Міфалагічную істоту асірійскага перыяду, вырабленую з кальцыту 2700 гадоў таму, знайшлі ў старажытным горадзе Дур-Шарукіне (цяпер Харсабад) на поўначы Ірака. Галава скульптуры, скрадзеная дзесяцігоддзі таму кантрабандыстам, стала адным з сімвалаў трагічнага лёсу культурнай спадчыны ў рэгіёне.
Дур-Шарукін будаваўся ў апошнія гады кіравання асірыйскага цара Саргана II з 713 па 707 гады да н. э., ён меў стаць новай сталіцай імперыі. Аднак у адным з бясконцых ваенных паходаў цара забілі, і будаўніцтва ягонай рэзідэнцыі замарозілася. Ягоны сын перанёс сталіцу ў Ніневію. А ў VII стагоддзя да н. э. горад быў канчаткова разбураны мідыйскімі войскамі.
Горад-рэзідэнцыя Саргана II быў абнесены магутнай сцяной з 8 брамамі. Статуі шэду (ламасу), грозных і пагардлівых крылатых быкоў з напышлівымі чалавечымі тварамі, стаялі на варце каля брам і мелі магічную засцерагальную функцыю. Пяць ног крылатай пачвары стваралі ілюзію руху: у залежнасці ад становішча гледача, той бачыў у анфас, што яна нерухома стаіць, або ў профіль, што шэду ідзе.
Даследчыкі даўно ведалі пра існаванне гэтай скульптуры. Яна ўпершыню згадваецца ў запісах раскопак XIX стагоддзя, калі французамі былі знойдзены некалькі аналагічных скульптур, якія былі вывезены ў Еўропу. Каменныя пачвары з палаца Саргана II, кожная з якіх важыць 21 тону, захоўваюцца сёння ў Луўры і ў Брытанскім музеі.
Але пра скульптуру, якая засталася ў іракскіх пясках, ніякіх звестак не было, пакуль у 1990 гадах іракскія ўлады наноў не адкрылі яе. Комплекс брамы (№ 6 на плане), якая размяшчалася з паўднёва-заходняга боку крэпасці, пачалі даследаваць яшчэ ў 1992 годзе. Сярод іншага, была выяўленая велізарная статуя крылатага быка з чалавечай галавой. Неўзабаве, аднак, з-за нестабільнай сітуацыі ў краіне работы давялося спыніць, а помнікі зноў закапалі, каб зберагчы.
Сёння Дур-Шарукін ізноў капаюць французскія і іракскія археолагі. Археолаг Паскаль Батэрлін з Універсітэта Парыж I Пантэон-Сарбона адзначыў, што ніколі раней у жыцці не адкопваў нічога такога вялікага. Скульптура мае памеры прыкладна 3,8 на 3,9 метра і важыць каля 18 тон.
Уражвае і захаванасць старажытнай скульптуры за адзіным выключэннем — адсутнічае галава. Яе спілавалі кантрабандысты праз некалькі гадоў пасля выяўлення ў 1990-я гады. Каб вывезці яе з краіны, злодзеі разбілі яе на кавалкі. На шчасце, галава была выратавана ад вывазу з краіны і сёння яна выстаўлена ў Нацыянальным музеі Ірака.
Улады перапахавалі рэшткі статуі, каб абараніць яе ад рабавання і нападаў. У 2010-х гадах мясцовыя жыхары дапамагалі абараняць скульптуру ад «Ісламскай дзяржавы», якая бязлітасна вынішчала любыя старажытнасці, тым больш язычніцкіх ідалаў, да якіх магла дацягнуцца. Па паведамленнях мясцовых жыхароў, 8 сакавіка 2015 года ісламскія баевікі часткова разрабавалі, часткова знішчылі руіны горада.
Цяпер, калі скульптура зноў раскрытая, навукоўцы не пакідаюць надзеі вярнуць галаву на спрадвечнае месца, хоць кантрабандыстамі ў свой час была моцна пашкоджана шыя міфічнай істоты.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ«Малая брама будзе вельмі цікавай і адэкватнай». Археолагі падводзяць вынікі сёлетніх раскопак на Крэўскім замку і строяць планы на наступны сезон
Пры раскопках гарадзішча на Менцы знайшлі драўляныя канструкцыі, якім можа быць больш за тысячу гадоў
«Немагчыма паставіць вартаўніка ля кожнага помніка». Археолаг расказаў пра нечаканыя знаходкі і праблему чорных капачоў
Каментары