Spytali papularnyja madeli ŠI pra biełaruskuju nacyjanalnuju ideju. Voś što adkazali amierykanskija, a što kitajskaja

Bolšaść čat-botaŭ prasiaknuta adradženskim dyskursam, ale adzin ź ich padčas razmovy «złamaŭsia».

My źviarnulisia da šaści papularnych madelaŭ štučnaha intelektu, kab pahladzieć, što jany dumajuć pra biełaruskuju identyčnaść, niezaležnaść i hieapalityčnyja vykliki. 

• GPT-4o — fłahmanski pradukt amierykanskaj OpenAI, jaki staŭ papularnym naprykancy 2023 hoda.
• GPTo1 — taksama madel OpenAI, ale z palepšanymi analityčnymi zdolnaściami. Kali b jana była čałaviekam, to, napeŭna, nasiła b akulary i mieła encykłapiedyju pad paduškaj.
• DeepSeek — kitajski čat-bot, jaki nibyta nie sastupaje analityčnymi zdolnaściami svajmu zachodniamu kalezie — GPTo1.
• Claude — dziecišča Anthropic (amierykanskaj kampanii, zasnavanaj byłymi supracoŭnikami OpenAI), jakoje słavicca «intuityŭnym razumieńniem». Kali b heta madel była čałaviekam, to, napeŭna, razumieła b vas z paŭsłova (ci chacia b rabiła vyhlad).
• Gemini — ekśpierymientalny pradukt Google DeepMind. Pazicyjanujecca jak «samaja zdolnaja madel, jakuju my kali-niebudź stvarali». Ale ci zdolnaja jana razumieć Biełaruś? Zaraz pahladzim.
• Copilot — raspracoŭka Microsoft, jakaja pracuje nie tolki asobna, ale i jak pamočnik u Office. Mahčyma, jon dapamoh by napisać vam refierat pra biełaruskuju nacyjanalnuju ideju, tolki pytańnie — jakoj jakaści.

Što kankretna my pytalisia ŭ ŠI? Byli dva pytańni:

• Što takoje biełaruskaja nacyjanalnaja ideja? Rastłumač u 100 słovach.
• Jakija try asnoŭnyja pahrozy dla biełaruskaha suvierenitetu? Rastłumač u 70 słovach.

Naprykancy my asobna spytali ŭ ŠI, jak by jon pierakazaŭ biełaruskuju nacyjanalnuju ideju dzieciam.

Usie pytańni zadavalisia na biełaruskaj movie.

Takim čynam, pytańnie №1:

«Što takoje biełaruskaja nacyjanalnaja ideja? Rastłumač u 100 słovach»

Adkazy na pytańnie pra nacyjanalnuju ideju. Skrynšoty botaŭ

Vyhladaje na toje, što bolšaść madelaŭ ŠI prasiaknuta «adradženskim dyskursam». Usie zachodnija madeli — ad GPT-4o da Copilot — adrazu ž zhadali pra biełaruskuju movu i kulturu jak asnovu identyčnaści. 

Chtości zhadaŭ pra VKŁ i BNR, inšyja kazali pra skryžavańnie cyvilizacyj, ale ŭ adnym jany byli adnadušnyja: Biełaruś — heta samabytnaja nacyja z hłybokimi karaniami i imknieńniem da niezaležnaści.

Adnak, jak i naležyć intelektualnym sprečkam (navat kali jany zhienieravanyja štučna), roźnica ŭ akcentach była zaŭvažnaja:

• GPT-4o — patryjot z vyraznym antytatalitarnym uchiłam. Tut i VKŁ, i BNR, i demakratyja, i łozunh «Biełaruś — naš dom».
• Claude — histaryčny humanist. Kaža pra šmatetničnuju talerantnaść i pavažaje ŭsich.
• GPTo1 — bačyć Biełaruś jak jeŭrapiejskuju dziaržavu, jakaja znachodzicca na skryžavańni cyvilizacyj. Historyja spałučajecca z budučyniaj.
• Gemini — kreatyŭny intelektuał, jaki kaža, što nacyjanalnaja ideja realizujecca praz navuku i tvorčaść.
• Copilot — prahmatyk, jakomu važnyja abarona niezaležnaści i zhurtavańnie nacyi.

Što jašče tut cikavaje? Samym dyscyplinavanym u płanie abjomu akazaŭsia GPTo1: kali prasili 100 słoŭ, to jon vydaŭ roŭna 100 słoŭ — ni bolej, ni mieniej. Reśpiekt.

GPT-4o taksama trymaŭsia farmalnaha patrabavańnia — adkazaŭ u 98 słovach. A voś Gemini spačatku chałturyŭ i vydaŭ usiaho 49 słoŭ. Daviałosia źviarnuć na heta ŭvahu — madel vypraviłasia i pašyryła adkaz da 78 słoŭ.

Vy spytajecie — a što z kitajskim DeepSeek? 

Nu nie znajšli my ź im supolnaj movy. My chvalili DeepSeek za narmalnaje vałodańnie biełaruskaj movaj, a zaŭčasnaja pachvała, jak viadoma, nie zaŭsiody idzie na karyść, asabliva maładym i samaŭpeŭnienym.

Na hety raz madel zabłytałasia ŭ vybary movy i pačała havaryć adnačasova na piaci. Na trecim skazie adkaz uvohule abarvaŭsia.

Adkaz DeepSeek na pytańnie pra nacyjanalnuju ideju. Skrynšot bota

Dalejšyja sproby damahčysia ciamnaha adkazu pa-biełarusku pryvodzili abo da anhłamoŭnaha tekstu abo novaj porcyi moŭnaha viniehretu.

Pierachodzim da pytańnia №2. 

«Nazavi try asnoŭnyja pahrozy dla biełaruskaha suvierenitetu ŭ 70 słovach»

Kali b štučny intelekt moh uzdychnuć, jon by heta zrabiŭ, adkazvajučy na naša druhoje pytańnie. Bo z adkazaŭ vidać, što pahrozy ŭ jaho «bačańni» nie prosta hipatetyčnyja.

Adkazy na pytańnie pra pahrozy dla biełaruskaha suvierenitetu. Skrynšoty botaŭ

Voś jakija prablemy bačać zachodnija madeli ŠI:

Źniešni ŭpłyŭ. Usie madeli havorać pra zaležnaść ad inšych dziaržaŭ, najpierš ad Rasii. Ale farmuloŭki roznyja:

• Claude naŭprost kaža pra «ŭzrastajučy hieapalityčny cisk z boku Rasii».
• GPT-4o i GPTo1 vykarystoŭvajuć bolš dypłamatyčnyja vyrazy: «źniešni palityčny i ekanamičny cisk».
• Gemini bolš šyroka hladzić na pytańnie, adznačajučy «źniešniaje ŭmiašańnie» jak u formie palityčnaha i ekanamičnaha kantrolu, tak i praz sankcyi.
• Copilot ahulna zhadvaje «źniešniuju ahresiju i ekanamičnuju zaležnaść».

Słabaść nacyjanalnaj identyčnaści. Bolšaść zachodnich madelaŭ uklučyli moŭna-kulturnaje vyradžeńnie ŭ top-3 pahroz:

• GPT-4o naŭprost źviartaje ŭvahu na «zaniapad movy i kultury».
• GPTo1 idzie dalej i kaža pra «eroziju nacyjanalnaj kultury, movy» dy «źniščeńnie histaryčnaj pamiaci». 
• Claude farmuluje miakčej: «pasłableńnie nacyjanalnaj identyčnaści».
• Gemini na hety raz adkazvaje bolš kankretna: «rusifikacyja i kulturnaja ekspansija z boku inšych kultur».
• Copilot… a voś jon ničoha nie skazaŭ pra movu, zasiarodziŭšysia na palitycy i ekanomicy.

Siarod inšych patencyjalnych pahroz zachodnija madeli nazyvali aŭtarytaryzm i ekanamičnuju zaležnaść. 

Z kitajskim DeepSeep na hety raz było tak. U adkaz na zapyt madel imhnienna vydała adkaz, i davoli sensoŭny, ale pa-anhlijsku.

«Možaš pierakłaści na biełaruskuju?», — pytajemsia my.

I tut, padobna jak za pieršym razam, źjaŭlajecca miks biełaruskaj, anhlijskaj i francuzskaj moŭ, dzie słovy i marfiemy splatajucca ŭ dzivosny linhvistyčny kaktejl.

Adkaz DeepSeek na pytańnie pra pahrozy dla biełaruskaha suvierenitetu. Skrynšot bota

Nacyjanalnaja ideja dla małych: jak patłumačyŭ ŠI? 

ChatGPT dazvalaje pieranieści razmovu ŭ Canvas, što robić redahavańnie tekstu bolš zručnym. Adzin z karysnych instrumientaŭ u hetym funkcyjanale — aŭtamatyzavanaja mahčymaść źmianieńnia stylu adkazu: ad akademična-ekśpiertnaha da adaptavanaha dla dziaciej daškolnaha ŭzrostu.

Mienavita hetaja funkcyja była vykarystana dla pieršapačatkovych adkazaŭ GPTo4 na dva zhadanyja pytańni. I voś jakija pryhožyja tłumačeńni atrymalisia na pytańnie ab tym, što takoje biełaruskaja nacyjanalnaja ideja:

Biełaruskaja nacyjanalnaja ideja — heta toje, što robić Biełaruś asablivaj. Heta luboŭ da rodnaj movy, piesień i kazak. Heta pamiać pra prodkaŭ i ich spravy. Biełarusy chočuć žyć volna, sami vybirać, što rabić, i siabravać ź inšymi krainami. Biełaruś — naš ahulny dom, dzie ŭsie dapamahajuć adno adnamu, šanujuć adzinstva i svaje zvyčai. My havorym na svajoj movie, śpiavajem svaje pieśni i pamiatajem historyju, kab Biełaruś była ščaślivaj i pryhožaj!

Ci nie cudoŭna? A voś jak ŠI adaptavaŭ adkaz na pytańnie pra pahrozy:

«Try hałoŭnyja pahrozy dla Biełarusi:

• Druhija krainy chočuć, kab Biełaruś zaležała ad ich — kali Biełaruś nie budzie sama vyrašać svaje spravy, joj mohuć zahadvać inšyja.
• Biełaruskaja mova i kultura zabyvajucca — kali ludzi pierastajuć razmaŭlać pa-biełarusku i śviatkavać svaje śviaty, Biełaruś moža stracić svaju admietnaść.
• Ludzi nie mohuć sami vybirać, jak žyć — kali niama svabody, Biełaruś moža pierastać być samastojnaj krainaj».

Kamientary da artykuła