U biełaruskich kinateatrach kruciać film pra vajnu, ad jakoha zapłakaŭ Pucin. Što heta za kino?
«U śpisach nie značyŭsia» — znakamitaja apovieść pra abaroncu Bresckaj krepaści. Da 80-hodździa pieramohi pa joj źniali film z rasijskim akcioram Uładzimiram Maškovym, u masoŭcy zdymalisia i biełarusy.

Hałoŭnyj hieroj hetaj stužki, jak i apovieści, — małady lejtenant Mikałaj Płužnikaŭ. Chłopca pryznačajuć na słužbu ŭ Bresckuju krepaść, i jon pryjazdžaje ŭ horad 21 červienia 1941-ha. Špacyr pa horadzie, vizit u restaran — da krepaści Płužnikaŭ dabirajecca tolki pozna nočču. Jon nie paśpiavaje apaviaścić starejšych aficeraŭ, što prybyŭ, i takim čynam nie traplaje ŭ śpisy bajavoha składa.
Rankam 22 červienia niemcy atakujuć krepaść. Bajavyja sceny pieršych hadzin vajny pakazanyja ŭ filmie jak niazładny verchał: niezrazumieła, chto, kudy i navošta stralaje, što ŭvohule adbyvajecca. Płužnikaŭ zastajecca ŭ krepaści, tam u jaho pačynajecca raman ź Miraj — jaŭrejkaj-kucharkaj, jakaja pracavała ŭ krepaści jak volnanajomnaja.
Vakoł jość i inšyja aficery, akramia Płužnikava. Naprykład, Uładzimir Maškoŭ hraje staršynu Ściapana Maćviejeviča — dla jaho trochi pierarabili piersanaža, jakoha Vasiljeŭ nazvaŭ u apovieści staršynioj Jahoravičam. Heta pažyły, maciory vajaka, jaki vyhladaje suvorym, ale bližej da kanca stužki raskryvajecca praz hieraičny ŭčynak, jaki mieŭ miesca i ŭ sapraŭdnaj Bresckaj krepaści.
Ironija losu, što takuju historyju ŭvasablaje Maškoŭ — davieranaja asoba Pucina na prezidenckich vybarach i aktyŭny prychilnik rasijskaj ahresii va Ukrainie. Maškoŭ i spradziusavaŭ novuju stužku, a źniaŭ jaje rasijski režysior Siarhiej Karatajeŭ. Histaryčnyja dramy z savieckimi realijami — važny dla jaho žanr: za apošnija niekalki hadoŭ Karatajeŭ papracavaŭ nad detektyvam «Horki 53» pra chruščoŭskija časy, vajennaj dramaj «Praz pryceł» i sieryjałam «U parku Čair» pra čatyroch savieckich dziaŭčat i vajnu.
Ale vierniemsia da hieroja Maškova. Učynak Ściapana Maćviejeviča — adna ź niešmatlikich scen u filmie, jakija vyklikajuć choć trochi emocyj, ale «trochi» — klučavoje słova. Pačatak vajny, los niaščasnaj krepaści, kachańnie ŭ kaziematach i hieraizm — usio heta vyhladaje ŭ stužcy niečym aŭtamatyčnym i paŭsiudnym, nibyta tak i treba było, i praz heta — štučnym.


Ale ž asnoŭnaje, čym zapomniłasia «U śpisach nie značyŭsia» — heta verchał z bajavych scen. Zamiest hetaha scenarysty mahli b pasprabavać raskryć hierojaŭ. Jak nakont hłybokaj razmovy ŭ ciemry kaziemata? Abo drobnych situacyj, jakija raskazali b pra hierojaŭ niešta inšaje, akramia ŭra-hieraičnaha naratyvu «sychodzić zahadu nie było»? Što kazać, kali samaje hłybokaje ŭ filmie — radki z Vasiljeva, jakija za kadram čytaje Maškoŭ.
Paśla dziesiacihodździaŭ parazitavańnia na temie vajny varta było b pastavić u lehiendach kropku i pasprabavać raskazać historyju toj vajny z bolš čałaviečnaj pierśpiektyvy, tym bolš apovieść Vasiljeva dla hetaha padychodzić vydatna.
Siužet u filmie rvany, jak i mantaž, hieroi — płoskija i małacikavyja, a hałoŭny piersanaž uvohule niedaravalna blakły. U stužcy jość kampjutarnaja animacyja, ale vidoviščnaj jaje nie nazavieš — takoje adčuvańnie, što kadry davajennaha Bresta malavali ŭ kaziematach «Biełaruśfilma».
Darečy, pra kaziematy: film zdymali ŭ sapraŭdnaj Bresckaj krepaści (u vočy kidajecca, što jaje ścieny nie stali adnaŭlać z dapamohaj hrafiki, kab krepaść vyhladała tak, jak da vajny). Niekatoryja sceny zapisvali ŭ Minsku, biełarusy zdymalisia ŭ masoŭcy.
Biudžet stužki składaje prykładna 12,4 miljona dalaraŭ. Dla paraŭnańnia, hienijalny «Brutalist» z Edryjanam Broŭdzi, jaki vyjšaŭ u 2024-m i pašumieŭ na «Oskary», źniaty za 10 miljonaŭ dalaraŭ.
Supierhierojskija savieckija naratyvy tak uplalisia ŭ śviadomaść rasijskich kinošnikaŭ, što admovicca ad ich składana, navat kali vielmi chočacca. I tak zručna vykarystoŭvać ich ciapier, kali šanavać žyćcio, jak i ŭ saviecki čas, znoŭ nie ŭ modzie.
A finalnaja scena, na jakoj zapłakaŭ Pucin padčas premjery, sapraŭdy moža padacca mocnaj — było b składana całkam zaparoć takuju mocnuju pieršakrynicu jak apovieść Vasiljeva. Chacia, zdajecca, lepš było b jaje ŭvohule nie kranać.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary
Dumaju, siońnia jon u Rasii byŭ by "inoahientom".