«Vaŭki, jakija doŭha žyli ź ludźmi». Parody sabak pačali raźvivacca jašče ŭ Kamiennym vieku

«Kali pahladzieć na čychuachua, to treba pamiatać, što heta voŭk, jaki žyŭ ź ludźmi tak doŭha, što za hety čas źmianiŭsia», — kaža adna z aŭtarak daśledavańnia, doktar Ełavin Evin z Univiersiteta Manpielje.

Razam sa svaimi kalehami jana vyjaviła, što sabaki pačali stanavicca sabakami bolš za 10 tys. hadoŭ tamu, choć mnohija sučasnyja parody skłalisia ŭ XIX stahodździ, kali źjavilisia technałohii sielekcyi.

Pavialičyć

U ich navukovaj pracy, apublikavanaj u časopisie Science, vyvučajucca čerapy dahistaryčnych pradstaŭnikoŭ siamiejstva sabačych. Na praciahu bolš za 10 hadoŭ aŭtary daśledavańnia źbirali vyvučali i skanavali pareštki sabak, jakija adnosiacca da pieryjadu, jaki achoplivaje prykładna 50 tys. hadoŭ.

U vyniku jany stvaryli trochmiernyja madeli bolš za 600 čerapaŭ — i paraŭnali niekatoryja paramietry sučasnych sabak z tym, što było ŭ ich dzikich prodkaŭ.

Akazałasia, što čerapy sabak pačali mianiać formu amal 11 tys. hadoŭ tamu, heta značyć adrazu paśla Ledavikovaha pieryjadu. Choć tady ŭsio jašče prysutničali bolš statnyja sabaki, padobnyja na vaŭkoŭ, pačali taksama raspaŭsiudžvacca žyvioły z bolš karotkimi nasami i šyrokimi, bujnymi hałovami.

Pavialičyć

Jašče adna viadučaja aŭtarka daśledavańnia, doktar Karli Amin z Univiersiteta Ekstera, patłumačyła Bi-bi-si, što da siaredziny Kamiennaha vieku ŭžo źjaviłasia prykładna pałova ŭsich sučasnych sabačych parod.

«Heta davoli dziŭna, — kaža Amin. — I heta stavić pad pytańnie ŭjaŭleńnie pra toje, što ŭsiamu pryčynaj byli kłuby sabakavodstva, jakija isnavali ŭ viktaryjanskija časy» (druhaja pałova CHIX stahodździa).

Jak pryručyli sabak

Sabaki stali samymi pieršymi žyviołami, jakich udałosia pryručyć čałavieku. Jość śviedčańni, što ludzi žyvuć u ciesnym susiedstvie z sabačymi prynamsi 30 tys. hadoŭ. Adnak adkaz na pytańnie, dzie mienavita i kali pačałosia heta siabroŭstva, pakul nie znojdzieny.

Navukoŭcy spadziajucca, što ličbavyja skany čerapaŭ dahistaryčnych sabak dapamohuć im daviedacca bolš pra toje, jakija evalucyjnyja pracesy lahli ŭ asnovu pryručeńnia hetych žyvioł.

Niekatoryja ličać, što ludzi i vaŭki pačali sumiesnaje žyćcio praktyčna pa ščaślivaj vypadkovaści: kali hetyja dzikija žyvioły stali žyć kala supołak palaŭničych-źbiralnikaŭ, spadziejučysia takim čynam znajści ježu.

Bolš pasłuchmianyja vaŭki atrymlivali bolš ježy — i ludzi pastupova stali pakidać im kości žyvioł, kab jany mahli ich abhryźci. Jany taksama spadziavalisia, što vaŭki ŭźniasuć šum u vypadku nabližeńnia drapiežnika.

Doktar Amin bačyć niekalki mahčymych pryčyn źmieny źniešniaha vyhladu sabak. Jana nie vyklučaje, što našy prodki addavali pieravahu ich bolšym hałovam i miłym, uździornutym nasam.

Ale pry hetym adznačaje: «Vierahodna, pryčynaj było spałučeńnie ŭzajemadziejańnia ź ludźmi i adaptacyi da roznych źniešnich umoŭ, adaptacyja da roznych typaŭ ježy. Usio heta i paspryjała takomu vybuchu roznych varyjacyj, jaki my nazirajem siońnia». «Ciažka vyłučyć jaki-niebudź adzin faktar jak samy važny».

Historyja ludziej i sabak pierapleciena ŭžo šmat dziasiatkaŭ tysiač hadoŭ.

Jašče adna navukovaja praca (jana apublikavana ŭ tym ža vypusku časopisa Science) raspaviadaje pra analiz DNK sabak, jakija žyli ad 9,7 tys. da 870 hadoŭ tamu ŭ roznych rajonach Ziamli: ad Sibiry da Jeŭrazijskaha stepu i paŭnočna-ŭschodniaha Kitaja.

Aŭtary hetaha daśledavańnia, navukoŭcy z Kitaja, zaklučyli, što pierasoŭvańnie sabak pa hetym rehijonie časta supadała ź mihracyjaj ludziej: palaŭničych-źbiralnikaŭ, ziemlarobaŭ i žyviołahadoŭcaŭ. Heta značyć, sabaki padarožničali razam z nami pa śviecie — i byli intehravanyja ŭ našy supolnaści — na praciahu mnohich tysiač hadoŭ.

Nie mahu skazać, što moj ŭparty i niepasłuchmiany terjer adpłačvaje mnie za ježu tym ža, što pieršyja pryručanyja vaŭki davali našym prodkam. Ale mnie całkam zrazumieła, čamu sabaki, jakija adnojčy pryjšli da čałavieka pa abjedki, nikudy sychodzić nie źbirajucca.

• 2
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1