«Naša Niva» pakazała ŭsim prykład, jak adaptavacca da novaj epochi. U mai hetaha hoda NN.BY naviedali 475 tysiač karystalnikaŭ, jakija pračytali 7,1 miljona staronak. A byvajuć miesiacy značnych padziej, i tady ličby bolšyja navat udvaja. Heta nieparaŭnalna z aŭdytoryjaj papiarovaj haziety. U dalejšym drukavańni jaje nie zastałosia praktyčnaha sensu. Choć, zdajučy apošni vypusk, my z nastalhijaj i zachapleńniem razhladvali našy staryja pieršyja pałosy.
«NN» anłajn — heta štodzionnaje vydańnie, adaptavanaje da sučasnych technałohij. Nam udałosia toje, čaho nie dasiahnuli našy papiaredniki. U XX stahodździ niezaležnym biełaruskim vydańniam nie ŭdavałasia vyjści na štodzionnuju pieryjadyčnaść. Ukraincy («Diło» i «Rada») i litoŭcy (Vilniaus zinios) mieli štodzionnyja haziety ŭžo ŭ pačatku XX stahodździa. «Naša Niva» ž u 1906—1915 była tydniovikam.
Ukrainskaja emihracyja vydavała štodzionnuju «Svobodu», emihracyjny «Biełarus» takim nie byŭ.
I ŭ 1990—2000-ja hady tolki dziaržaŭnaja presa mieła štodziońniki. «Svaboda» Ihara Hiermienčuka, «Narodnaja vola» Iosifa Siaredziča, «Naša Niva» Siarhieja Dubaŭca załatymi litarami ŭpisanyja ŭ historyju biełaruskaha druku i dziaržaŭnaści, ale štodzionnaha vychadu nie dabilisia.
My hanarymsia toj apieratyŭnaściu i abjomam infarmacyi, jakija NN ciapier daje anłajn. My hanarymsia taksama tym, što my — płatforma dla debataŭ. My roŭna dajom trybunu kansiervataram i libierałam, sacyjał-demakratam i nacyjanalistam, ekałahistam i rynačnikam.
My imkniomsia vychoŭvać u ludziach pavahu da čužoha mierkavańnia, umieńnie słuchać i źmianiacca. I, jak i našy papiaredniki Anton i Ivan Łuckievičy i Janka Kupała, Vacłaŭ Łastoŭski i Alaksandr Ułasaŭ, my vierym u prahres, u mahčymaść bolš spraviadlivaha ŭładkavańnia hramadstva, lepšaha razumieńnia čałaviekam śvietu i siabie.
«Našu Nivu» čytajuć samyja šyrokija słai. Asnovu aŭdytoryi składajuć čytačy ad 25 da 45 hadoŭ. Bolš za pałovu našych internet-čytačoŭ žyvie ŭ Minsku.
Toje, što aŭdytoryja «NN» dasiahnuła histaryčnaha rekordu, — heta i lusterka nacyjanalnaha stanaŭleńnia biełarusaŭ. «NN» maje siońnia stolki čytačoŭ, bo vyrasła kolkaść ludziej, jakija ličać siabie biełarusami, a biełaruskuju nacyju — adnoj z centralnajeŭrapiejskich.
Internet — novaja epocha čałaviectva, nastolki ž prahresiŭnaja ŭ paraŭnańni z papieraj, jak kaliści vynachodstva Hutenbierha — proci rukapisnych falijantaŭ.
My b daŭžej trymalisia za papiarovaje vydańnie, kali b jamu nie było alternatyvy, kali b my byli adzinaj krynicaj infarmacyi dla starejšych, chto nie maje dostupu da internetu. Ale ž jość jakasnyja, patryjatyčnyja «Narodnaja vola», «Novy čas», «Rehijanalnaja hazieta», inšyja vydańni.
A na papiery «Naša Niva» płanuje vydavać histaryčnuju litaraturu. My rychtujem novy prajekt «Naša historyja». Infarmacyju pra jaho vychad šukajcie na sajcie NN.BY, my taksama apublikujem jaho anonsy ŭ «Narodnaj voli» i «Novym časie».
* * *
Hety numar «Našaj Nivy» mnohija zachavajuć jak pamiatku. Tamu davajcie tut nahadajem asnoŭnyja viechi historyi haziety.
1906. Pieršy numar haziety
Pačynajučy vydavać biełaruskuju hazietu «Naša Niva», chočam trochi pahavaryć z usimi, kamu ŭ toj ci inšy sposab zaležyć na našaj pracy, chočam adkryć svaje dumki, kab usie mahli nas paznać.
«Naša Niva» budzie druhoj biełaruskoj hazietaj — pieršaja hazieta «Naša Dola» nie žyvieć: była nadta niadoŭha, blisnuła, jak małanka, i zhinuła dzieści. Razumiejem my, jak važna ciapier biełaruskaja hazieta, razumiejem, jakuju vialikuju rabotu jana moža zrabić.
I dziela taho my budziem staracca, kab naša hazietka hlanuła ŭsiudy, kab papała jana i pad strachu biednaj kurnoj chaty mužykabiełarusa. Nie dumajcie, što my chočam słužyć tolki ci panam, ci adnym mužykam. Nie, nikoli nie! My budziem słužyć usiamu biełaruskamu skryŭdžanamu narodu, pastarajemsia być lustram žyćcia, kab ad nas, jak ad lustra, śviatło padała ŭ ciomnaść… My budziem brać usio ad usich i, złažyŭšy ŭ paradak, znoŭ addavać. Viedajcie dobra, što «Naša Niva» — hazieta nie redakcyi, ale ŭsich biełarusaŭ i ŭsich tych, chto im spahadaje. Kožny maje prava być vysłuchanym na staronkach našaj haziety i kiravać joju, tolki kab było razumna. My z svajoj starany budziem staracca, kab usie biełarusy, što nie viedajuć, chto jany jość, — zrazumieli, što jany biełarusy i ludzi, kab paznali svajo prava i pamahali nam u našaj rabocie.
Nie budziem pisać hromka. Budziem spakojna, ćviorda kidać usim praŭdu ŭ vočy, pastarajemsia być cierpialivymi i panavać nad saboju: niachaj chałodny rozum mocna trymaje ŭ svaich rukach haračaje serca.
A ciapier pryzyvajem usich tych, chto razumieje našy celi, adčuvaje toje, što my čujem, i zachoča nam pamahčy:
Padtrymajcie nas u rabocie, što ciapier pačynajecca!
* * *
1908. Januk Kupała. Chto ty hetki?
Chto ty hetki?
— Svoj, tutejšy.
Čaho chočaš?
— Doli lepšaj.
Jakoj doli?
— Chleba, soli.
A što bolej?
— Ziamli, voli.
Dzie radziŭsia?
— Ŭ svajoj vioscy.
Dzie chryściŭsia?
— Pry darožcy.
Čym aśvienčan?
— Kroŭju, potam.
Čym być chočaš?
— Nie być skotam.
* * *
1907. Jakub Kołas. Rasiejskija vobrazy
Kudy ni hlań — adno i toje:
Usiudy strelby i «šnury» —
Stajać pa pary i pa troje
Na skryžavańniach «kaŭniary».
Až u vačach jany mihciacca,
Usiudy ich, jak prusakoŭ…
Kudy pajści i dzie schavacca
Ad hetych rył i «kaŭniaroŭ»?!
* * *
Redaktar haziety Alaksandr Ułasaŭ i adzin ź jaje asnoŭnych aŭtaraŭ Jakub Kołas aryštoŭvalisia carskimi ŭładami.
1908. Voraham biełaruščyny
«Hazeta z karcinkami»
«Pieršaja biełaruskaja hazieta z karcinkami» — tak pisałasia NN. Ale karcinak u joj było niašmat.
1912. «Naša Niva» vybiraje pravapis
Pieršyja hady hazieta vychodziła ŭ dvuch varyjantach: kirylicaj i łacinkaj. Dla adzinstva tre' było vyznačacca: bolšaść vykazałasia za kirylicu.
1913. Rekłama na staronkach «NN»
1914. Vajna
Pačatak pieršaj suśvietnaj vajny. NN publikuje «Najvyšejšy manifiest» cara Mikałaja II. Nichto nie viedaje, što ŭ vyniku hetaj raspačataj im vajny jon stracić karonu i žyćcio.
«Naša Niva» zajmała paśladoŭna antyvajennuju pazicyju. U vyniku hazieta ŭvieś čas vychodziła ź biełymi plamami cenzury.
1915. Karta
Vajna na dvare, a Janka Kupała drukuje ŭ «Nivie» kartu biełaruskich ziamiel.
1915. Niemcy zajmajuć Vilniu i vydańnie haziety spyniajecca
Praryŭ niemcaŭ byŭ niečakanym. Vydaŭcy nie dumali, što pieršy žnivieński numar haziety stanie apošnim.
1920. Anton Łuckievič sprabuje adradzić hazietu
Susiednija nacyi siłaj zbroi stvaryli svaje dziaržavy. Biełarusy vojska nie mieli, i ich terytoryi padzialili čužanicy.
U 1920-m vyjšła ŭsiaho 9 numaroŭ haziety.
1991. Adradžeńnie haziety
Vilnia, travień. Redakcyjnaja kałonka ŭ №1.
«Naša Niva» vychodzić znoŭ. Ludzi, jakija stvaryli jaje ŭ 1906-m hodzie, raźličvali nie na niejki pieryjad, ci etap, ci niejkuju prahramuminimum, paśla čaho treba było b spynić vydańnie, ale na ŭsiu pierśpiektyvu biełaruskaha nacyjanalnaha žyćcia. Hety raźlik u 1915-m sarvała vajna, paśla — revalucyja, časy sacyjalistyčnaha budaŭnictva. Ciapier, kali heta ŭsio adyšło ŭ niabyt, kali spakvala znoŭ akryjvaje biełaruskaje nacyjanalnaje žyćcio, «Naša Niva» vychodzić znoŭ. Jak lusterka dzion i žadańniaŭ… Bolš za 70 hadoŭ moŭknaści niachaj stanuć dla nas nie zabyćciom, a novym, dobry zabytym dośviedam, nie hniłymi łaŭžami, a krepkim suchim paleńniem ŭ hrubku adnoŭlenaje «Našaj Nivy».
1996. «Naša Niva» pierajazdžaje ź Vilni ŭ Minsk
Ad Redakcyi
Na dzievianostym hodzie svajho isnavańnia «Naša Niva» pačynaje vychodzić štotydniova. Jak fieniks z popiełu, ź biazładździa našaha času vyrastaje «pieršaja biełaruskaja hazieta z rysunkami», kab znoŭ stać lusterkam žadańniaŭ i patrebaŭ svajho narodu.
Historyja hetaha najbujniejšaha ŭ Biełarusi vydavieckaha prajekta raźvivałasia hetak ža sutarhava, jak i historyja samoj nacyjanalnaj idei ŭ XX st. Stvoranaja ŭ 1906 hodzie «Naša Niva» imkliva stała hałoŭnaj trybunaj usiaho biełaruskaha: palityki, kultury, navuki. Na staronkach haziety pačynali svajo ŭzychodžańnie ŭsie biez vyniatku kłasiki taje pary… Spyniŭsia vychad haziety ŭ I suśvietnuju vajnu. Pieršaja sproba adnavić vydańnie naležyć da 1920 hoda, kali vyjšła ŭsiaho dzieviać numaroŭ…
U traŭni 1991-ha «Naša Niva» była adnoŭlenaja ŭ Vilni, tam, dzie jana zaŭsiody j vychodziła dahetul — u radavym hniaździe biełaruskaj idei, historyi j kultury. Tut jašče žyŭ i žyvie toj biełaruski duch, jaki nie zaznaŭ defarmacyjaŭ savieckaha času — jak heta adbyłosia paŭsiul u BSSR. Na praciahu piaci apošnich hadoŭ hazieta vychodziła raz na miesiac i zajmałasia amal vyklučna śvietapohladam — «pramyvańniem mazhoŭ», pastanoŭkaj biełaruskaj prablematyki ŭ našym časie. Takaja «reanimacyja» idei patrabavała čystaha ekśpierymientu, tamu nie mahło być i hutarki pra vydaviecki prajekt jak vytvorčy samaakupny miechanizm. Pierad inicyjatarami stajała adna zadača — naviazacca da abarvanych karanioŭ nacyjanalnaj tradycyi.
Mnohija čytačy ŭspryniali adnoŭlenuju «NN» jak vydańnie elitarnaje, zamknionaje ŭ sabie i dalokaje ad realnaha štodzionnaha žyćcia. Ale heta byŭ nieabchodny pieryjad, bieź jakoha redakcyjny kalektyŭ paprostu nie zmoh by stać adekvatnym vytłumačalnikam taho, što adbyvajecca ŭ Baćkaŭščynie. Važna było dajści da sutnaści padziejaŭ, zychodziačy nie z ahulnaha ideału, a z kankretnych nacyjanalnych intaresaŭ krainy, jakaja volaju losu stała samastojnaj dziaržavaj.
Biełaruś, adnak, nie stała dziaržavaju nacyjanalnaj. Dla kalektyvu redakcyi «NN» heta byŭ znak na toje, kab raspačynać novy etap svaje pracy. U kancy minułaha hodu redakcyja pierajechała ź Vilni ŭ Miensk.
Novy etap dyktuje novuju formu. Dakładniej, siońnia redakcyja maje ŭžo dastatkovuju śvietapohladnuju bazu, kab viarnucca da kancepcyi 1910 hodu — h.zn. da kancepcyi rehularnaha tydniovika, masavaha i samaakupnaha, adkrytaha da ŭsich temaŭ i prajavaŭ našaha žyćcia. I kali ŭ papiarednija hady najvažniejšaj acenkaj našaje pracy była samaacenka, to ciapier hałoŭnym ekzamienataram haziety budzie čytač.
Novy etap — rynkavy. «NN» pavinna viarnuć sabie kolišni vobraz lubimaj haziety, ale nie praz spahadu vuzkich kołaŭ nacyjanalna anhažavanaj publiki, a praz nakład i ŭdzieł u našym vydańni rekłamadaŭcaŭ. Vypisvajcie «Našu Nivu», prapanujcie nam rekłamny materyjał i hetym Vy dapamožacie tydnioviku na novym etapie jahonaha stanaŭleńnia.
Fieniks adrodzicca z popiełu.
2006. Vałanciory
Jak i inšyja niezaležnyja haziety, «Našu Nivu» zabaraniajuć pradavać u kijoskach i ŭklučać u padpisnyja katałohi.
Amal try hady hazietu raspaŭsiudžvała vałanciory — studenty i piensijaniery. Dahetul ź vialikaj ciepłynioj zhadvajem hetych ludziej, jakija vynieśli biełaruskaje słova ŭ svaich zaplečnikach.
Hazieta simvalična pierajšła ŭ farmat A4, kab lahčej źmiaščacca ŭ torbach i kanviertach.
2008. NN iznoŭ vybiraje pravapis
«Našu Nivu» i «Narodnuju volu» viartajuć u kijoski. Hazieta, miž tym, pierachodzić na školny pravapis
Redakcyjny zvarot z nahody źmieny pravapisu
Šanoŭnyja čytačy, ad hetaha numara «Naša Niva» budzie vychodzić školnym pravapisam.
«NN» pierachodzić na jaho, bo stavić pierad saboj zadaču zavajovy novaj aŭdytoryi. Viartańnie ŭ kijoski «Sajuzdruku» daje taki šaniec. Niepryzvyčajenym ludziam čytać pabiełarusku kłasičnym pravapisam ciažej, mocna ciažej. Toje adnaznačna pakazvali sacyjałahičnyja daśledavańni, dyj kožny z nas toje bačyŭ abo adčuvaŭ na sabie. Hety psichałahičny barjer abmiažoŭvaŭ aŭdytoryju. My chočam, kab novyja i novyja ludzi pačali nabyvać hazietu, identyfikavali biełaruskuju movu jak svaju, nie adčuvali ad jaje adčužeńnia. Było b niedaravalna, kab niepryjacieli biełaruskaha tykali: voś, my ich dazvolili, i što — žmieńka čytačoŭ u ich.
Hety krok ani kanjunkturny, ani pradyktavany emocyjami. Redakcyja daŭno adčuvała takuju patrebu dla pašyreńnia koła aktyŭnych nośbitaŭ biełaruskaj kultury.
Ličym patrebnym zrabić hety krok ciapier. Spadziajomsia, što jaho pazityŭny palityčny i kulturny efiekt možna budzie acanić užo praź niekalki hadoŭ.
Niezaležnaje hramadstva nie pavinna zamykacca ŭ svaim kole.
Nacyjanalnaja śviadomaść hłyboka pranikła ŭ šyrokija słai, a niezaležnaść krainy stała nacyjanalnym kansiensusam, na paradku dnia — vychad Biełarusi sa stanu vasalnaje zaležnaści ad Rasii, kansalidacyja paŭnapraŭnaje jeŭrapiejskaje nacyi.
«NN» pačatku XX stahodździa vychodziła roznymi pravapisami, mianiała ich, ale nie źmianiała pazicyi i zadač. Tak i ciapier. Mianiajecca pravapis, ale niaźmienny duch haziety. «NN» zastaniecca takoj sama čysta biełaruskaj, jak i była.
Naša śviatynia — mova. Pravapisaŭ dva, jana adna.
U bitvach za dolu, bitvach za volu
U 2000-ch žurnalisty i redaktary «NN» prajšli praz aryšty. A ŭ 2010 u adkaz na Płošču adbyvajucca pahromy niezaležnych arhanizacyj. U Redakcyi «NN» i ŭ jaje redaktaraŭ i žurnalistaŭ adbyvajucca vobšuki, kanfiskujuć techniku. Ale na zaklik «NN» čytačy za dzień pryvieźli Redakcyi bolš kampjutaraŭ, čym my mieli da taho, i «NN» ni na dzień nie spyniła pracy.
Ad 2010. Burny rost papularnaści sajta NN.BY
Ad 2016 hoda «NN» stanovicca trecim pa kolkaści prahladaŭ partałam krainy, abhaniajučy amal usie ruskamoŭnyja vydańni.
2014. Atmaśfiera ŭ krainie źmianiajecca
Paśla Kryma i Danbasa mnohaje mianiajecca i ŭ rehijonie, i ŭ Biełarusi. Da apazicyi prychodzić razumieńnie, što ažyćciaŭleńnie revalucyjnych scenaroŭ moža pryvieści da zamiežnaha ŭvarvańnia ŭ Biełaruś. A ŭłady biaruć kurs na «miakkuju biełarusizacyju».
Kamientary