«Dadajem słabicielnaje ŭ ałkahol rasijskim sałdatam». Jak ukrainskija žančyny zmahajucca z akupantami
U rasijskaj akupacyi ciapier znachodzicca piataja častka terytoryi Ukrainy. Dla ŭkraincaŭ u akupacyi, ź jakimi ŭdałosia pahutaryć Bi-bi-si, zdajecca małavierahodnym, što lubaja budučaja damova pra spynieńnie ahniu heta źmienić.
Troje ŭkraincaŭ z roznych haradoŭ, kantralavanych Rasijaj, raspaviali Bi-bi-si pra cisk, ź jakim jany sutykajucca z boku akupacyjnaj ułady. Ad prymusu pryniać rasijski pašpart da ryzyki ŭ vypadku najmienšych aktaŭ supracivu.
Žurnalisty źmianili ich sapraŭdnyja imiony dziela biaśpieki i buduć nazyvać ich Maŭka, Paŭło i Iryna.
Patencyjnyja niebiaśpieki adnolkavyja — ci to ŭ Maryupali, ci ŭ Mielitopali, zachoplenych Rasijaj padčas poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia ŭ 2022 hodzie, ci ŭ Krymie, jaki Rasija anieksavała za vosiem hadoŭ da ŭvarvańnia.
Maŭka vyrašyła zastacca ŭ Mielitopali, kali rasijanie ŭvarvalisia ŭ jaje horad 25 lutaha 2022 hoda. Jana ličyła «niespraviadlivym, što chtości moža prosta pryjści ŭ jaje dom i zabrać jaho». Jana žyvie tam z naradžeńnia — u horadzie, raźmieščanym pamiž Krymskim paŭvostravam i Zaparožžam.
U apošnija miesiacy jana zaŭvažyła ŭzmacnieńnie nie tolki žorstkaj palityki «rusifikacyi» ŭ horadzie, ale i ŭzmacnieńnie militaryzacyi ŭsich śfier žyćcia, u tym liku škoł.
Jana padzialiłasia ź Bi-bi-si fatahrafijami biłbordaŭ, jakija rekłamujuć pryzyŭ na vajskovuju słužbu siarod miascovaj moładzi. A taksama pakazała fota školnaha sšytka z partretam Pucina i zdymki i videa školnikaŭ — chłopčykaŭ i dziaŭčynak — u rasijskaj vajskovaj formie zamiest školnaj, jakija vykonvajuć zadańni pa vajskovaj adukacyi.
Paŭło žyvie ŭ akupavanym Maryupali — na ŭźbiarežžy Azoŭskaha mora za 200 km uschodniej ad Mielitopala i značna bližej da rasijskaj miažy. Kaža, što adčuvaje siabie «adrezanym» ad źniešniaha śvietu.
Hety klučavy port i centr mietałurhičnaj pramysłovaści Ukrainy Rasija zachapiła paśla razburalnaj abłohi i bambardzirovak, jakija praciahvalisia amal try miesiacy ŭ 2022 hodzie.
Rasijskaje hramadzianstva ciapier źjaŭlajecca abaviazkovym, kali vy chočacie pracavać, vučycca abo atrymać terminovuju miedycynskuju dapamohu, kaža Pavieł.
«Kali čyjości dzicia, skažam, admaŭlajecca śpiavać rasijski himn u škole ranicaj, FSB (słužba biaśpieki Rasii) naviedaje jaho baćkoŭ, ich «voźmuć na ałovak», i tady moža zdarycca «što zaŭhodna»».
Paŭło atrymaŭ ciažkija ranieńni padčas błakady — kaža, atrymaŭ šeść kul, u tym liku ŭ hałavu.
Kali cudam vyžyŭ, zrazumieŭ, što nie moža źjechać z-za stałych svajakoŭ.
«Bolšaść tych, chto zastaŭsia ŭ Maryupali abo viarnuŭsia, zrabili heta, kab dapamahać svaim stałym baćkam abo chvorym babulam i dziadulam, abo z-za svajoj kvatery», — kaža jon mnie pa telefonie paśla apoŭnačy, kab nichto nie padsłuchaŭ.
Najbolšaja prablema ŭ Maryupali ciapier, raspaviadaje, — heta zachavać svoj dom abo atrymać za jaho kampiensacyju, bo bolšuju častku damoŭ, jakija razbambiła Rasija, źnieśli, a košt žyćcia i biespracoŭje rezka vyraśli.
«Ja b skazaŭ, što 95% usich razmoŭ u horadzie tyčacca nieruchomaści: jak jaje ŭtrymać, kampiensavać abo pradać. Pra heta ludzi razmaŭlajuć u čarzie pa chleb, pa darozie ŭ apteku, na rynku, paŭsiul», — kaža jon.
Krym znachodzicca pad akupacyjaj z taho času, jak Uładzimir Pucin anieksavaŭ paŭvostraŭ u 2014 hodzie, na pačatku rasijskaj vajny va Ukrainie.
Iryna vyrašyła zastacca, kab dahladać stałaha svajaka, a taksama tamu, što nie chacieła pakidać «svoj cudoŭny dom».
Luboje publičnaje prajaŭleńnie ŭkrainskaj identyčnaści zabaroniena, raspaviadaje Iryna — navat razmaŭlać pa-ŭkrainsku na ludziach, «bo nikoli nie viedaješ, chto moža danieści na ciabie ŭładam».
Dzieciam u dziciačym sadku ŭ Krymie zahadvajuć śpiavać himn Rasii kožnuju ranicu, navat samym maleńkim. Vychavacielki — pryviezienyja rasijanki, bolšaść ź ich — žonki sałdat, jakija pierajechali z Rasii.
Iryna časam apranaje svaju lubimuju vyšyvanku, kali razmaŭlaje ź siabrami ź inšych miaścin na paŭvostravie praź videazvanok.
«Heta dapamahaje nam padtrymlivać siłu duchu, nahadvajučy pra naša ščaślivaje žyćcio da akupacyi». Ale navat prosta apranuć vyšyvanku ryzykoŭna. «Ciabie mohuć nie zastrelić adrazu, ale paśla možaš prosta cicha źniknuć», — kaža žančyna.
Jana raspaviadaje pra svajho ŭkrainskaha siabra, jakoha dapytvała palicyja, bo rasijskija susiedzi, što pryjechali ŭ Krym u 2014 hodzie, paskardzilisia ŭ palicyju, što nibyta ŭ jaho jość niezakonnaja zbroja.
«Viadoma, u jaho jaje nie było. Na ščaście, u vyniku jaho adpuścili, ale heta było vielmi strašna».
Iryna skardzicca, što nie moža navat na kavu vyjści adna, «bo sałdaty mohuć nakiravać aŭtamat i skazać niešta prynižalnaje abo zahadać zabaŭlać ich, jak im uzdumajecca».
Supraciŭ u akupavanych haradach Ukrainy niebiaśpiečny, i časta jon vyjaŭlajecca ŭ vyhladzie nievialikich aktaŭ niepakory, skiravanych na toje, kab nahadać žycharam, što jany nie samotnyja.
U Mielitopali Maŭka raspaviadaje pra svoj udzieł u tajemnym žanočym ruchu supracivu pad nazvaj «Złaja Maŭka». Naša meta — «pakazać ludziam, što ŭkrainki nie zhodny z akupacyjaj, my jaje nie prasili i nikoli ź joj nie pahodzimsia».
Pavodle słoŭ surazmoŭnicy, sietka składajecca z žančyn i dziaŭčat «amal z usich akupavanych haradoŭ» — ale raskryvać detali pra jaje pamier ci maštab było b niebiaśpiečna dla jaje ŭdzielnic.
Maŭka raspaviadaje, što viadzie akaŭnty ruchu ŭ sacsietkach, jakija dakumientujuć žyćcio pad akupacyjaj i paviedamlajuć pra raźmiaščeńnie ŭkrainskaj simvoliki ci ŭlotak u hramadskich miescach. Jany heta robiać, «kab nahadać inšym ukraincam, što jany nie samotnyja».
Ale časam udzielnicy ruchu advažvajucca i na bolš ryzykoŭnyja kroki. «Časam my taksama dadajem słabicielnaje ŭ ałkahol i vypiečku dla rasijskich sałdat jak «vitalny nabor»», — kaža jana.
Bi-bi-si nie moža heta pravieryć niezaležnym šlacham.
Pakarańnie za takija ŭčynki moža być surovaje.
Rasijskaja akupacyjnaja ŭłada abviaščaje ŭkrainskuju movu ci što-niebudź, źviazanaje z Ukrainaj, ekstremisckim, kaža Maŭka.
Ukraincy dobra viedajuć, što zdaryłasia z 27-hadovaj žurnalistkaj Viktoryjaj Roščynaj, jakaja źnikła padčas rasśledavańnia abvinavačvańniaŭ u katavańniach u turmach na ŭschodzie Ukrainy ŭ 2023 hodzie.
Rasijskaja ŭłada paviedamiła jaje siamji, što jana pamierła ŭ turmie ŭ vieraśni 2024 hoda. Rasijanie viarnuli jaje cieła ŭ krasaviku, u im byli vyniatyja orhany i byli vidavočnyja ślady katavańniaŭ.
Najbolš Maŭka baicca cicha źniknuć: «Kali raptam nichto nie zmoža daviedacca, dzie ty ci što z taboj zdaryłasia».
Kab paźbiehnuć infiltracyi ŭ ruch špijonaŭ, maŭki raspracavali sistemu vyprabavańniaŭ dla tych, chto vykazvaje žadańnie dałučycca da ruchu, — pakul što efiektyŭnuju. Im taksama ŭdajecca paźbiahać kibieratak.
Pakul što jany čakajuć i nazirajuć: «My nie možam ciapier uziać zbroju i dać adpor akupantam, ale chočam chacia b pakazać, što praŭkrainskaje nasielnictva tut jość i zaŭsiody budzie».
Jana kaža, što žychary Mielitopala ŭvažliva sočać za dziejańniami i rytorykaj Kijeva: «Mienavita Kijeva, bolš, čym Jeŭropy ci ZŠA — bo nam važna viedać, ci hatovy Kijeŭ zmahacca za nas. Navat maleńkija kroki majuć značeńnie».
«U nas tut amierykanskija horki nastrojaŭ. Mnohija chvalujucca, što mohuć być padpisanyja dakumienty, jakija, barani Boža, pakinuć nas pad rasijskaj akupacyjaj jašče daŭžej. Bo my viedajem, što Rasija tut zrobić».
Maŭku i blizkich da jaje ludziej niepakoić toje, što kali Kijeŭ pahodzicca na spynieńnie ahniu, heta moža aznačać, što Rasija budzie pravodzić tuju ž palityku, što i ŭ Krymie, ścirajučy ŭkrainskuju identyčnaść i pryhniatajučy karennaje nasielnictva.
«Jany ŭžo zamianiajuć miascovych žycharoŭ svaimi ludźmi. Ale ludzi tut usio jašče poŭnyja nadziei, my praciahniem naš supraciŭ, nam prosta daviadziecca być bolš vynachodlivymi».
U adroźnieńnie ad Maŭki, Paŭło ličyć, što vajna pavinna skončycca, navat kali asabista dla jaho heta budzie aznačać stratu mahčymaści viarnucca va Ukrainu.
«Najbolšaja kaštoŭnaść — heta žyćcio… ale jość peŭnyja ŭmovy spynieńnia ahniu, ź jakimi nie ŭsie pahodziacca, bo paŭstaje pytańnie: za što zahinuli ŭsie hetyja ludzi za apošnija try hady? Ci adčuvali b jany siabie kinutymi i zdradžanymi?»
Paŭło razmaŭlaje aściarožna, navat niahledziačy na abaronieny zvanok, i kaža, što «ŭ asabistaj razmovie moh by skazać bolš». I dadaje: «Ja nie zajzdrošču nikomu, chto ciapier pavinien prymać rašeńnie. Jano nie zmoža być prostym, čorna-biełym».
Iryna baicca za nastupnaje pakaleńnie Krymu, jakoje raście ŭ atmaśfiery hvałtu i, pavodle jaje słoŭ, kapiruje svaich tat — časta, rasijskich sałdat, jakija viarnulisia z vajny.
Jana pakazvaje mnie svajho kocika — z paviazkaj — i ŭzdychaje, što jaho padstreliła na vulicy dzicia, humovaj kulaj.
«Dla ich heta było viesieła. Hetych dziaciej nie vučać budavać mir, ich vučać vajavać. Heta razryvaje mnie serca».
Ciapier čytajuć
«Heta była žyvaja kamiera sačeńnia». Što rabiła viciablanka Kaciaryna, kab vyzvalicca praz 5 hadoŭ zamiest prysudžanych 12 hadoŭ10
Kamientary
Tamu stanovišča Biełarusi značna horšaje za Mielitopal (nie faktyčnaje, a z hledžańnia pierśpiektyvy): zvonku ŭ nas niama ani razumieńnia akupacyi, ani imknieńnia da stvareńnia instrumientu vyzvaleńnia.