Sakretny kanał abmienu pałonnymi pamiž Rasijaj i Ukrainaj. Nieviadomyja raniej detali apieracyi
Ukraina i Rasija praviali adzin z najbujniejšych abmienaŭ vajennapałonnymi ŭ Jeŭropie z časoŭ Druhoj suśvietnaj vajny. Z pačatku poŭnamaštabnaj vajny jany ŭžo viarnuli bolš za 10 000 čałaviek — praktyka, amal biesprecedentnaja ŭ sučasnych kanfliktach. Jak heta atrymałasia realizavać?
Jak piša The Wall Street Journal, najbujniejšaja ŭ Jeŭropie chvala abmienaŭ pałonnymi z časoŭ Druhoj suśvietnaj vajny pačałasia z vypadkovaj znachodki: ukrainski sałdat dastaŭ z kišeni zabitaha rasijskaha aficera telefon.
Pryłada trapiła da bryhadnaha hienierała Dźmitryja Usava, namieśnika kiraŭnika Hałoŭnaha ŭpraŭleńnia raźviedki Ukrainy, jaki niadaŭna straciŭ dvuch svaich ludziej u bajach na paŭnočny zachad ad Kijeva. Na toj momant prajšło try tydni z pačatku rasijskaj ahresii, i telefon staŭ mahčymaściu viarnuć cieły zahinułych.
Kadravy aficer raźviedki Usaŭ prahledzieŭ telefonnuju knihu zahinułaha i nacisnuŭ «patelefanavać» kantaktu, čyje zvanki śviedčyli ab tym, što heta moh być rasijski kamandzir na pieradavoj.
«Vaš aficer miortvy», — skazaŭ jon źbiantežanamu rasijaninu paśla taho, jak pradstaviŭsia. Zatym dasłaŭ paviedamleńnie z fotazdymkam cieła i prapanavaŭ uhodu: cieły vašych za našych.
Toje, što adbyłosia paśla, pieratvaryłasia ŭ adzin z najbolš niezvyčajnych epizodaŭ najbujniejšaj vajny ŭ Jeŭropie z 1940-ch: sieryju abmienaŭ, jakija pačalisia ź niekalkich zahinułych, ale pastupova vyraśli ŭ rehularny handal sotniami pałonnych, mnohija ź jakich byli źniasilenyja, ledź trymalisia na nahach i nahadvali žyvych škiletaŭ.
Jak adznačaje vydańnie, niahledziačy na praciahły kanflikt i tupik na pieramovach, abodva baki nazyvajuć svoj nieaficyjny kanał abmienu pałonnymi, jakim niepasredna kirujuć aficery vajennaj raźviedki, efiektyŭnym i prafiesijnym, a vajennyja historyki adznačajuć, što padobnaja zładžanaść i rytmičnaść padčas bajavych dziejańniaŭ — vyklučnaja źjava.
Dla paraŭnańnia: SSSR trymaŭ niamieckich pałonnych hadami paśla Druhoj suśvietnaj, i niekatoryja byli vyzvaleny tolki ŭ 1956 hodzie. ZŠA i Paŭnočny Vjetnam pačali rehularnyja abmieny pałonnymi tolki ŭ 1973-m, praz dva dziesiacihodździ paśla pačatku ŭdziełu amierykancaŭ i paśla praciahłaha mirnaha pracesu. Iran i Irak, čyja vajna skončyłasia ŭ 1988 hodzie, adpuścili apošnich pałonnych tolki za try dni da pačatku amierykanskaha ŭvarvańnia ŭ Irak u 2003 hodzie.
Kab zrazumieć, jak dva varahujučyja baki zdoleli adkłaści ŭbok roznahałośsi dziela viartańnia svaich vajennapałonnych, žurnalisty The Wall Street Journal pahutaryli bolš čym ź dziasiatkam ukrainskich, rasijskich i jeŭrapiejskich čynoŭnikaŭ, naviedali punkty abmienu na linii frontu i miescy ŭtrymańnia pałonnych pa ŭsioj Ukrainie. Jany taksama pabyvali ŭ padvale kijeŭskaha ofisa vajennaj raźviedki, jaki źjaŭlajecca centram apieracyj pa pošuku sałdat, zachoplenych Rasijaj.
Vytoki: Minsk, 2014
Pačatak kanału dla abmienu vajennapałonnymi byŭ zakładzieny bolš za dziesiać hadoŭ tamu ŭ «Prezident-hateli» ŭ Minsku.
U 2014 hodzie Ukraina sprabavała viarnuć uschodnija terytoryi, zaniatyja prarasijskimi bajevikami. Pad ciskam zachodnich lidaraŭ urad pahadziŭsia na pieramovy, kab vyrašyć palityčnyja, ekanamičnyja i kulturnyja sprečki.
Pavodle šviejcarskaha dypłamata Toni Fryša, jaki kuryravaŭ sustrečy, baki spračalisia litaralna pa kožnym pytańni, adnak atrymałasia padrychtavać hlebu dla sieryi nievialikich abmienaŭ pałonnymi, jakija adbylisia ŭ kancy 2014 i pačatku 2015 hoda.
Pieramovy byli ciažkimi, časam, jak zhadvaŭ Fryš, «nahadvali handal na rynku ŭ Maroka», ale ŭ vyniku ŭdałosia abmianiać kala 600 čałaviek.
U 2022 hodzie, napiaredadni ŭvarvańnia, praces spyniŭsia, i paśla pačatku vajny suviaź daviałosia adnaŭlać z nula.
Vialikaja hulnia
Praź mienš čym miesiac paśla pačatku ŭvarvańnia bryhadnaha hienierała Usava vyklikali ŭ ofis kiraŭnika HUR Kiryły Budanava: ukrainskaja vajennaja raźviedka nie mieła sposabaŭ vyjści na suviaź z rasijskimi kalehami.
Staryja kanały byli začynieny, novyja sproby pravalvalisia. «Davieru nie było. Bajavyja dziejańni išli pad Kijevam, i treba było schilić ich da abmienu», — uspaminaŭ Budanaŭ. — «Ale my nie vieryli adno adnamu».
U hetaj situacyi kitajski telefon Xiaomi ŭ rukach Usava staŭ redkim kanałam dla adnaŭleńnia suviazi. U razmovach z rasiejcami Usaŭ redka vykarystoŭvaŭ svoj pazyŭny «Stajer» (marafoniec) i svajo sapraŭdnaje imia. Jon nikoli nie paviedamlaŭ svoj numar telefona.
Praz dva miesiacy paśla pačatku vajny Rasija raskryła imia surazmoŭcy sa svajho boku — hienierał-lejtenant HRU Alaksandr Zoryn, jaki byŭ asnoŭnym kantaktam Rasii ŭ Livii, pradstaŭlaŭ Maskvu na pieramovach pa Siryi ŭ Ženievie i navat prynosiŭ žurnalistam picu. Usaŭ apisaŭ 56-hadovaha Zoryna, jaki starejšy za jaho na 12 hadoŭ i naradziŭsia ŭ savieckaj Ukrainie, jak adkrytaha i pramoha čałavieka.
«Toje, jak jon havaryŭ i abmiarkoŭvaŭ rečy, adpaviadała jaho hienieralskamu zvańniu», — skazaŭ Usaŭ. «Jon byŭ na hałavu vyšejšy za tych, z kim ja razmaŭlaŭ da hetaha momantu».
Hetaja razmova z Zorynym stała pačatkam praciahłych pracoŭnych adnosin, jakija natchnili Usava ŭziać na siabie novuju rolu pieramoŭščyka.
Ukrainski hienierał vučyŭsia niepasredna ŭ pracesie, raźbirajučysia ŭ składanaj łahistycy biaśpiečnaj arhanizacyi abmienu i źviartajučysia pa parady da Džonatana Paŭeła — ciapierašniaha daradcy pa nacyjanalnaj biaśpiecy Vialikabrytanii, jaki kaliści dapamoh spynić kanflikt u Paŭnočnaj Irłandyi.
Pa słovach Usava, jon pračytaŭ kopiju dysiertacyi Zoryna, u jakoj, pavodle jaho słoŭ, apisvaŭsia dośvied viadzieńnia pieramoŭ pa kanfliktach na Blizkim Uschodzie.
«Kali ja heta pračytaŭ, to zrazumieŭ, jak mahu naładzić ź im pracoŭnyja adnosiny», — adznačyŭ Usaŭ.
Sustreča hienierałaŭ
Praź miesiac ukrainski hienierał nakiravaŭsia ŭhłyb terytoryi, padkantrolnaj rasijskim vojskam, kab asabista sustrecca z Zorynam u razburanym Maryupali. Jaho supravadžali dva rasijskija branieviki «Tyhr», a nad jaho aŭtamabilem raźvivaŭsia bieły ściah.
Pavodle słoŭ čałavieka, jaki prysutničaŭ tam, u toj dzień Usaŭ pacisnuŭ ruku Zorynu, jakoha akružali čatyry rasijskija aficery, i sieŭ nasuprać jaho za stoł u kanfierenc-zale za horadam. U vyniku pieramovaŭ 2 500 ukrainskich abaroncaŭ Maryupala ŭ mai 2022 hoda pahadzilisia na kapitulacyju, paśla čaho pačalisia pošuki mižnarodnych pasiarednikaŭ dla ich viartańnia.
Kijeŭ šukaŭ krainu, jakaja mahła b stać pasiarednikam u abmienie, ale Šviejcaryja, jakaja sadziejničała ŭ abmienie pałonnymi padčas kanfliktu na Danbasie, ciapier była ŭ śpisie niedružalubnych Maskvie krain za dałučeńnie da jeŭrapiejskich sankcyj. Zamiest hetaha jon źviarnuŭsia da Katara, Saudaŭskaj Aravii i Turcyi.
U vieraśni 2022 hoda Turcyja praviała najbujniejšy abmien z pačatku vajny: Ukraina atrymała piać svaich kamandziraŭ, a Rasija — prarasijskaha palityka Viktara Miedviedčuka. Saudaŭskaja Aravija i Katar taksama ŭklučalisia ŭ pieramovy.
Novaja infrastruktura
Ź ciaham času pieršyja abmieny pryviali da stvareńnia novaj infrastruktury. U zialonym rajonie Kijeva, pobač z chipstarskimi kaviarniami i sałonami pryhažości, nieprykmietny trochpaviarchovy budynak staŭ Kaardynacyjnym štabam HUR pa spravach vajennapałonnych.
Na vierchnim paviersie Usaŭ i jaho padnačalenyja rehularna sustrakajucca ź siemjami pałonnych u kanfierenc-zale. U padvale analityki daśledujuć rasijskija sajty i sacsietki ŭ pošukach infarmacyi pra miescaznachodžańnie i stan pałonnych. Jany stvaryli vialikuju bazu danych z 200 paramietraŭ na kožnaha — ad rostu i koleru vačej da adkazaŭ Rasii na zapyty Čyrvonaha Kryža.
Vyzvalenyja ŭkraincy časam vynosili ź niavoli śpisy ź imionami tavaryšaŭ pa kamiery. Fotazdymki hetych śpisaŭ stanoviacca dokazami, kab pierakanać rasijan, što peŭny čałaviek sapraŭdy ŭ ich pałonie.
Analityki vyjavili amal 200 miescaŭ utrymańnia pałonnych pa ŭsioj Rasii i na akupavanych terytoryjach Ukrainy, dzie ŭkrainskija bajcy časta znachodziacca ŭ ciažkich umovach.
Va Ukrainie jość piać śpiecyjalnych łahieraŭ dla pałonnych — u asnoŭnym byłyja turmy, dzie rasijanie pracujuć za hrošy: šyjuć, siakuć drovy abo robiać meblu dla prodažu ŭ miascovych kramach. Kijeŭ imkniecca pakazać zachodnim partnioram svaju maralnuju pieravahu, demanstrujučy, što stavicca da pałonnych lepš, čym Rasija.
Łahistyka abmienaŭ niaprostaja. U studzieni 2024 hoda samalot z 65 ukrainskimi pałonnymi byŭ źbity na miažy — Maskva abvinavaciła ŭ hetym Kijeŭ. Časam HUR prapanoŭvaŭ u abmien navat pareštki daŭno pamierłych savieckich raźviedčykaŭ.
Rasija adchiliła hetyja prapanovy. Ale kali hetaj viasnoj u Stambule zabuksavali mirnyja pieramovy, abodva baki pahadzilisia na čarhovy, najbujniejšy na siońnia abmien, i hienierał Usaŭ znoŭ sustrakaŭ sotni vyzvalenych sałdat, jakija pytalisia, kali dadomu viernucca ich tavaryšy.
Ciapier čytajuć
Paśla pajezdki za miežy ES tajamniča źnik Anatol Kotaŭ, byłaja pravaja ruka Paŭła Łatuški22
Kamientary