Na Hancaŭščynie šukalniki skarbaŭ abrabavali kurhannyja mohilniki

«Čornyja kapalniki» ŭ lesie za vioskaj Małyja Kruhovičy raskapali vosiem kurhannych mohilnikaŭ CHI-CHIIIstahodździaŭ, jakija mohuć naležać da historyka-kulturnych kaštoŭnaściej. Jakija skarby znachodziacca ŭ kurhannych mohilnikach na terytoryi Hancaŭščyny i što pryciahvaje «čornych kapalnikaŭ»?

Pra toje, što nieviadomyja vandały raskapali kurhany, paviedamiła žycharka vioski M. Kruhovičy Tamara Student, jakaja chadziła ŭ hryby i znajšła piać raskapanych kurhanoŭ. Pa słovach žančyny, raskopy byli śviežyja.

Atrymaŭšy hetaje paviedamleńnie, aŭtar artykuła adpraviŭsia na pošuki hetych kurhanoŭ. Paśla hadziny pošukaŭ paabapał daroh u lesie, ja znajšoŭ vosiem kurhanoŭ: siem ź ich, vyšynioj ad paŭtara da dvuch mietraŭ, byli całkam raskapanyja, a vośmy, nievialički kurhan, padkopany tolki na niekalki štykoŭ łapaty. Maštaby rabot čornych kapalnikaŭ urazili. Arudavali jany, byccam ekskavatary, bo vykapali nie adzin kub piasku. Kurhany byli razrytyja da dołu, dzie, była pachavalnaja jama i pachavany našy prodki-dryhavičy.

Ci heta ŭsie mohilniki, jakija razrabavali nieviadomyja vandały, heta pavinny vyśvietlić śpiecyjalisty z rajvykankama i supracoŭniki milicyi, kudy była nakiravana infarmacyja pra fakt niesankcyjanavanych raskopak.

Fakt, što vandały pieraviarnuli ź dziasiatak kubamietraŭ ziamli łapataj, vyklikaje cikavaść. Što ž šukali i što znajšli čornyja kapalniki, jakija šurfavali kapcy?

Z pytańniem my źviarnulisia da staršaha navukovaha supracoŭnika Hancavickaha rajonnaha krajaznaŭčaha muzieja Vitala Hierasimieni. «Adkazać dakładna, što jany tam šukali, mnie składana. Zhodna z materyjałami raskopak, jakija pravodzilisia ŭ roznyja hady ŭ navakolnych kurhannych hrupach viadomymi biełaruskimi archieołahami Juryjem Kucharenkam, Bajanam Miralubavym i Piatrom Łysienkam, znachodki dosyć ścipłyja. Nijakich vyrabaŭ z kaštoŭnych mietałaŭ i kamianioŭ znojdziena imi nie było. Asnoŭnymi rečami, jakija vyjaŭlali navukoŭcy, byli reštki hančarnych vyrabaŭ, taksama nievialikaja kolkaść vyrabaŭ ź mietału – žaleznyja abručy i dužki ad viodraŭ, nažy i siakiery, a taksama prymityŭnyja bronzavyja ŭpryhožańni. I takija znachodki byli daloka nie ŭ kožnym kurhanie. Čas niaŭmolna ściraje padobnyja materyjalnyja artefakty», – adkazaŭ krajaznaŭca.

U knizie «Pamiać», jakaja była vydadziena ŭ 1999 hodzie, značycca, što niepadalok ad v. Małyja Kruhovičy znachodziacca try hrupy kurhannych mohilnikaŭ. Adna ź ich, zhodna z «Pamiaćciu», za 0,5 km na paŭdniovy ŭschod ad v. Małyja Kruhovičy, va ŭročyščy Mašukoŭščyna. Tut zachavałasia 12 kurhanoŭ, vyšynioj ad 1 da 2,3 mietra, dyjamietram 8–18 mietraŭ. Choć na samoj spravie zaraz tam tolki čatyry ci piać kurhanoŭ – u parosłaj travie ich ciažka paličyć. Astatnija zaarali, a pole i sioleta pustuje.

Vialikaja hrupa kurhanoŭ jość kala vioski Jasianiec, dzie daśledčyki znajšli hlinianyja harški, žaleznyja i bronzavyja nažy, bajavyja siakiery, spražki.

Navukoŭcy ŭžo nikoli nie daviedajucca, što znachodziłasia ŭ hetych kurhanach, bo «čornyja kapalniki», jak kraty, razrabavali hetyja pomniki.

Nasamreč, nieviadoma – pad ziamloj jość štości cikavaje ci niama… Niekatoryja hrupy mohilnikaŭ na Hancaŭščynie vučonyja nie raskopvali, albo raskopvali, ale pra ich źviestak niama.

U ziamli Biełarusi, niesumnienna, jość šmat tajemnaha i siensacyjnaha. Ale kurhany rańniaha Siaredniaviečča, peŭna, nie tyja miescy, dzie možna znajści niejkija skarby.

Dla mnohich čornych kapalnikaŭ raskopki nie tolki chobi, ale i mahčymaść pradać znachodki.

Śpiecyjalisty ŭ svaich publikacyjach u asnoŭnym pišuć, što ŭ našaj krainie jašče niama vialikaha popytu na padobnyja artyfakty. Hałoŭnym čynam usie jany pradajucca ŭ Rasiju. Znachodki siakier, nažoŭ i spražak Ch–CHIII stahodździaŭ, jakija vystaŭleny na prodaž na roznych sajtach, pradajucca ŭ asnoŭnym pa canie ad 20 da 200 dołaraŭ.

Toje, što raskopki kurhanoŭ pravodzilisia niesankcyjanavana, sumnieńniaŭ niama. Jak paviedamili pa tielefonie žurnalistu «HČ» ź Instytytuta historyi Nacyjanalnaj akademii navuk, dazvołu na raskopki kurhanoŭ u Hancavickim rajonie ŭ hetym hodzie nie było.

Jak skazała śpiecyjalist Instytuta NAN Biełarusi Volha Laŭko, pry adździele ideałohii i kultury rajvykankama pavinien być śpiecyjalist pa achovie pomnikaŭ, jaki abaviazany sačyć za stanam pomnikaŭ historyi. «U dadzienym vypadku patrebna skłaści akt i nakiravać ŭ Departamient pa achovie pomnikaŭ historyi i kulturnaj spadčyny i ŭ prakuraturu – hetyja orhany pavinny razabracca z dadzienym pytańniem i pryniać miery», – skazała Volha Mikałajeŭna.

Nahadajem, što za naŭmysnyja źniščeńnie abo paškodžańnie historyka-kulturnych kaštoŭnaściaŭ ci materyjalnych abjektaŭ, jakim moža być prysvojeny statut historyka-kulturnaj kaštoŭnaści, praduhledžana kryminalnaja adkaznaść.

Daviedka «HČ»

Kurhannyja mohilniki – heta raznavidnaść pachavalnych archieałahičnych pomnikaŭ, jakija charaktaryzujucca zbudavańniem ziemlanoha nasypu nad pachavalnaj jamaj. Stanovišča škiletaŭ u dryhavickich kurhanach u asnoŭnym supadaje z ahulnasłavianskim pachavańniem: na śpinie, hałavoj na zachad. U kurhanie zvyčajna chavaŭsia adzin niabožčyk, adnak viadomyja i padvojnyja pachavańni — mužčynskija, žanočyja, źmiešanyja.

Šyroka raspaŭsiudžany nažy, vidavočna vielmi nieabchodnyja va ŭmovach žyćcia dryhavičoŭ. U mužčynskich pachavańniach vyjaŭlajuć bajavyja i pracoŭnyja siakiery, dzidy, nakaniečniki streł… Adnak čaściej sustrakajucca pasavyja kolcy, spražki, redkaja prostyja dracianyja piarścionki.

U žanočych pachavańniach bolš za usio ŭpryhožvańniaŭ z bronzy, značna mienš sa srebra, załatych upryhožvańniaŭ nie vyjaŭlena. Šyroka raspaŭsiudžany raznastajnyja piarścionki ź miedzi, srebra: dracianyja (prostyja, śpiralnyja, vityja) i płaścinistyja.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0