Hutarka z staršynioj Rady BNR Ivonkaj Surviłłaj
Na razmovu z staršynioj Rady BNR Ivonkaj Surviłłaj ja mieŭ usiaho dziesiać chvilin. Naša sustreča adbyvałasia ŭ Varšavie napiaredadni druhoha pracoŭnaha dnia na kanferencyi «Źmiena pakaleńniaŭ? Abo biełaruskija adroznaści ŭ metach, stratehii j kaštoŭnaściach». Spadarynia Prezydent, jak nazyvali jaje mnohija ŭdzielniki kanferencyi, była naraschvat. I sapraŭdy, nia tak časta vypadaje sustrecca i parazmaŭlać asabista z čałaviekam, jaki praz palityku biełaruskich uładaŭ, užo šmat hadoŭ nia moža adviedać Baćkaŭščynu.
“Naša Niva”: Jak Vam siońnia z-za miažy padajucca tyja padziei, što adbyvajucca ŭ Biełarusi? Ci majecie Vy niejkija nadziei, što niešta ŭ krainie moža źmianicca?
Ivonka Surviłła: Viedajecie, ja znachodžusia ŭ takoj samaj sytuacyi, jak vy ŭsie ŭ Biełarusi. Majo ŭražańnie, adčuvańnie, što niešta ŭ našaj krainie abaviazkova pavinna źmianicca. Mnie vidavočna, što ŭłady vielmi mocna bajacca. Bajacca aktyŭnaści biełarusaŭ. Adbyvajucca rečy, jaki ciažka zrazumieć. Maleńkaja reč – niejki małady čałaviek vychodzić na vulicu sa ściaham ci raściažkaj, jaho aryštoŭvajuć, jaho sudziać. I robiać heta pakazalna, kab na vulicu nie vychodziła jašče bolšaja kolkaść ludziej. Zdajecca, što ŭłady albo niešta viedajuć, što nia viedajem my, albo niešta pradčuvajuć. Ja dumaju, što pryjdzie toj momant, kali navat naš cierpialivy narod skaža “chopić”.
“NN”: Što moža rabić i što robić Rada BNR, kab pab pryśpiešyć hetyja pieramieny ŭ našaj krainie?
IS: Pa-pieršaje, my možam być vieraj i nadziejaj dla biełarusaŭ. Tym faktam, što my isnujem i baraćba za niezaležnaść i svabodu praciahvajecca. Ale vyzvalicca Biełaruś sama. Nia my jaje budziem vyzvalać. Heta jość sprava biełaruskaha narodu. Što my jašče možam rabić? Heta zdabyvać Biełarusi pryjacieleŭ u śviecie. I heta vielmi važna. Kab paśla vyzvaleńnia naša kraina mahła na kaho raźličvać. Na maju dumku, u 1990-ych hadoch śviet niedstatkova dapamoh Biełarusi. U toj momant, kali Biełaruś budzie hatovaja da vyzvaleńnia, treba, kab śviet moh dałučycca da našych pamknieńniaŭ.
“NN”: Na vaš pohlad, ci mahčymaja ŭ budučynia transfarmacyja Respubliki Biełaruś u Biełaruskuju Narodnuju Respubliku?
IS: Čamu b i nie? Imia Biełaruskaj Narodnaj Respubliki my zachavali vielmi pryhožaje i čystaje. I toje, što rabiłasia ŭ 1918 hodzie i paźniej było vielmi stanoŭčym i dobrym. Tamu ja nie była b ździŭlenaja takomu raźvićciu padziejaŭ. Ale heta zaležyć poŭnaściu ad voli biełaruskaha narodu.
“NN”: Vy pastajanna kažacie, što Biełarusi ŭsio jašče pahražaje strata niezaležnaści. Jak u takoj sytuacyi pavinna siabie vieści Rada BNR i biełaruski narod?
IS: Jak ja ŭžo i kazała Rada BNR musić zdabyć pryjacielaŭ u śviecie dla Biełarusi, jakija nikoli nie pryznajuć nijakich “sajuzaŭ” z Rasiejaj. Taki “sajuz” naša najbolšaja niebiaśpieka, bo jon moža stać zvyčajnaj aneksijaj Biełarusi. Pra heta niekali kazaŭ Pucin, što jon choča, kab Biełaruś stała adnoj z pravincyj Rasiei. Heta važna davieści da ŭsich hramadzianaŭ Biełarusi, što ŭ vypadku takoha “sajuzu” Biełaruś nia vyžyvie.
“NN”: Jak Vy siońnia aceńvajecie stan biełaruskaj emihracyi?
IS: Jak kazaŭ Viačka Stankievič, ciapier u hetaj sfery adbyvajucca źmieny. Na žal, nie zaŭsiody ŭ lepšy bok. Prosta bolšaja častka novaj emihracyi nia jość nacyjanalnaj śviedamaj. I tolki častka dałučajecca da starejšaj emihracyi i ŭklučajecca ŭ supolnuju pracu na karaść Biełarusi. Chacia i jość i advarotnyja prykłady. Tak, Zhurtavańnie biełarusaŭ Kanady znachodzicca absalutna ŭ rukach novaj chvali emihrantaŭ. U Ńju-Jorku jość taksama moładzievyja arhanizacyi. Ale siarod sotniaŭ tysiač ludziej, chto vyjechaŭ, balšynia nie ŭklučajecca ŭ našu spravu.
“NN”: Ale, mabyć, padobnaja sytuacyja była i siarod Vašaha pakaleńnia emihrantaŭ?
IS: Tak, u nas taksama daloka nia ŭsie pierajšli da biełaruskaj spravy, ale tyja, što pierajšli byli nastolki addanymi, razumieli važnaść supolnaha žyćcia i zmahańnia, što byli vielmi ščodryja. Heta dziakujučy im pabudavalisia i cerkvy, i kulturnyja centry. Časam dastatkova małoj hrupy vielmi aktyŭnych, kab sabrać vakoł siabie vielmi šmat ludziej. Tak było paśla druhoj suśvietnaj vajny. U ciapierašniaj chvali emihracyi šmat chto dumaje tolki pra siabie, ale nie pra biełaruskija spravy.
“NN”: Pry jakoj umovie Rada BNR moža pieradać svaje paŭnamoctvy biełaruskamu ŭradu na metrapolii?
IS: My tolki hetaha čakajem. Heta było b najbolšym našym ščaściem. My pieradadzim svaje paŭnamoctvy tolki ŭ tym vypadku, kali budziem peŭnyja, što Biełaruś užo nikoli nia stracić niezaležnaść.
“NN”: Spn.Ivonka, ci bačycie Vy siarod biełaruskich palitykaŭ taho, chto moh by stać lideram nacyi i zaniać kresła prezydenta?
IS: Viedajecie, ja nie chaču adkazvać na hetaje pytańnie. My absalutna adnolkava traktujem usich zmaharoŭ za niezaležnaść Baćkaŭščyny. Ja maju vialikuju vieru ŭ biełaruskich palitykaŭ. Ja zachoplenaja ichnymi čałaviečymi jakaściami.
“NN”: Čym Vy siońnia jašče zajmajeciesia, aproč hramadzka-palityčnaj dziejnaści?
IS: Niama ni na što času. Ni na ŭnukaŭ, ni na mastactva. Sprabuju niejak adkłaści try hadziny na tydzień, kab choć ruka nie zabyłasia, što takoje malavać (śmiajecca). Być staršynioj Rada BNR vielmi składanaja i adkaznaja praca. Časam pračynajeśsia ŭnačy, i ab čym dumaješ? Ab prablemach, jakija treba vyrašać.
“NN”: Ci budziecie Vy vyłučacca na nastupny termin staršynstva ŭ Radzie?
IS: Hetaha ja dakładna jašče nia viedaju. Vybary projduć u nastupnym hodzie. Moj viek užo nia jość vielmi maładym. Ja ŭjaŭlaju na hetaj pasadzie tolki enerhičnaha čałavieka, jaki budzie niešta rabić. Kali byŭ chtości, chto b moh pieraniać maje paŭnamoctvy, to ja b z radaściu pieradała ich.
“NN”: Vy nia možacie ciapier naviedvać Biełaruś?
IS: Na žal, nie. Niama takoj mahčymaści. Ja ź nieciarplivaściu čakaju toj čas, kali zmahu pryjechać u Biełaruś i mieć tam svajo miesca. Spadziajusia, što dažyvu da hetaha momantu.
Kamientary