Віцэ-кіраўнік Акадэміі навук: Тадэвуша Касцюшку нельга называць нацыянальным героем Беларусі
Намеснік старшыні прэзідыума Нацыяльнай Акадэміі навук Сяргей Чыжык лічыць, што Тадэвуш Касцюшка не вёў барацьбу за інтарэсы беларускага народа, а адстойваў інтарэсы Польшчы і ЗША.
Пра гэта гаворыцца ў афіцыйным адказе за подпісам фізіка Чыжыка.
Перадгісторыя такая: вясной 2019 года амаль сто чалавек звярнуліся да кіраўніцтва Мінгарвыканкама з прапановай даць адной з вуліц імя Тадэвуша Касцюшкі. Чыноўнікі адмовілі, спаслаўшыся на тое, што параіліся з Акадэміяй навук.
Тады чытач «Нашай Нівы» Дзмітрый Плашчынскі напісаў запыт да навукоўцаў: абгрунтуйце сваю пазіцыю. І нарэшце атрымаў адказ.
«З асобай Тадэвуша Касцюшкі звязаны многія падзеі войнаў і ўзброеных канфліктаў, у тым ліку на тэрыторыі Беларусі. Ён удзельнік барацьбы за незалежнасць паўночнаамерыканскіх калоній ад Вялікабрытаніі, а таксама за аднаўленне Рэчы Паспалітай у межах 1772 года, якую Тадэвуш Касцюшка разглядаў як польскую дзяржаву. Актыўна адстойваў канстытуцыю Рэчы Паспалітай 3 мая 1791 года. Згодна з гэтай канстытуцыяй, назва дзяржавы «Рэч Паспалітая абодвух народаў» (то бок Кароны Польскай і Вялікага Княства Літоўскага) было зменена на «Рэч Паспалітую польскую». Больш за тое, Тадэвуш Касцюшка адкрыта выступаў за паланізацыю народнасцяў Рэчы Паспалітай, у тым ліку і беларусаў.
Сцверджанне аб тым, што ён вёў барацьбу за інтарэсы і незалежнасць беларускага народа, супярэчыць гістарычным фактам. У сваёй дзейнасці Тадэвуш Касцюшкі адстойваў інтарэсы Польшчы і ЗША, а не Беларусі. Таму называць яго нацыянальным героем Беларусі абсалютна неправамерна. Ён з'яўляецца нацыянальным героем Польшчы і ЗША».
Чыжык удакладніў, што ў Івацэвіцкім раёне існуе музей Тадэвуша Касцюшкі, побач з якім усталяваны помнік. Маўляў, гэтага дастаткова.
Чытайце: Касцюшка — герой двух кантынентаў, але не шчаслівы чалавек
***
Сяргей Чыжык
Нарадзіўся ў 1959 годзе ў вёсцы Асмолава Нясвіжскага раёна. Навуковец у галіне фізікі і механікі паверхняў на мікра- і нанаўзроўні, нанадыягностыкі. Акадэмік Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі (2014).
З 2014 — першы намеснік старшыні прэзідыума Нацыянальнай Акадэміі навук.
***
Андрэй Тадэвуш Банавентура Касцюшка
(1746, Мерачоўшчына, Беларусь — 1817, Залатурн, Швейцарыя) — ачольнік паўстання 1794 года, нацыянальны герой Беларусі, Польшчы і ЗША. Удзельнік барацьбы Рэчы Паспалітай супраць Расіі і Прусіі, а таксама вайны за незалежнасць ЗША.
Скончыў кадэцкі корпус у Варшаве, вучыўся ў Францыі. Па вяртанні на радзіму быў хатнім настаўнікам у дачок сенатара Сасноўскага. Не атрымаўшы згоды на шлюб з Людвікай Сасноўскай, у 1776-м завербаваўся ў армію ЗША. У якасці вайсковага інжынера займаўся будаўніцтвам умацаванняў, у тым ліку форта Вест-Пойнт, стаўкі галоўнакамандуючага. У 1783-м атрымаў званне брыгаднага генерала.
У 1784—1789 жыў у сваім маёнтку Сяхновічы. У 1789-м паступае ў войска Рэчы Паспалітай у званні генерал-маёра. Удзельнік вайны з Расіяй. Аўтар перамогі пад Дубенкай: маючы 5300 салдат, спыніў 25-тысячны корпус генерала Міхаіла Кахоўскага. Пасля капітуляцыі падаў у адстаўку.
У Лейпцыгу і Парыжы шукаў падтрымкі для далейшага змагання супраць акупацыі Рэчы Паспалітай. 24 сакавіка 1794-га ў Кракаве абвясціў пра паўстанне і стаў «найвышэйшым начальнікам» паўстанцкіх сілаў. Выйграў бітву пад Рацлавіцамі (4 красавіка), выдаў Паланецкі ўніверсал, у якім даў грамадзянскія правы прыгонным. Абараняў Варшаву ад расійскіх і прускіх войскаў. У бітве пад Мацяёвіцамі (10 кастрычніка) паранены і ўзяты ў палон.
Вызвалены імператарам Паўлам І. У 1797—1798 наведаў ЗША. Пасля жыў у Францыі. З Напалеонам не паразумеўся, пасяліўся пад Парыжам і дыстанцыяваўся ад палітыкі. Пасля жыў у Вене (Аўстрыя), Залатурне (Швейцарыя), дзе працаваў хатнім настаўнікам. Памёр 15 кастрычніка 1817-га.
Каментары