20-30 хвілін сну ў разгар працоўнага дня могуць палепшыць памяць, павысіць прадукцыйнасць, паменшыць стрэс і спрыяць здароўю сэрца. Але кароткі сон можа мець як перавагі, так і недахопы.
Падрамаць пасля абеду — старажытная звычка, гэта практыкуецца ва ўсім свеце. Даследаванні паказваюць, што кароткі сон можа палепшыць разумовую дзейнасць і памяць, а таксама палепшыць вашыя пільнасць, увагу і рэакцыю, падвысіць прадукцыйнасць і крэатыўнасць. Паколькі сон паляпшае творчае мысленне, некаторыя кампаніі паспрабавалі выкарыстаць гэта, увёўшы пакоі для сну на працоўным месцы.
Больш за тое, мозг выкарыстоўвае час сну для апрацоўкі інфармацыі, сабранай на працягу дня, што па ўсёй бачнасці паляпшае здольнасць вырашаць праблемы. Адно невялікае даследаванне, пра якое піша The Conversation, паказала, што людзі, якія не адмаўлялі сабе ў кароткіх перапынках на сон, былі менш расчараванымі і імпульсіўнымі, што прывяло да лепшай канцэнтрацыі ўвагі і эфектыўнасці пры выкананні працоўных задач. Дрымота можа нават прывесці да паляпшэння здольнасці навучыцца новым рухальным навыкам, такім як гульня ў гольф або ігра на музычным інструменце. Гэта адбываецца таму, што гэтыя ўспаміны (або навыкі) замацоўваюцца ў мозгу падчас сну, прычым няважна, адбываецца гэта ўначы ці падчас дзённага сну.
Дрымота гэтаксама можа паменшыць і стрэс. Так, іншае даследаванне паказала, што сон працягласцю каля 20 хвілін паляпшае агульны настрой удзельнікаў. Ёсць даныя і пра ўплыў дзённага адпачынку на зніжэнне рызыкі сардэчна-сасудзістых захворванняў. Калі мы не дасыпаем столькі, колькі патрабуецца нашаму арганізму, у целе назапашваюцца хімічныя рэчывы тыпу «змагайся або ўцякай». Стабільны, перыядычны сон дапамагае знізіць узровень гэтых хімічных рэчываў, што вядзе да нармалізацыі артэрыяльнага ціску і пульсу.
Але як і падчас начнога сну, у некаторых людзей могуць узнікнуць праблемы з засынаннем, асабліва калі ў іх абмежаваны час. Існуюць спецыяльныя тэхнікі расслаблення цягліц, карысныя як для начнога сну, так і для дзённага. Іншыя неспецыфічныя метады рэлаксацыі накшталт праслухоўвання расслабляльнай музыкі могуць быць таксама карыснымі для засынання. Цікава, што многія людзі пераацэньваюць час свайго няспання, калі спрабуюць заснуць, і недаацэньваюць час, які яны сапраўды правялі ў сне.
Аднак дзённая дрымота можа мець і недахопы. Так, больш працяглы дзённы сон (больш за 30 хвілін) звычайна не спрыяе паляпшэнню настрою і самаадчування. Адным са станаў, звязаных з дрымотай большай за 30 хвілін, з'яўляецца так званая інэрцыя сну — млявасць і дэзарыентацыя, якія часам адчуваюць людзі пасля абуджэння ад больш працяглага сну.
Звычайна, чым даўжэй сон, тым больш інэрцыі трэба пераадолець. Гэта можа пагоршыць кагнітыўныя функцыі ад некалькіх хвілін да паўгадзіны. У многіх выпадках гэтыя эфекты можна звесці да мінімуму, ужываючы кафеін непасрэдна пасля сну.
Але важна адзначыць, што кафеін не з'яўляецца заменай для сну. Кафеін часова блакуе дзеянне хімічнага рэчыва, вядомага як адэназін, які спрыяе сну і назапашваецца падчас няспання. Калі чалавек звычайна залежыць ад спажывання кафеіну, каб не спаць і адчуваць бадзёрасць, гэта можа сведчыць пра парушэнні накшталт бессані або апноэ сну (калі ў чалавека часова спыняецца дыханне падчас сну).
Доўгі або позні пасляабедзенны сон можа таксама перашкаджаць начному сну, прыводзіць да цяжкасцяў з засынаннем або стабільным сном на працягу ночы. Такое парушэнне рэгулярнага цыклу сон-няспанне можа прывесці да агульнага пазбаўлення сну, што можа мець мноства негатыўных наступстваў для здароўя.
Больш за тое, для людзей ва ўзросце ад 60 гадоў працяглы дзённы сон (больш за 30 хвілін) можа нават павялічыць рызыку сардэчна-сасудзістых праблем. Даследчыкі выявілі, што ў пажылых людзей, якія дрэмлюць больш за адну гадзіну ў дзень, часцей узнікае павышэнне артэрыяльнага ціску, высокі ўзровень цукру ў крыві, лішак тлушчу вакол таліі і анамальны ўзровень халестэрыну.
Прычына гэтай з'явы ў асноўным невядомая. Пажылыя людзі, як правіла, дрэмлюць часцей за маладых, часткова з-за таго, што начны сон больш парушаны. Гэта можа быць звязана з фактарамі здароўя (боль ці хвароба), якія будуць перашкаджаць сну; з некаторымі лекамі, што ўздзейнічаюць на сон; ці непасрэдна са зменамі рытму сну, якія назіраюцца са старэннем.
То ж каб атрымаць максімальную карысць пры зніжэнні ўсіх рызык, вось некалькі парад:
- абмяжуйце дзённую дрымоту 20-цю хвілінамі, каб пазбегнуць інэрцыі і начных парушэнняў сну;
- спіце ў самым пачатку другой паловы дня (у раёне абеду), бо гэта спалучаецца са зніжэннем узроўню энергіі пасля абеду і з натуральным сутачным спадам арганізма, што праяўляецца ў павелічэнні дрымотнасці;
- пазбягайце позняга дзённага сну ў другой палове дня: заканчвайце яго як мінімум за чатыры-шэсць гадзін да асноўнага начнога сну;
- стварыце належнае асяроддзе ў ціхім, зручным і слаба асветленым месцы.
Калі вы змагаецеся з дзённай дрымотнасцю, лепш ліквідаваць першапрычыну, а не спадзявацца толькі на сон. Скарачэнне спажывання кафеіну, захаванне рэгулярнага графіка сну і паўнавартасны сон уначы — найважнейшыя крокі для зніжэння дрымотнасці ўдзень. У выніку дзённая дрымота павінна дапаўняць рэжым здаровага сну, а не служыць заменай паўнавартаснага начнога адпачынку.
Каментары