У Шэнгенскай зоне пачала дзейнічаць новая сістэма, якая цалкам мяняе парадак перасячэння межаў
12 кастрычніка ўступілі ў сілу новыя правілы ўезду ў Шэнгенскую зону. Яны закрануць грамадзян трэціх краін, незалежна ад наяўнасці ці адсутнасці «бязвізу» з ЕС. Што цяпер чакае пры перасячэнні мяжы і што трэба ведаць?
Аэрапорт Дзюсельдорфа. Фота: Nicolas Economou / NurPhoto via Getty Image
12 кастрычніка 2025 года для грамадзян краін, якія не ўваходзяць у Еўрапейскі Саюз, незалежна ад наяўнасці або адсутнасці бязвізавага рэжыму з ЕС, пачалі дзейнічаць новыя правілы перасячэння знешніх межаў 29 еўрапейскіх краін. Краіны Шэнгенскай зоны ўвялі электронную сістэму ўезду і выезду EES (Entry Exit System), піша DW.
Яны будуць збіраць і правяраць біяметрычныя даныя грамадзян трэціх краін пры ўездзе і выездзе — у міжнародных аэрапортах, на чыгуначных вакзалах, аўтамабільных памежных пунктах і ў марскіх партах.
«Сістэма ўезду/выезду EES — гэта лічбавая аснова нашай новай агульнаеўрапейскай сістэмы міграцыі і прадастаўлення прытулку», — гаворыцца ў заяве камісара ЕС па ўнутраных справах і міграцыі Магнуса Брунера, апублікаванай у нядзелю.
Новыя правілы, якія ўступілі ў сілу, прызначаны для адсочвання асоб, якія перавысілі тэрмін знаходжання па візах, і накіраваны на барацьбу з махлярствам пры выкарыстанні персанальных даных і стрымліванне нелегальнай міграцыі, падкрэсліваецца ў заяве.
Каго закрануць новыя правілы ўезду ў краіны Шэнгену
EES будзе фіксаваць у электронным выглядзе даныя грамадзян трэціх краін, якія прыбываюць з кароткім візітам у краіны Шэнгену. Маецца на ўвазе знаходжанне да 90 дзён на працягу 180‑дзённага перыяду. Грамадзян трэціх краін, якія маюць від на жыхарства ў краінах Шэнгенскай зоны, гэта правіла не закране.
Для рэзідэнтаў і грамадзян краін ЕС, а таксама ўладальнікаў доўгатэрміновых шэнгенскіх віз будуць створаны асобныя чэргі, дзе неабходна будзе прад'явіць візу або від на жыхарства і пашпарт.
Як зменіцца працэдура ўезду ў Шэнгенскую зону
Пры першым кантакце з новай сістэмай неабходна будзе сфатаграфавацца і здаць адбіткі пальцаў. Такім чынам будзе створаны лічбавы запіс, куды таксама ўносяцца і пашпартныя даныя. Пры наступных перасячэннях мяжы Шэнгенскай зоны біяметрычныя даныя будуць звярацца з гэтым запісам.
Дзецям да 12 гадоў адбіткі пальцаў здаваць не трэба.
Рэгістравацца трэба будзе альбо на спецыяльных тэрміналах EES, альбо ў аўтаматах на мяжы, якія будуць счытваць пашпартныя даныя і збіраць біяметрычныя даныя пасажыраў. Аўтаматамі змогуць карыстацца толькі ўладальнікі біяметрычных пашпартоў.
Ці чакаць ад EES вялікіх змен адразу
Не ўсе памежныя кантрольна-прапускныя пункты адразу ж пяройдуць на новую сістэму. Увядзенне EES будзе паступовым: толькі да 10 красавіка 2026 года яна павінна быць цалкам укаранёна на ўсіх пунктах пропуску, а штампы ў пашпартах будуць замененыя электроннымі запісамі ў базе даных.
Пакуль жа ўлады еўрапейскіх краін змогуць самі вырашаць, на якіх памежных пераходах і калі пачаць выкарыстоўваць гэту сістэму — пераходны перыяд павінен даць памежнікам, транспартнікам і падарожнікам магчымасць адаптавацца да новых працэдур.
Як піша брытанскае выданне The Independent, толькі Чэхія, Эстонія і Люксембург цалкам укараняць EES 12 кастрычніка.
Германія пачынае з аэрапорта Дзюсельдорфа, дзе спачатку толькі невялікая частка пасажыраў павінна будзе прайсці праз новую сістэму. Затым будуць Франкфурт-на-Майне і Мюнхен.
Чакаецца, што на працягу першых шасці месяцаў звычайная аналагавая працэдура праверкі і прастаўлення штампаў у пашпартах будзе працягвацца ў звыклым рэжыме, але паралельна ў пасажыраў могуць запытаць і біяметрычныя даныя. Фактычна, памежнікі змогуць ставіць штампы ў пашпартах, пакуль сістэма не пачне дзейнічаць у поўным аб'ёме.
У чым сэнс новай сістэмы EES
Мэта сістэмы EES — паскорыць памежны кантроль і зрабіць яго больш эфектыўным. Паколькі біяметрычныя і пашпартныя даныя будуць фіксавацца пры першым уездзе і выездзе з Шэнгенскай зоны, то кожны наступны ўезд і выезд запатрабуе толькі вельмі хуткай праверкі, бо даныя ўжо будуць знаходзіцца ў сістэме, абяцае Еўракамісія. З новай сістэмай падарожжы стануць больш бяспечнымі, простымі і хуткімі для ўсіх, запэўнівае яе прэс-служба.
EES не толькі палегчыць паездкі пасажырам, кажа афіцыйны прадстаўнік Еўракамісіі Маркус Ламерт, але і дапаможа ЕС змагацца са злоўжываннямі, у тым ліку з боку грамадзян краін з «бязвізам».
Калі асоба, якая ўжо знаходзілася ў Шэнгенскай зоне 90 дзён на працягу 180 дзён, паспрабуе ўехаць туды зноў, ёй будзе адмоўлена ва ўездзе на мяжы. Акрамя таго, звесткі аб адмове ва ўездзе будуць зарэгістраваныя ў EES або, калі асоба не падлягае рэгістрацыі ў EES, у пашпарце будзе пастаўлены штамп аб адмене ўезду.
«Новая лічбавая сістэма будзе прадастаўляць надзейныя даныя аб перасячэнні межаў і сістэматычна выяўляць асоб, якія перавысілі тэрмін знаходжання, а таксама выпадкі падробкі дакументаў і падмены асобы», — заявіў Ламерт на брыфінгу ў Бруселі.
Агульная база даных для краін Шэнгенскай зоны
Уся інфармацыя пра падарожнікаў цяпер будзе захоўвацца ў агульнаеўрапейскай базе даных, дзякуючы якой улады змогуць больш эфектыўна адсочваць перамяшчэнні замежнікаў паміж краінамі ў Шэнгенскай зоне.
Раней кожная краіна Еўрасаюза мела доступ толькі да сваёй базы даных, а цяпер краіны Шэнгенскага пагаднення будуць абменьвацца інфармацыяй пра ўсіх асоб, якія ўязджаюць у ЕС, і атрымаюць доступ да адных і тых жа даных.
EES прадаставіць памежным службам і праваахоўным органам доступ да інфармацыі пра пасажыраў, што дапаможа ўладам выяўляць пагрозы бяспецы і змагацца са злачыннасцю і тэрарызмам, падкрэслівае афіцыйны Брусель.
Наступны крок — ETIAS
У канцы 2026 года EES будзе дапоўнена Еўрапейскай сістэмай інфармацыі і аўтарызацыі падарожжаў (ETIAS).
Гэта сістэма запатрабуе ад падарожнікаў з краін з «бязвізам» атрымання дазволу на ўезд у Шэнгенскую зону.