Ты спіш, а мозг працуе. Як з дапамогай простага трука рашаць у сне праблемы і нараджаць ідэі

Часам найлепшыя ідэі прыходзяць, калі мы перастаём свядома кантраляваць свае думкі. Кароткі сон можа адчыніць дзверы для нестандартных рашэнняў, бо менавіта тады мозг сплятае далёкія асацыяцыі ў нечаканыя камбінацыі. Расказваем, як гэта працуе.

Выява: Andriy Onufriyenko / Getty Images

Яскравы прыклад таго, як у сне прыходзяць выдатныя ідэі, гэта гісторыя нямецкага хіміка Фрыдрыха Кекуле. Ён доўга не мог зразумець структуру бензолу, пакуль, паводле легенды, не ўбачыў у сне змяю, што кусала сябе за хвост. Гэты вобраз падказаў яму геніяльнае рашэнне — малекулярную структуру ў выглядзе кольца.

Не менш знакаміты выпадак звязаны з Дзмітрыем Мендзялеевым. Як сцвярджае папулярная легенда, пасля доўгіх і безвыніковых роздумаў ён убачыў у сне ўсю перыядычную табліцу элементаў у яе канчатковым выглядзе. Прачнуўшыся, ён нібыта адразу запісаў яе на аркушы паперы.

У абодвух выпадках мозг, вызвалены ад рамак свядомага мыслення, працягваў апрацоўваць інфармацыю і знайшоў нечаканы, элегантны адказ на пытанне, якое здавалася невырашальным наяве.

Як піша выданне Wysokieobcasy.pl, наш сон неаднародны і складаецца з некалькіх фаз. Падчас глыбокага сну гіпакамп (цэнтр памяці) «перазапісвае» ўспаміны ў кару галаўнога мозгу для доўгатэрміновага захоўвання.

Выява: vecteezy

Але найбольш творчай лічыцца фаза хуткага сну (REM), калі мазгавая актыўнасць вельмі высокая. Даследаванні паказалі, што менавіта ў гэтай фазе паслабляюцца «кагнітыўныя тармазы», што дазваляе нашаму мысленню адыходзіць ад шаблонаў і ствараць арыгінальныя асацыяцыі.

Псіхолаг Дэйдра Барэт з Гарвардскай медыцынскай школы даследавала феномен «інкубацыі сноў».

Яна прасіла студэнтаў перад сном інтэнсіўна думаць над пэўнай задачай (матэматычнай, літаратурнай ці асабістай).

Вынікі ўразілі: амаль палова ўдзельнікаў паведаміла, што ў сне з'явіліся вобразы ці ідэі, якія дапамаглі знайсці рашэнне. Часам гэта былі прамыя адказы, а часам — сімвалічныя падказкі, што накіроўвалі думкі ў новы бок.

Аднак не толькі глыбокі сон важны. Найноўшыя даследаванні паказваюць, што

для крэатыўнасці надзвычай карысны стан на мяжы сну і явы — так званы паўсон або гіпнагогія (фаза N1). У гэты момант логіка слабее, а ўяўленне працуе на поўную моц.

Навукоўцы з Масачусецкага тэхналагічнага інстытута нават навучыліся ўплываць на змест сноў на гэтай стадыі з дапамогай гукавых стымулаў, каб мэтанакіравана стымуляваць творчы працэс.

Больш за тое, у 2024 годзе ў часопісе Frontiers in Sleep быў апісаны інструмент, які дазваляе інкубаваць сны ў хатніх умовах з выкарыстаннем простых аўдыяпаведамленняў. Гэта азначае, што паўсон — гэты няўлоўны момант паміж явай і сном — становіцца даступным як практычны інструмент для стымулявання крэатыўнасці для кожнага, а не толькі для ўдзельнікаў спецыялізаваных даследаванняў.

Заснуць, каб убачыць

Фрыдрых Аўгуст Кекуле і Дзмітрый Мендзялееў — не адзіныя, каму сон падкінуў геніяльную падказку. Пол Макартні пачуў у сне мелодыю Yesterday.

Сальвадор Далі практыкаваў «кантраляваныя сны»: ён засынаў у крэсле з ключом у руцэ; калі мышцы расслабляліся, ключ падаў, будзіў яго. Мастак рабіў гэта, каб злавіць стан гіпнагогіі, калі свядомасць знаходзіцца паміж сном і явай. Менавіта тыя дзіўныя вобразы, што ўзнікалі ў гэты момант, мастак адразу ж занатоўваў.

Падобную тэхніку выкарыстоўваў і Томас Эдысан, які засынаў з металічнымі шарыкамі ў далонях, каб злавіць момант на мяжы сну, дзе, на яго думку, нараджаліся найлепшыя ідэі.

Заданне для сну

Каб выкарыстоўваць гэты патэнцыял, можна паспрабаваць простую тэхніку: перад сном сканцэнтравацца на праблеме, нібы даючы мозгу хатняе заданне. Раніцай важна трымаць пад рукой нататнік, каб адразу запісаць любыя ўрыўкі сноў, бо яны хутка выслізгваюць з памяці. Карысным з'яўляецца і кароткі дзённы сон па 15‑20 хвілін, які дапамагае ўвайсці ў творчы стан гіпнагогіі.

Сучасная навука разглядае сон не як страту часу, а як магутны пазнавальны механізм. Калі Фрэйд бачыў у снах зашыфраваныя жаданні, то сённяшнія даследчыкі лічаць іх эксперыментальнай пляцоўкай мозгу, дзе без цэнзуры логікі можна спалучаць факты і эмоцыі. Таму парада пераспаць з праблемай мае трывалае навуковае абгрунтаванне.

Каментары да артыкула