Šejman raskazaŭ pra Łukašenku niavydumanuju historyju, pra jakuju nielha maŭčać. Navumčyk: «Poŭnaja achinieja»
Viktar Šejman. Fota: skrynšot ANT
Napiaredadni dnia hałasavańnia dziaržaŭnaja prapahanda ŭ štodzionnym režymie bambardziruje elektarat ahitacyjnymi filmami. Na ANT vyjšła kino sa spoviedziami top-siłavikoŭ — jakoj była Biełaruś u 1990-ja i jakoj stała zaraz.
Słova ŭziaŭ i Viktar Šejman, adzin z najbližejšych paplečnikaŭ Łukašenki jašče ŭ daprezidenckija časy. U 1994—2000-m jon byŭ dziaržaŭnym sakrataram Rady biaśpieki Biełarusi.
Šejman raskazaŭ u efiry niekalki dziŭnych historyj.
«Byli momanty, kali abviaščali respublikanskija zabastoŭki, rychtavali spynić našy pramysłovyja pradpryjemstvy, stvarali strajkavyja kamitety. Prezident asabista prymaŭ udzieł u razmovie ź ludźmi, u tłumačeńni situacyi. Ja pamiataju, pa daručeńni prezidenta źbiraŭ [ludziej], byŭ strajkavy kamitet, pa-mojmu, hod 1995-ty byŭ. Była kancertnaja zała «Minsk». Tam my zmahli sabrać pryblizna 800 čałaviek, kiraŭnictva strajkavych kamitetaŭ z usioj respubliki. Zachodzić prezident, jaho sustrakajuć ululukańniem, śvistam. Prezident padymajecca na trybunu, jamu nie dajuć mahčymaści vykazacca. Prezident źviartajecca: «Voś ja da vas pryjechaŭ pahavaryć, kali vam patrebna razmova i tłumačeńnie, ja hatovy razmaŭlać. Kali nie, ja razvaročvajusia, źjazdžaju». Zała patrochu supakoiłasia.
Prezident situacyju ŭ ekanomicy davioŭ, jakaja situacyja, sapraŭdy, ciažkaja situacyja była. Davioŭ, jakija miery dziaržava ŭžo pryniała, i što dalej budzie rabicca. I paprasiŭ: paŭhoda dajcie času, praz paŭhoda ŭbačycie, što budzie źmianiacca ŭ ekanomicy. Staviać na hałasavańnie. Hałasujuć — i pracentaŭ 80 zały prahałasavała «za». 20% nie pahadzilisia. Prezident spuskajecca z trybuny, da ludziej, da jaho padychodziać — zusim inšaja situacyja, abdymajuć, vitajucca, niejkija prośby, zapiski pieradajuć. Ja ŭstaju ź dziejučym premjeram na toj pieryjad, Čyhir Mikałaj Mikałajevič, jon da mianie źviartajecca: «Voś, Viktar Uładzimiravič, a akramia Łukašenki tak by nichto nie zmoh situacyju raźviazać». Ja kažu: «Narešcie da vas dajšło».
Ci adbyvałasia takoje nasamreč? Internet nie pamiataje takuju kranalnuju historyju, dy i nijakaha supravadžalnaha archiŭnaha videa na ANT nie znajšli. A voś były deputat Viarchoŭnaha savieta Siarhiej Navumčyk, jaki viadzie letapis 1990-ch, u razmovie z karespandentam «Našaj Nivy» adnaznačna zajaŭlaje: «Achinieja ad pieršaha da apošniaha słova».
Siarhiej Navumčyk, fota Radyjo Svaboda
«U žniŭni 1995 hoda byŭ strajk supracoŭnikaŭ mietro, jaki [ministr unutranych spraŭ Juryj] Zacharanka padaviŭ, pakłaŭšy tvaram u asfalt minski strajkam. Sustaršynia strajkama i deputat apazicyi BNF u Viarchoŭnym saviecie Siarhiej Antončyk byŭ internavany, my — ja, Zianon Paźniak, Valancin Hołubieŭ i maja žonka Halina, jakaja była karespandentkaj «Radyjo Svaboda» — dvoje sutak šukali jaho pa ŭsim Minsku, pakul z kabinieta kiraŭnika kamisii Viarchoŭnaha savieta pa mižnarodnych spravach ja nie pazvaniŭ pa śpiecsuviazi pamočniku Łukašenki Urału Łatypavu i nie pryhraziŭ, što kali praz hadzinu my nie ŭbačym Antončyka, źbirajem pres-kanfierencyju i zajaŭlajem, što Łukašenka zabiŭ deputata parłamienta. Spačatku źbiŭ u Avalnaj zali siarod inšych 19 deputataŭ, a potym — addaŭ zahad zabić. Adnačasova padrychtavali zvaroty da Klintana i Jelcyna. Siarhieja adrazu adpuścili — jaho ŭtrymlivali na terytoryi śpiecnazu, u asobnym pakoi pad dułami aŭtamatčykaŭ.
Tady zamiest mašynistaŭ elektraciahnikoŭ mietro, jakija strajkavali, Łukašenka zahadaŭ pasadzić u kabiny čyhunačnikaŭ — a heta zusim inšaje, mahło ŭ luby momant skončycca katastrofaj. Z Maskvy dasłali paru dziasiatkaŭ štrejkbrechieraŭ (mašynistaŭ maskoŭskaha mietro), jakija zamianili biełaruskich mašynistaŭ-strajkoŭcaŭ. Byli aryštavanyja i asudžanyja dziasiatki aktyvistaŭ niezaležnych prafsajuzaŭ, mnohija zvolnienyja z pracy.
Što da «ŭspaminaŭ» Šejmana, dyk, paŭtaraju, achinieja. Uvohule, Łukašenka nikoli nie vychodziŭ da mitynhoŭcaŭ ci strajkoŭcaŭ. Jon lubiŭ heta rabić, kali byŭ deputatam, kab patrapić pad fota i teleabjektyvy, ale kali staŭ prezidentam — nikoli. Va ŭsiakim razie ja nie viedaju takich vypadkaŭ».
Da mitynhoŭcaŭ Łukašenka vyjšaŭ u 2020-m hodzie, kali pryjechaŭ da zabastoŭščykaŭ na MZKC. Što jon pačuŭ? «Sychodź», žorstkija maty i vykryk «Aficer? Zastrelsia!»