Jak pierastać zajadać soram, strach i kryŭdu? Raźbirajemsia sa śpiecyjalistam, jak na vahu ŭpłyvaje naš dušeŭny stan
Vy kali-niebudź zaŭvažali ŭ svajoj trenažornaj zale abo siekcyi takich ludziej, jakija byccam by chodziać tudy spraŭna, ale praporcyi ich nie mianiajucca, ci, moža, u vas jość znajomaja ci znajomy ź lišniaj vahoj, jakija viečna siadziać na dyjetach i pry vas jaduć tolki sałaty, ale vaha ich tak i nie sychodzić. A moža, vy sami daŭno chočacie pryjści ŭ formu, ale čamuści heta nie atrymlivajecca. Na ŭsie hetyja pytańni adkazała praktykujučy psichołah Alena Novikava.
Z kim majem spravu?
Alena Novikava — vypusknica instytuta psichałohii BDPU imia. Maksima Tanka, praktykujučy psichołah, trienierka enieahramy ICTA, koŭč, art-terapieŭtka, viadoŭca treninhaŭ i dynamičnych hrup.
«Nina»: Psichaterapija moža dapamahčy čałavieku schudnieć, niezaležna ad taho, zajmajecca jon sportam ci nie?
Alena Novikava: Časta byvaje tak, što dla čałavieka cieła — heta asobny instrumient, jaki treba lapić, mianiać, mučyć, ale cieła nie jość častka Ja.
U chodzie psichaterapii my ŭstaloŭvajem i vyznačajem suviaź pamiž ciełam i śviadomaściu, na što zaniatkaŭ sportam nie zaŭsiody dastatkova. Psichaterapija dapamahaje zrazumieć, što takoje cieła, jaki jaho vobraz, adnaŭlaje ŭspaminy ci asacyjacyi, źviazanyja ź im. Naprykład: cieła — heta «pryjemna», «karysna», «zaminaje», «soramna» abo zusim «asobna».
U vypadkach, kali hetaj suviazi niama, čałaviek pracuje nad ciełam jak ź niežyvym kavałkam miasa. Niešta ź im rabić prosta tamu, što tak treba ci chtości skazaŭ, ale sam jon nie asabliva bačyć roźnicu pamiž pić, jeści, spać, pracavać, nie adroźnivaje sihnały ab patrebach.
Kali niama suviazi pamiž śviadomaściu i ciełam, čałaviek moža treniravacca nasupierak asabistamu adčuvaniu stomlenaści i paŭtarać heta z razu ŭ raz, paśla čaho pierajadać. Zvyčajna jon prymaje stomlenaść abo stres za hoład ci davodzić siabie da stanu pieratrenieravanaści. Taksama sport nie dapamahaje pracavać nad emocyjami abo pačućciami. Heta značyć, pry dapamozie sportu možna schudnieć i pryjści ŭ formu, ale kali nie razabracca z emocyjami, jakija vyklikali pierajadańnie, čałaviek budzie pieryjadyčna zryvacca i adkočvacca nazad. I tak pa kole.
«Nina»: A jakija emocyi ludzi čaściej za ŭsio zajadajuć?
AN: Złość, kryŭdu, vinu, soram, ahidu i strach.
«Nina»: Ci pravilna ja razumieju, što ŭ ideale treba, kab usio pracavała razam: psichaterapija, sport i charčavańnie?
AN: Absalutna słušna. Śćviardžać, što psichaterapija pracuje bolš efiektyŭna, čym sport, ci naadvarot, nielha. Pracuje ŭsie razam i kožny punkt adnolkava važny.
Na siońniašni dzień adnoj z asnoŭnych pryčyn lišniaj vahi ŭ ludziej źjaŭlajecca hipadynamija (panižanaja ruchomaść).
Mnohija zaniatyja intelektualnaj pracaj, siadziać praktyčna nieruchoma na pracy, z-za čaho adčuvajuć realny niedachop u ruchu i časta z-za emacyjnaj pierahruzki, prymajučy jaje za fizičnuju, iduć paśla pracy dadomu adpačyvać. Naš rozum stamlajecca, a cieła nie, vaha raście abo staić na miescy. Jašče taki režym źjaŭlajecca častym čyńnikam prablem sa snom.
Ja znoŭ viadu da taho, što, jakija b prablemy nie vyrašała psichaterapija, ciahlicam u lubym vypadku patrebien tonus.
«Nina»: Kažuć, što ty — toje, što ty jasi. Skažy, Lena, ci zaležyć typ charčavańnia i vybar praduktaŭ ad emacyjnaha stanu čałavieka?
AN: Naŭprost. Ale tut jość svaje asablivaści. Ludzi dzielacca na dva typy «treba» i «chaču». Pieršy typ padparadkoŭvaje svajo žyćcio ŭ bolšaj stupieni matyvacyi «treba», heta značyć, prytrymlivajecca abmiežavalnaha ładu žyćcia i adpaviednaha typu charčavańnia. Takija typažy schilnyja da niejkaj najvyšejšaj mety, dla dasiahnieńnia jakoj nieabchodna siabie va ŭsim strymlivać. Praściej kažučy, charčavacca «kab», a nie «tamu što».
Druhomu typu — «chaču», — naadvarot, vielmi składana siabie ŭ čymści abmiežavać, navat kali čałaviek razumieje, što treba. Heta tyja ludzi, jakija schilnyja pierajadać, dazvalać sabie «krychu» lišniaha ci dzieści vykručvacca, adkazvajučy «ja ž ničoha sabie nie dazvalaŭ», pierabolšvać realnaje stanovišča rečaŭ jak dla siabie, tak i dla treniera. U ich hałavie lišniaje — heta «niaznačnaja maleńkaja radaść», u ich źnižanaja krytyčnaść ŭsprymańnia.
A voś ludzi z pazicyjaj «treba» bolš strohija da sabie, jany buduć vykanaŭčymi. Mahčyma, im budzie lahčej prytrymlivacca niejkaha strohaha režymu charčavańnia i trenirovak, ale z-za žorstkich ramak jany bolš schilnyja da rezkaha i raptoŭnaha ŭsplosku pierajadańnia. Žyćcio idzie pa scenary: treniravaŭsia-treniravaŭsia, jeŭ rys i kurycu, a potym sarvaŭsia i tydzień jeŭ torty.
Tyja, chto prytrymlivacca «chaču», u hetym płanie žyvuć ź mienšaj amplitudaj uźlotaŭ i padzieńniaŭ, jany pierajadajuć piermanientna i nie ŭ takich vialikich kolkaściach za adzin prysiest.
«Nina»: Ci jość niejkija padobnyja emacyjnyja tryhiery ŭ ludziej, jakija pakutujuć ad pierajadańnia, i ŭ tych, chto zmahajecca z anareksijaj i bulimijaj?
JEN: Tut usio vielmi situatyŭna, i varta padzialać ludziej, u jakich rasstrojstva charčovych pavodzinaŭ źjaviłasia jašče ŭ dziacinstvie ci padletkavym uzroście, ad tych, chto pačaŭ z hetym žyć u stałym uzroście. Znoŭ ža: adchileńnie ŭ bok pierajadańnia abo pazbaŭleńnia ad vahi zaležyć ad kankretnaj situacyi i emocyj, što jaje supravadžajuć.
Naprykład, pry addaleńni baćkoŭ abo adnaho z baćkoŭ pry razvodzie, z-za źjaŭleńnia małodšaha člena siamji ci zvyšpracavitaści baćkoŭ, uvohule, praź niedachop uvahi i kłopatu dzicia moža zreahavać naboram vahi, takim čynam sprabujučy zamacavać svajo miesca ŭ siamji, stać bolš prykmietnym.
Adchileńnie ŭ bok anareksii budzie charakterna dla padletkaŭ, jakija ŭsprymajuć śviet praź vizualny składnik. Nahladzieŭšysia pablik «40 kiłahramaŭ i budź ščaślivaj» i inšych prapahandysckich štuk pra «paśpiachovy pośpiech» i idealnych ludziej u instahramie, padletak moža dajści da anareksii, takim čynam imknučysia adpaviadać hetym standartam hramadstva, znachodziačysia ŭ pošukach adabreńnia zvonku, jakoha nie atrymlivaje ŭ siamji.
Tamu kožnaja situacyja ŭnikalnaja, treba raźbiracca indyvidualna, jakuju kankretna prablemu čałaviek sprabuje vyrašyć manipulacyjami z vahoj.
«Nina»: Jak ty stavišsia da papularnych siońnia marafonaŭ pachudańnia?
JEN: Viadoma, jany adroźnivajucca. Paśla niekatorych vielmi intensiŭnych, nakštałt «supiersuška», prychodzicca ludziej jašče i lačyć: jany vyklikajuć vielizarny stres, jak fizičny, tak i emacyjny.
Ale ŭ cełym marafony ŭ niejkim sensie ŭpłyvać na kulturu, dajučy ludziam novuju karysnuju infarmacyju. Ź ich čałaviek moža daviedacca pra typy charčavańnia, jakija adroźnivajucca ad jaho pryvyčnaha, pra sumiaščalnaść praduktaŭ, kałoryi ci navučycca adsočvać ułasnyja zvyčki.
Marafony dapamahajuć zamatyvavać čałavieka, ale hetych dvuch-troch tydniaŭ niekatorym byvaje niedastatkova na doŭhaterminovuju pierśpiektyvu. Paśla zakančeńnia «zabiehu» čałaviek zastajecca sam-nasam z saboj i hublaje padtrymku zvonku. U kančatkovym vyniku moža viarnucca nazad da svaich starych zvyčak. U takim vypadku pryjdziecca albo pastajanna ŭdzielničać u marafonach, albo pracavać nad svaim unutranym stanam.
Kamientary