Ad kaho ŭ jeŭrapiejcaŭ biełaja skura, vysoki rost, schilnaść da dyjabietu i raśsiejanaha sklerozu
Novaje daśledavańnie hienietykaŭ dazvoliła vyśvietlić, jakija dalokasiažnyja nastupstvy dla fizičnaha abličča i psichičnaha zdaroŭja sučasnaha nasielnictva Jeŭropy mieli mihracyjnyja pracesy, što adbyvalisia na praciahu apošnich 11 tysiač hadoŭ.
Malunak zhienieravany štučnym intelektam
Vialikaje hienietyčnaje daśledavańnie staražytnych i sučasnych žycharoŭ Jeŭropy, jakoje praviali vučonyja z Univiersiteta Kapienhahiena (Danija), dazvoliła vyśvietlić, jak źmianialisia našyja fizičnyja i psichičnyja rysy ŭ apošnija 11 tysiač hadoŭ (hety čas vučonyja nazyvajuć hałacenam). Jahonyja vyniki apublikavanyja ŭ časopisie Nature.
Vučonyja vykarystali nabor danych z bolš za 1600 hienomaŭ staražytnych ludziej, što žyli ŭ pieryjad ad IX tysiačahodździa da našaj ery da kanca I tysiačahodździa našaj ery. Hetyja danyja byli suadniesieny z danymi kala 400 tysiač sučasnych žycharoŭ, što zachoŭvajucca ŭ Brytanskim bijabanku.
Mihracyjnyja pracesy
Aŭtary pasprabavali vyśvietlić, jakija prykmiety, što ciapier ułaścivyja jeŭrapiejcam, dastalisia ad prodkaŭ, a jakija stali vynikam naturalnaha adboru i adaptacyi da novaha asiarodździa i ładu žyćcia. U analizie dapamoh štučny intelekt. Byli vyznačanyja sielektyŭnyja pieravahi (selective sweeps) kožnaj z troch hrup prodkaŭ sučasnaha jeŭrapiejca (palaŭničych-źbiralnikaŭ, ziemlarobaŭ-fiermieraŭ, kačeŭnikaŭ-žyviołavodaŭ).
Jak śćviardžajuć aŭtary, jany zmahli ŭbačyć upłyŭ adboru ŭ režymie realnaha času. Daśledavańnie taksama dapamahło prasačyć mihracyju ziemlarobaŭ i žyviołavodaŭ pa Jeŭropie.
U pačatku hałacenu Jeŭropu zasialali palaŭničyja-źbiralniki. Prykładna 9 tysiač hadoŭ tamu ich stali ciaśnić plamiony ziemlarobaŭ-fiermieraŭ, jakija pryjšli z Anatalijskaha paŭvostrava i zasialili zachad kantynientu (miaža padziełu na «zachad» i «ŭschod» prachodzić prykładna pamiž Bałtyjskim i Čornym morami).
Kala 5 tysiač hadoŭ tamu na kantynient sa stepaŭ Azii pryjšli kačeŭniki-žyviołavody, jakija pakinuli zaŭvažny śled u hienach žycharoŭ poŭnačy Jeŭropy.
Nie zaŭsiody takija sustrečy byli mirnymi. Novyja danyja pakazvajuć, što kolkaść hienaŭ ziemlarobaŭ rezka ŭzrasła šmat u jakich miescach Jeŭropy kala 5900 hadoŭ nazad. Ziemlaroby poŭnaściu zamianili papulacyju palaŭničych-źbiralnikaŭ. Raptoŭnaja zamiena dazvalaje vykazać sumnieńnie ŭ tym, što sustrečy byli mirnymi. Pa słovach vučonych, jana vielmi nahadvaje kałanizacyju jeŭrapiejcami Amieryki, jakija svaimi chvarobami i hvałtam akazali razburalnaje ŭździejańnie na miascovaje nasielnictva.
Što zastałosia ad palaŭničych-źbiralnikaŭ
Daśledavańnie pakazała, što ad palaŭničych-źbiralnikaŭ, jakija žyli ŭ Jeŭropie 12 tysiač hadoŭ tamu, sučasnym jeŭrapiejcam astalisia hieny, źviazanyja ź mietabalizmam i adaptacyjaj arhanizmu da hoładu. Hetyja hieny dapamahali našym prodkam vyžyvać va ŭmovach nizkavuhlavodnaha charčavańnia, jakoje składałasia ź miasa, ryby, jahad i arechaŭ.
Ale ŭ sučasnych umovach, kali ŭ našym racyjonie šmat praduktaŭ, bahatych na vuhlavody (dziakuj ziemlarobam!), tłuščy i cukar, heta pryvodzić da vysokaj ryzyki dyjabietu II typu, pavyšanaha ŭtrymańnia chalesterynu, atłuścieńnia i pavyšanaha cisku.
Što prynieśli ziemlaroby
Ad ziemlarobaŭ-fiermieraŭ sučasnym jeŭrapiejcam dastałasia ŭstojlivaść da kišečnych infiekcyj, zdolnaść da zasvajeńnia raślinnych tłuščaŭ i cukraŭ.
Umacavańnie imunitetu tłumačycca źmienaju ładu žyćcia. Kali palaŭničyja-źbiralniki žyli dastatkova adasoblena, to ziemlaroby — dastatkova ščylna ŭ pasieliščach razam z chatnimi žyviołami. U vyniku rezka ŭzrasła ryzyka zaražeńnia jak ad čałavieka, tak i ad žyvioły.
Jak adznačajuć vučonyja, pavyšeńnie imunitetu da kišečnych infiekcyj abiarnułasia rostam ryzyki zachvorvańniaŭ na viatranku, jakaja stała aktyŭna raspaŭsiudžvacca pa Jeŭropie prykładna 8 tysiač hadoŭ tamu.
Dziakujučy ziemlarobam u žycharoŭ Jeŭropy źjaviŭsia hien, jaki z adnaho boku ŭzmacniŭ abaronu ad infiekcyj močavydzialalnych šlachoŭ, z druhoha — pavysiŭ ryzyku zaražeńnia hielmintami.
U toj ža čas ziemlaroby prynieśli z saboj pavyšanuju schilnaść da zapalenčych zachvorvańniaŭ kišečnika, u pryvatnaści da chvaroby Krona.
Jašče adzin hien, jaki staŭ raspaŭsiudžvacca z prychodam ziemlarobaŭ kala 8 tysiač hadoŭ tamu, źviazany sa zdolnaściu abarony ad astmy. Ale ŭ toj ža čas jon sadziejničaje bolš mocnamu śvierbu pry ŭkusie kamara.
Hieny fiermieraŭ zrabili jeŭrapiejcaŭ bolš tryvožnymi, razdražnionymi i pavysili ŭ ich pačućcio viny. U toj ža čas jany akazali mahutny ŭpłyŭ na aśviatleńnie skury ŭ žycharoŭ centralnych i paŭdniovych rehijonaŭ (u žycharoŭ paŭnočnych rehijonaŭ hieny, adkaznyja za śvietłuju skuru, stali zjaŭlacca 13 tysiač hadoŭ tamu).
Što dali žyviołavody
Ličycca, što z raspaŭsiudžańniem žyviołahadoŭli ŭ hienomie jeŭrapiejcaŭ u vyniku naturalnaha adboru zjavilisia mahčymaści pieratraŭlivać małako. Ale daśledavańnie pakazała, što novyja varyjanty hienaŭ stali źjaŭlacca ŭ žycharoŭ Jeŭropy (asabliva ŭ ziemlarobaŭ paŭdniova-ŭschodniaj Jeŭropy i Kaŭkaza) prykładna na tysiaču hadoŭ raniej za masavuju mihracyju siudy žyviołavodaŭ. Mahčyma, heta źviazana z najaŭnaściu ŭ ziemlarobaŭ chatniaj žyvioły.
Razam z žyviołavodami pa Jeŭropie prykładna 4 tysiačy hadoŭ tamu staŭ raspaŭsiudžvacca varyjant hiena, jaki daje bolšuju abaronu ad infiekcyj, što pieradajucca pałavym šlacham. Pryčym najbolš mocna — u časy Siaredniaviečča prykładna 1000 hadoŭ tamu. U toj ža čas hety hien pavysiŭ ryzyku psaryjazu.
Vučonyja taksama źviarnuli ŭvahu, što rost imunnaj abarony arhanizmu ci antyinfiekcyjnaja adaptacyja zaŭvažnyja tolki z prychodam u Jeŭropu žyviołavodaŭ.
Analiz DNK patahienaŭ u staražytnych kostkach pakazaŭ, što častata zachvorvańniaŭ, jakija pieradajucca ad žyviołaŭ da čałavieka (naprykład, bubonnaja čuma, bałotnaja lichamanka) nie ŭzdymałasia ŭ Jeŭropie da prychodu žyviołavodaŭ, niahledziačy na toje, što ziemlaroby hadavali chatniuju žyviołu.
Hieny, jakija ŭzmacnili imunny adkaz na patahieny ŭ našych prodkaŭ, zjaŭlajucca pryčynaj rostu aŭtaimunnych zachvorvańniaŭ (naprykład, raśsiejanaha sklerozu) u sučasnych žycharoŭ Jeŭropy. Pryčyna hetamu — raźvićcio miedycyny i pavyšeńnie ŭzroŭniu hihijeny, što značna źniziła ŭździejańnie niebiaśpiečnych patahienaŭ, ale paviarnuła imunnuju sistemu suprać svaich ułasnych kletak.
Vučonyja taksama vyznačyli niekalki varyjantaŭ hienaŭ, jakija šyroka raspaŭsiudžanyja ŭ jeŭrapiejcaŭ, ale redka sustrakajucca ŭ žycharoŭ Afryki ci Uschodniaj Azii. Jany źviazanyja z abaronaj ad paratytu (zavušnicy), ale pavyšajuć ryzyku raźvićcia aŭtyzmu.
Hieny kačeŭnikaŭ-žyviołavodaŭ zrabili jeŭrapiejcaŭ bolš vysokimi i pavialičyli ich masu cieła. Akramia hetaha, jany atrymali bolšy abjom farsiravanaha vydychu.
Takim čynam, jak adznačajuć aŭtary, toje, jak vyhladajuć i na što čaściej chvarejuć sučasnyja jeŭrapiejcy, zaležyć jak ad spadčynnaści, atrymanaj ad roznych prodkaŭ, tak i ad pastupovaj adaptacyi da ŭmoŭ žyćcia i navakolnaha asiarodździa. Dalejšaje razbłytvańnie hetaha hienietyčnaha kłubka — sprava budučych daśledavańniaŭ.
Čytajcie jašče:
Mir, siabroŭstva, seks: jak u Jeŭropie suisnavali staražytnyja palaŭničyja i ziemlaroby
Analiz DNK dapamoh rašyć zahadku baskaŭ
Analiz staražytnaj DNK vyjaviŭ, što vikinh — prafiesija, a nie etnas
Zvyčku rana ŭstavać ludziam pieradali nieandertalcy — vučonyja