, u tym liku i na viaščańni dla biełarusaŭ. Ale varta pamiatać, što historyja niezaležnaj Biełarusi nie zakančvajecca siońniašnim dniom, jak i budučyja jaje adnosiny z Polščaj.