U niadzielu ŭ Siryi prachodziać pieršyja parłamienckija vybary paśla padzieńnia Bašara Asada, niahledziačy na nieadnarazovyja adterminoŭki i aściarohi nakont ich reprezientatyŭnaści, piša Bi-bi-si.
Pramych vybaraŭ u Narodny schod, jaki budzie adkazvać za zakanadaŭstva ŭ pierachodny pieryjad, nie praduhledžana. Zamiest hetaha «vybarčyja kalehii» vybieruć dźvie traciny z 210 parłamientaryjaŭ, astatnich pryznačyć časovy prezident Achmied aš-Šaraa.
Były prezident Asad, jaki doŭhi čas znachodziŭsia va ŭładzie, byŭ zrynuty siłami paŭstancaŭ u śniežni 2024 hoda paśla 13‑hadovaj hramadzianskaj vajny.
U hałasavańni nie prymajuć udziełu try siryjskija pravincyi: u Racy i Chasiekie, kantralavanych kurdami, i ŭ Suviejdzie, dzie adbyvalisia krovapralitnyja sutyknieńni pamiž uradavymi vojskami i druzskimi apałčencami, časovyja ŭłady adkłali vybary ź mierkavańniaŭ biaśpieki.
U svaim vystupleńni na Hienieralnaj Asamblei AAN na minułym tydni — pieršym vystupleńni siryjskaha prezidenta za 60 hadoŭ — aš-Šaraa paabiacaŭ pryciahnuć da adkaznaści ŭsich, chto niasie adkaznaść za krovapralićcie, a taksama tych, chto ździajśniaŭ źvierstvy pry Asadzie.
Jon taksama zajaviŭ, što Siryja «adnaŭlajecca šlacham stvareńnia novaj dziaržavy, pabudovy instytutaŭ i zakonaŭ, jakija harantujuć pravy ŭsich biez vyklučeńnia».
Niadzielnyja vybary prachodziać pad nahladam Vyšejšaha kamiteta pa vybarach u Narodny schod Siryi, 11 členaŭ jakoha byli vybrany prezidentam u červieni.
Kolkaść miescaŭ, vydzielenych u kožnaj z 60 akruh, zasnavana na danych pierapisu nasielnictva, sabranych u 2010 hodzie — za hod da taho, jak kraina pahruziłasia ŭ hramadzianskuju vajnu, jakaja zabrała žyćci bolš za 600 000 čałaviek i prymusiła jašče 12 miljonaŭ pakinuć svaje damy.
Z-za adterminoŭki vybaraŭ u troch pravincyjach vybarčyja kalehii tolki ŭ 50 z 60 akruh buduć vybirać prykładna 120 členaŭ Narodnaha schodu.
U vybarach prymajuć udzieł bolš za 1500 kandydataŭ, jakija taksama pavinny być členami vybarčych kalehij. Prychilniki «raniejšaha režymu abo terarystyčnych arhanizacyj» byli pazbaŭlenyja prava siabroŭstva, jak i prychilniki «adździaleńnia, padziełu abo pošuku zamiežnaha ŭmiašańnia».
Prynamsi 20% členaŭ vybarčych kalehij pavinny byli być žančynami. Adnak minimalnych kvot dla žančyn-zakanadaŭcaŭ, a taksama dla pradstaŭnikoŭ šmatlikich etničnych i relihijnych mienšaściej krainy, ustanoŭlena nie było.
Na astatnija 70 miescaŭ prezident vybiera pradstaŭnikoŭ ź liku asob, jakija nie ŭvachodziać u vybarčyja kalehii.
U vieraśni 14 siryjskich hramadskich arhanizacyj vykazali zaniepakojenaść tym, što takim čynam aš-Šaraa budzie mieć pramy ŭpłyŭ na skład parłamienta.
«Takaja struktura robić parłamient uraźlivym dla bałansu sił, jaki nie adlustroŭvaje volu vybarščykaŭ, i padryvaje jaho mierkavany pradstaŭničy charaktar, dazvalajučy vykanaŭčaj uładzie daminavać nad instytutam, jaki pavinien być niezaležnym i adlustroŭvać volu naroda», — havorycca ŭ ich sumiesnaj zajavie.
Jany taksama zajavili, što pramy i ŭskosny ŭpłyŭ prezidenta na Vyšejšy kamitet i vybarčyja kalehii robić vybary «ŭ lepšym vypadku simvaličnymi, pazbaŭlenymi svajoj demakratyčnaj mety zabieśpiačeńnia pradstaŭnictva i padspravazdačnaści».
Były lidar paŭstancaŭ, jakija ŭdzielničali ŭ źviaržeńni režymu Bašara Asada ŭ kancy 2024 hoda, aš-Šaraa staŭ časovym prezidentam Siryi ŭ studzieni 2025 hoda. Jon paabiacaŭ sfarmavać inkluziŭny pierachodny ŭrad, jaki budzie «sumlenna kiravać krainaj» z ulikam intaresaŭ usich biez vyklučeńnia siryjcaŭ i vykonvać pravy žančyn i etyčnych mienšaściej, paśla čaho pravieści ŭ krainie svabodnyja i spraviadlivyja vybary. Hety pierachodny pieryjad, zajaviŭ tady aš-Šaraa, moža zaniać čatyry hady.
U sakaviku aš-Šaraa pryznačyŭ novy pierachodny ŭrad, u jaki ŭvajšli 23 ministry, u tym liku ałavity, druzy i chryścijanie.
Sunickija arabskija paŭstanckija hrupoŭki, jakija vajavali suprać Asada padčas vajny, u śniežni pahadzilisia ŭvajści ŭ skład sił ministerstva abarony, ale sproby intehravać uzbrojenyja hrupoŭki mienšaściej, u tym liku druzaŭ i kurdaŭ, u masie svajoj zajšli ŭ tupik.
Aš-Šaraa ličyć pravilnym taki sposab praviadzieńnia vybaraŭ. «U pierachodny pieryjad składana pravodzić usienarodnyja vybary z-za straty dakumientaŭ, a pałova nasielnictva znachodzicca za miežami Siryi, taksama biez dakumientaŭ», — skazaŭ jon u teleintervju, majučy na ŭvazie miljony biežancaŭ, jakija nie viarnulisia ŭ krainu.
Vyšejšy kamitet zajaviŭ, što z-za «biaśpieki i palityčnaj situacyi» pravieści vybary ŭ Racy, Chasiekie i Suviejdzie niemahčyma. 20 miescaŭ, vydzielenych dla ich, zastanucca vakantnymi da taho času, pakul nie budzie mahčymaści pravieści vybary.
Raka i Chasiekie ŭ asnoŭnym kantralujucca kurdskim aljansam apałčencaŭ «Siryjskija demakratyčnyja siły», jaki kanfliktuje z časovym uradam z-za nievykanańnia pahadnieńnia ab intehracyi ŭsich vajennych i hramadzianskich instytutaŭ u dziaržavu, dasiahnutaha ŭ sakaviku.
Na dumku Turaj Mustafy z kurdskaj partyi «Demakratyčny sajuz», vybarčy praces i jaho zatrymka pakazvajuć, što ŭrad prytrymlivajecca toj ža mientalnaści, što i «raniejšaja aŭtarytarnaja ŭłada».
«My bačym vyklučeńnie i admaŭleńnie pravoŭ siryjskaha naroda, takich jak vybary. Tamu časovy ŭrad Siryi nie pradstaŭlaje volu siryjskaha naroda», — zajaviła jana ahienctvu Reuters.
Upłyŭ centralnaha ŭrada ŭ Suviejdzie, dzie napružanaść u adnosinach ź pieravažna druzskim nasielnictvam zastajecca vysokaj paśla ŭsplosku mižkanfiesijnaha hvałtu try miesiacy tamu, taksama nievialiki.
Hvałt uspychnuŭ, kali druzskija apałčency sutyknulisia z sunickimi bieduinskimi plamionami, što zaachvociła ŭrad nakiravać svaje vojski dla ŭmiašańnia. Pa danych manitorynhavych hrup, padčas bajavych dziejańniaŭ zahinuła bolš za 1000 čałaviek, bolšaść ź ich druzy.
Kamientary