«Chacieŭ dakazać, što budu žyć, jak chaču». Były palitviazień Kučuk raskazaŭ, jak zmahaŭsia ŭ turmie suprać «nizkaha statusu»

«Razumieŭ, što treba addać Alaksieju Navalnamu naležnaje»

— Vy druhi dzień na voli (razmova była ŭ piatnicu, 12 vieraśnia), jak jano?

— Mahu svabodna razmaŭlać, pisać, havaryć, što dumaju. I samaje hałoŭnaje, nie kłapacicca pra svaju biaśpieku. Poŭny nadziej. Zaraz budziem zajmacca partyjnym budaŭnictvam. Šmat enierhii.

Troški treba prajści aklimatyzacyju, tamu što, kali znachodzišsia ŭ turmie, zabyvaješ, jak chadzić u kramu, apłačvać tavary, karystacca telefonam. Ujaŭlaju ludziej, jakija čatyry-piać hadoŭ tam… Ja prabyŭ litaralna paŭtara hoda, ale ŭsio roŭna vielmi składana.

Patelefanavaŭ mamie, jana ŭzradavałasia. Było važna skazać joj, što ja na voli. Dumaju, jana škaduje, što ja nie ŭ Biełarusi. A ŭ dački pakul niama suviazi. Jana ŭ darozie, dumaju, chutka pahavorym. Jana ŭ mianie ŭ Paryžy. Atrymaŭ fatahrafii ŭnučki.

Ź cieščaj, z usimi siabrami, chto mianie padtrymlivaŭ, z partyjcami naładziłasia kamunikacyja. Partyjcy dapamahli z mabilnaj suviaźziu, zaraz dapamahajuć vyrašać pytańni ź pieramiaščeńniem.

— Noč z čaćviarha na piatnicu była pieršaj na voli. Atrymałasia vyspacca?

— Tak, byŭ mocny son. Ja spyniŭsia ŭ siabroŭ, jak zaŭsiody, kali pačynaješ zasynać, dumaješ pra płany. Pryjemna spać pad koŭdraj, a nie na drennym matracy na narach u pamiaškańni, dzie choładna, pachi: usio nie pravietryvajecca, pobač sanvuzieł.

— Davajcie vierniemsia ŭ luty 2024-ha, u dzień vašaha zatrymańnia. Heta zdaryłasia, kali vy chacieli ŭskłaści kvietki kala rasijskaj ambasady ŭ pamiać pra Alaksieja Navalnaha. Čamu vy navažylisia na taki krok?

— Ja ŭsprymaŭ Alaksieja Navalnaha jak apošniuju nadzieju na niejkija demakratyčnyja pieramieny ŭ Rasii. Čałaviek pamiraje ŭ turmie, ja čytaju naviny. Dla mianie heta była vialikaja trahiedyja. Razumieŭ, treba addać jamu naležnaje. A jak heta zrabić? Prynieści da ambasady kvietki. Dumaŭ, pakładu kvietki, pastaŭlu partret i pajdu. Choć zrazumieła, što tam kamiery, usio astatniaje, ale mianie nohi prosta zanieśli. Siabar skazaŭ: «Siadzieš». Adkazaŭ: «Ja nie mahu inakš». Heta pieršaje.

Pa-druhoje. U Biełarusi była bieznadziejnaja situacyja, kali nie možaš ni pisać, ni čytać, što ličyš patrebnym, ni stavić łajki, ni zajmacca palitykaj. Siadzieŭ, dumaŭ, jak z hetym być? Kab razumieć, jakija pracesy adbyvajucca ŭ krainie i što rabić, kab było bolš svabody, režym, skažam tak, treba sprabavać na zub: praviarać — što možna albo nielha.

Moj učynak mieŭ efiekt. Dumaju, ludzi, pračytaŭšy naviny pra zatrymańni, nie pajšli da ambasady. Choć na sutkach sa mnoj byli dva čałavieki, jakich tam zabrali. Ubačyŭ ich užo ŭ RUUS. Maładyja chłopcy. Adzin ajcišnik, jon sam ruski, pracavaŭ piać hadoŭ u IT-kampanii ŭ Biełarusi, jamu dali departacyju. I taksist, da ambasady jon pryjechaŭ ź dziaŭčynaj, ale aryštavali tolki jaho. Jon taksama, pa-mojmu, prynios kvietki. Ale ŭ abodvuch chłopcaŭ u spravie byli maje ružy (uśmichajecca).

— Jak heta?

— Ja kupiŭ bieł-čyrvona-biełyja ružački. I ŭ kožnaha, kaho sudzili, u spravie značylisia hetyja kvietki.

— Jak vas zatrymali?

— Ja išoŭ z ružami, u mianie byŭ zaplečnik, u im — partret Navalnaha. Pa darozie bačyŭ AMAP, busy na parkoŭcy. Razumieŭ, što zatrymajuć. Kali da płota zastałosia 100 mietraŭ, jany rušyli ŭ moj bok. Padyšli, skazali: «Projdziem». Pavieźli ŭ Centralnaje RUUS. Dumaju, jany čakali ludziej, i bus tam źjaviŭsia niezdarma.

Spačatku skłali pratakoł za masavaje mierapryjemstva (havorka pra art. 24.23 KaAP «Parušeńnie paradku arhanizacyi abo praviadzieńnia masavych mierapryjemstvaŭ». — Zaŭv. red.). Potym spuścili ŭ kabiniet nižej, pryjšoŭ amapaviec, jaki mianie zatrymlivaŭ, i jany zrabili druhi — za niepadparadkavańnie (art. 24.3. KaAP «Niepadparadkavańnie zakonnamu rasparadžeńniu abo patrabavańniu słužbovaj asoby pry vykanańni im słužbovych paŭnamoctvaŭ». — Zaŭv. red.). Na nastupny dzień — sud pa Zoom, dzie dali 30 sutak.

— Jak administracyjny aryšt pieratvaryŭsia ŭ kryminalnuju spravu?

— Kali znachodziŭsia na Akreścina, byŭ momant, što tych, u kaho, pa-mojmu, bolš za 15 dzion, pieravodziać u Mahiloŭ. Mianie ŭ tym liku. Nas było dva aŭtazaki, čałaviek, napeŭna, z 30. Abviaščajuć, kudy jedziem, sadziać u aŭtazak. Dumaju, usio narmalna, značyć, nie budzie kryminałki (tyja, chto siadziać za palityku, jaje bajacca), uzradavaŭsia.

I tut nazyvajuć majo proźvišča, mianie vyvodziać z aŭtazaka. Prahučała tolki: «KDB». Viarnuli ŭ kamieru. Praz dva-try dni pryjšoŭ čałaviek u cyvilnym, nie pradstaviŭsia, prynios fatahrafii z 2020-ha. Jon dźvie hadziny razmaŭlaŭ sa mnoj, vyvučaŭ moj śvietapohlad, jak staŭlusia da vajny. Ja razumieŭ — analizuje situacyju. Pytajusia: «Budzie kryminałka?» Jon: «Tak».

Hetych fatahrafij nie było ŭ mianie ŭ telefonie, nie viedaŭ, adkul jany ŭ jaho, ale zdahadvaŭsia, jak mahli da ich trapić. Bolš padrabiazna skazać nie mahu. Potym, kali aznajomiŭsia z materyjałami spravy, pa ich viersii akazałasia, što chtości napisaŭ u adnym ź milicejskich kanałaŭ, što voś jon udzielničaŭ u maršach, voś fatahrafii, prymicie miery.

Paźniej, užo kali byŭ u Žodzinie, śledčy paviedamiŭ, što 2 maja zakryvajuć spravu pavodle č. 1 art. 342 (Arhanizacyja i padrychtoŭka dziejańniaŭ, jakija hruba parušajuć hramadski paradak). A potym niama nijakich ruchaŭ pa kryminalnaj spravie ni z prakuratury, ni z suda, i prychodzić list, što termin zatrymańnia padaŭžajecca i mianie etapujuć u Kaladzičy.

Pierajazdžaju ŭ novaje SIZA. Potym praź niejki čas prychodzić śledčy, paviedamlaje: «Da vas buduć jašče pretenzii pa 361-mu» (havorka pra č. 3 art. 361 «Zakliki da mier abmiežavalnaha charaktaru (sankcyj), inšych dziejańniaŭ, nakiravanych na pryčynieńnie škody nacyjanalnaj biaśpiecy»).

— A za što mienavita vam jaje dali?

— Za publikacyi ŭ sacyjalnych sietkach (navat pasty 2017-2018 hadoŭ). Jany ŭziali maje staronki, partyjnyja zajavy, fatahrafii. Vybrali, što dla ich cikava. Naprykład, zvarot suprać vajny. Razdrukavali, dali ekśpiertu, jaki nibyta praanalizavaŭ, ci pryčyniajuć jany škodu nacyjanalnaj biaśpiecy, i zrabiŭ zaklučeńnie.

U śpisie materyjałaŭ jość, dapuścim, partyjnaja zajava pa situacyi z kavidam. U svoj čas my jaje adpraŭlali ŭ Ministerstva pracy i sacyjalnaj abarony. Maŭlaŭ, prymicie miery, treba zrabić toje i toje. Standartnaje palityčnaje patrabavańnie. Palityčnaja partyja pavinna reahavać na pracesy, jakija adbyvajucca ŭ krainie. Zajava absalutna niejtralnaja. Nam pryjšoŭ na jaje adkaz. A ciapier heta razhladałasia jak pryčynieńnie škody nacyjanalnaj biaśpiecy.

Padčas dopytu prakuror spytaŭ mianie pra zajavu suprać vajny va Ukrainie (heta była pazicyja partyi z nahody pačatku bajavych dziejańniaŭ). Ja jak staršynia dublavaŭ jaje i na partyjnym sajcie, i na svajoj staroncy ŭ sacsietkach. Mnie, darečy, inkryminavałasia, što ja adnaasobna prymaŭ rašeńni pa raźmiaščeńni partyjnaj infarmacyi i ni z kim nie raiŭsia. Zajava była ŭ niejkaj stupieni emacyjnaja i zakančvałasia słovami, što adkaznaść za vajnu niasuć abodva dyktatary.

Prakuror pytajecca: «Kaho vy nazyvajecie dyktataram?» Miełasia na ŭvazie ŭ Biełarusi. Kažu: «Jon sam siabie tak nazyvaje». A prakuror: «Jon ža žartam». Adkazvaju: «Z vajnoj nie žartujuć». Voś taki absurd.

«Faktyčna pravioŭ u adzinočcy siem miesiacaŭ»

— U śniežni 2024-ha vam ahučyli prysud: šeść hadoŭ kałonii. Termin vy adbyvali ŭ PK № 9 u Horackim rajonie. Čamu vy trapili mienavita tudy? Bo ŭ PK № 9 adpraŭlajuć tych, chto traplaje za kraty nie pieršy raz.

— Paśla prysudu ja napisaŭ apielacyju ŭ Viarchoŭny sud. U hety čas mianie pieraviali ŭ Mahiloŭ, dzie dva miesiacy čakaŭ rašeńnia. Jano pryjšło ŭ pačatku sakavika 2025-ha, i ciaham piaci dzion mianie etapavali ŭ Horki.

Čamu tudy? U mianie była sudzimaść, skažam tak, 25 hadoŭ tamu. Mahčyma, heta paŭpłyvała, heta značyć ja nie byŭ pieršachodam.

Tady ja byŭ maładym pradprymalnikam, nie spraviŭsia z kiravańniem, i paŭstali ekanamičnyja pretenzii z boku fizičnych i jurydyčnych asob. Adsiadzieŭ dva hady dva miesiacy.

— PK № 9 ličycca adnoj z samych zakrytych ustanoŭ u pienitencyjarnaj sistemie krainy. Što heta za miesca?

— Sama kałonija nievialikaja i ŭ niejkaj stupieni cikavaja. U płanie dvuchpaviarchovych damkoŭ, pramzony. Za vyklučeńniem palitviaźniaŭ, ludzi siabie tam bolš-mienš narmalna adčuvajuć.

— Vy ž traplajecie tudy jak palityčny.

— Na druhi dzień da mianie prychodzić načalnik atrada i kaža myć umyvalnik. Heta pravakacyja, kali da jaho (umyvalnika. — Zaŭv. red.) dakranuŭsia, to tabie dajuć «nizki status».

Zrazumieła, ty nie zhadžaješsia, tabie vypisvajuć parušeńnie i karajuć štrafnym izalataram. Pieršy raz pravioŭ u ŠIZA siem sutak. U dzień, kali mianie vyvieli, znoŭ skazali myć umyvalnik, ja admoviŭsia i atrymaŭ jašče dziesiać sutak.

Paśla try dni znachodziŭsia ŭ atradzie ŭ narmalnym statusie. Zatym mianie vyklikaje, skažam tak, kryminalny aŭtarytet, pytajecca pra partyju, čym my zajmalisia. Da taho momantu ŭ ich (źniavolenych. — Zaŭv. red.) pra mianie ŭžo było niejkaje razumieńnie i zakaz ad opieraŭ, kab dać «nizki status». Jany pačynajuć šukać začepki.

Ja skazaŭ, što 15 hadoŭ tamu byŭ na mierapryjemstvie, nazvaŭ jaho kruhły stoł. Jany, moža, nie razumiejuć, što heta takoje. Patłumačyŭ, što tam vystupaŭ ekśpiert, jaki razmaŭlaŭ pra ŁHBT-supolnaść. A pa ŭsich kryminalnych tradycyjach nielha sadzicca z «nizkim statusam» za adzin stoł. Jany čaplajucca za vykazvańnie i tut ža abviaščajuć mnie «nizki status».

— A navošta vy pra hety kruhły stoł raskazali?

— Dla mianie heta narmalnaje mierapryjemstva, nie dumaŭ, što za heta možna atrymać «nizki status». Pa ŭsich kryminalnych tradycyjach tak nie robiać. Jaho možaš atrymać, naprykład, kali ŭziaŭ u takoha čałavieka cyharetu. Jość rečy, jakija niedapuščalnyja.

— Što dalej z vami adbyvałasia?

— Jany źbirajuć usich, chto ŭ atradzie (tam było čałaviek 30), i abviaščajuć mnie «nizki status». I mianie pieravodziać u inšuju častku pamiaškańnia, dzie žyvuć takija ludzi. Ja nie zhadžajusia, mianie advodziać da administracyi. Jana nibyta pavinna zabiaśpiečyć maju biaśpieku na vypadak pravakacyj. Mnie viešajuć parušeńnie i dajuć 15 sutak ŠIZA.

Abviaščaju haładoŭku. Praz dva dni chtości sa źniavolenych kryknuŭ, što pa mnie admiena (heta značyć bolš niama «nizkaha statusu. — Zaŭv. red.). Pačynaju jeści, ale, viarnuŭšysia ŭ atrad, daviedajusia, što ničoha nie pamianiałasia. Znoŭ nie zhadžajusia i atrymlivaju dva miesiacy PKT (pamiaškańnie kamiernaha typu. — Zaŭv. red.). Siem dzion admaŭlajusia ad ježy i vady. Mianie viazuć u sančastku, staviać kropielnicy. Pačynaju jeści — razumieju, inakš śmierć.

Dasiedzieŭšy termin u PKT, traplaju na žyłuju (častka kałonii, dzie žyvuć źniavolenyja. — Zaŭv. red.). Heta ŭžo dzieści siaredzina leta. Prymaju, vybaru niama: treba vyžyvać, spraŭlacca z bytavymi prablemami.

Naprykład, kab nie jeści z talerak, paznačanych dla «nizkaha statusu», patrabavalisia kupić kantejniery ŭ kramie, a pachod atrada ŭ jaho admianili. Kubka taksama nie było.

Ja nie moh adkryć kran, tamu što ŭ takoj katehoryi ludziej jon svoj, paznačany (pa-mojmu, čyrvony). Piŭ, kali nichto nie bačyŭ, z krana va ŭmyvalniku prybiralni. Ja pryncypova nie chadziŭ u prybiralniu, jakaja była pryznačanaja dla takich ludziej.

Navošta ŭsio heta? Tamu što kali nie žyvieš pa praviłach nizkaha statusu, jaho da kanca nie pryznajuć, heta značyć ja znachodziŭsia ŭ padviešanym stanie. Chacieŭ dakazać, što budu žyć, jak chaču. Vypracoŭvaŭ niejkija praviły hulni, kab stać niezaležnym ad statusu, i, jak potym mnie skazaŭ psichołah, vybudoŭvaŭ svoj pobyt.

— Kolki heta doŭžyłasia?

— Vychodzić, tydzień. Zatym pierasieksia z Alesiem Bialackim. Paźniej atrymaŭ čatyry miesiacy ŭ PKT. Ź ich adsiedzieŭ dva. U hety čas na mianie zaviali art. 411 KK (złosnaje niepadparadkavańnie patrabavańniam administracyi papraŭčaj ustanovy). U paniadziełak (15 vieraśnia. — Zaŭv. red.) pavinien byŭ adbycca sud.

— Jak vy pierasieklisia z Alesiem Bialackim?

— U kałonii jość momant, kali źbirajuć usich parušalnikaŭ z zony i z karancinu (Bialacki znachodziŭsia na karancinie) i padymajuć da načalnika ŭstanovy. I ŭžo jon pavinien vypisać, naprykład, vymovu, pazbaŭleńnie spatkańnia. Nas było čałaviek ź siem. Potym usich zaviali ŭ pamiaškańnie dla pieratrusu. Tam znachodzišsia 20-30 chvilin. Mnie było kiepska (heta było ŭ toj pieryjad, kali Dźmitryj jeŭ tolki chleb i piŭ kradkom. — Zaŭv. red.), baleła śpina. Ty nie možaš prysieści, abapiercisia na padvakońnik.

Ja stajaŭ kala ścienki, potym, pamiataju, niby śviatło zhasła — prytomnaść. Kali ačomaŭsia, paznaŭ Alesia. Jon stajaŭ za mietr ad mianie. Ja prosta padskočyŭ ad šoku. Pačali razmaŭlać. Supracoŭniki spałochalisia, bo ŭsio vidać na kamierach tranślacyi. Ja tak razumieju, jany nie pavinny byli dapuścić hetuju sustreču.

U nas było litaralna dziesiać chvilin. Aleś viarnuŭsia z «RB» — Respublikanskaj balnicy dla asudžanych: ci to rabili apieracyju, ci to byli prablemy z nahoj. Ja pacikaviŭsia ŭ jaho, jak samaadčuvańnie. Jon: «Narmalna». Kaža, hałoŭnaje zdaroŭje, trymajsia.

Ad inšych źniavolenych čuŭ, što Siarhiej Cichanoŭski na voli. Chacieŭ pravieryć infarmacyju. Spytaŭ u jaho, jon paćvierdziŭ. Ja ŭdakładniŭ: «Niešta mianiajecca?» Adkazaŭ:»Mahčyma». Skazaŭ, kali b nie było vajny, nas by adpuścili raniej.

— Vy kazali, što ŭ ŠIZA i PKT siadzieli ŭ adzinočcy. Jak heta być sam-nasam z saboj miesiacami?

— Faktyčna pravioŭ u adzinočcy siem miesiacaŭ. Słuchaŭ radyjo, analizavaŭ vystupy Łukašenki. Mnie adzin raz dali knihu, ale praz prablemy sa zrokam było składana čytać. Pierahladaŭ fatahrafii ŭnučki, pieračytvaŭ matčyny listy — heta nadavała sił. Budavaŭ płany na budučyniu, dumaŭ pra biznes. Sprabavaŭ abstrahavacca, kab nie razvažać pra toje, što adbyvajecca.

Byŭ momant, kali vyjšaŭ u žyłuju zonu, zdavałasia, što maje dumki chtości čytaje. Mianie da psichołaha adviali. Ty hublaješ realnaść i adekvatnaść, šmat chto kaža, što heta źviazana z adzinočnymi kamierami. A tam zrazumieŭ, što maje listy čytali nie tolki cenzary, ale i ŭsie kamu achvota, jakija majuć dostup da turemnaj pierapiski. Pryčym heta tyčycca jak taho, što ad ciabie pachodzić, tak i taho, što prychodzić.

Zatym pačynali hetym šantažavać, zapałochvać. Jak? Naprykład, prašu mamu pieradać ručnik, akulary. I supracoŭniki pačynajuć ceły dzień, kali chodziać pa pradole (kalidory. — Zaŭv. red.), pamiž saboj abmiarkoŭvać, što nibyta mnie pryjšła banderol, a jaje nasamreč niama. Pry hetym u kožnaha čałavieka ŭ kałonii jość pahaniała, i ty razumieješ, što havorka idzie pra ciabie. Heta trymaje ŭ napruzie.

I jašče jość momant. U kanvairaŭ u racyjach jość adzin kanał, u jakim pa spravie niešta abmiarkoŭvajuć, a druhi vykarystoŭvajuć, kab na publiku hrać. Jany niešta abmiarkoŭvajuć na KPP, a ty praz dynamiki na vulicy čuješ heta tak, byccam usio pobač. I nie razumieješ, heta realna adbyvajecca ci nie. I tak doŭžycca litaralna ad padjomu da adboju. Źniavolenyja, chto zajazdžaje pa-novaj, na heta reahujuć. A ludzi, jakija znachodziacca, skažam tak, daŭno, razumiejuć, što heta hulnia.

Byvaje, kanvairy razyhryvajuć scenki. Dla ich heta nibyta jak žarty. Jany byccam padtrymlivajuć humar. Ź inšaha boku, kali heta pierachodzić niejkija miežy, stanovicca nie śmiešna. I ty znachodzišsia ŭ takim miesiacami. Heta składana. Bo pry hetym u adzinočcy ty ni z kim nie razmaŭlaješ.

«Pačynajem razumieć: apazicyja sustrełasia ŭ zaścienkach KDB, histaryčnaja padzieja»

— U jaki momant vy daviedalisia, što trapili ŭ śpisy na vyzvaleńnie?

— Nie viedaŭ, što da apošniaha, ale byŭ momant… U papiaredniuju piatnicu (6 vieraśnia. — Zaŭv. red.) ranicaj na prahułcy da mianie padyšoŭ čałaviek sa śpiecadździeła i kaža: «Dzie tvoj pašpart?» A ty razumieješ, što jaho addajuć, kali chočuć adpuścić. Kažu, zabrali ŭ Centralnym RUUS. Jon: «Pišy zajavu, kab adnavić».

Zrazumieła, šmat čaho havorać, ale heta realnaje dziejańnie. Dumaŭ, buduć rabić pašpart, moža, padaduć dakumienty na pamiłavańnie. I tut ranicaj u sieradu (10 vieraśnia. — Zaŭv. red.), kali nie čakaješ, čuješ: «Z rečami». Prynosiać stanki dla haleńnia i moj krem. Pytajusia: «Navošta?» Tłumačać: «Skazali tabie pahalicca».

Adčuŭ: usio, idu na volu. Siak-tak halusia, viartajuć maje rečy — pakiety, čaraviki — i viaduć u pamiaškańnie, dzie karancin. Robim vopis asabistych rečaŭ i čakajem čahości. Jasna, kanvoju. Staim, maŭčym. Adzinaje, spytaŭ, što budzie z 411-m artykułam. Supracoŭnik pacisnuŭ plačyma: «Nie viedaju».

Mnie było absalutna ŭsio roŭna, tamu što ja chacieŭ źjechać z hetaha miesca. Dumaŭ, pryviaduć Bialackaha, ale ja byŭ adzin.

U niejki momant dzieści na paŭmietra adčynilisia varoty dla hruzavych mašyn. Pryjšoŭ kanvair. Nadzieŭ mnie šapku, kab zakryć vočy, skazaŭ vyciahnuć ruki, zašpiliŭ kajdanki, uziaŭ za plačo, i mianie paviali. Pasadzili ŭ lehkavuju mašynu, skazali apuścić hałavu. Ja byŭ u Horkach, viedaju trochi łahistyku. Čuješ šum mašyny, i pa huku vyznačaješ, kudy ciabie viazuć, jedzieš pa horadzie albo trasie. Radyjostancyi mianiajucca.

Pa darozie nie razmaŭlali. Kali zajechali ŭ Minsk, spynialisia na śviatłaforach. Skazali: «Apuści hałavu i uprysia joj u siadzieńnie». Dumaju, kab ludzi, naprykład, z tralejbusa, nie bačyli mianie, bo škło nie taniravanaje. Heta bolš za normu kanvairavańnia.

Ja žyvu ŭ Minsku, razumieju, kolki, dapuścim, z Uručča dajechać da SIZA KDB, kudy mianie dastavili. Razumieju, prajazdžajem płošču Pieramohi, mašyna trochi nachiliłasia, śviatłafory…

— Što było ŭžo ŭ SIZA KDB?

— Zavodziać u pamiaškańnie, hladžu, Ihar Łosik… Čatyry čałavieki zaviali, dali zubnuju ščotku, myła, ručnik, skazali ŭ duš. Pryjšoŭ supracoŭnik, spytaŭ, dzie moj pašpart. Kažu: «U Centralnym RUUS». Zatym lekar, standartnyja pracedury.

Schadziŭ u duš, i mianie advodziać u kamieru. Zachodžu, a tam Mikoła Statkievič, Mackievič, Jarašuk. Ja prosta ŭ šoku. Ich raniej pryvieźli. Pačynajem razumieć: apazicyja sustrełasia ŭ zaścienkach KDB — histaryčnaja padzieja.

Nas sabrałasia 13 čałaviek. Pa časie była viačera, prynieśli sup. Razmaŭlali, byli radyja. Nie razumieli, što adbyvajecca. Mikoła Statkievič adrazu skazaŭ, što adpraviać u Vilniu. Była nadzieja, što ŭsio ž taki pakinuć u Biełarusi. Chtości niejkija płany ahučvaŭ.

Abmieńvalisia dumkami. Kažu, treba mazhavy šturm, moža, paviazuć da Łukašenki albo ŭ administracyju. U kamiery znachodzilisia čatyry čałavieki z «nizkim statusam», ale ŭsie byli na pazityvie.

Nazaŭtra himn, pad jaki nichto nie stajaŭ. Mikałaj Statkievič prosta lažaŭ. Potym prynieśli dakumienty, što my nie majem pretenzij da SIZA KDB. Razumieli, nas adpuskajuć.

Usich pasadzili ŭ mikraaŭtobus, z nami byli jašče dźvie žančyny. Na vačach nie było šapak, ale na voknach — firanki. Pobač z kožnym siadzieŭ kanvair. Prynieśli našy asabistyja rečy, i my, apuściŭšy hałovy, pajechali.

Spynilisia ŭ rajonie Ašmianaŭ, pa-mojmu, kiłamietraŭ za piać ad miažy. Tam stajali dva turystyčnyja aŭtobusy, nas pierazahruzili z maleńkaha ŭ vialiki, dzie ŭžo znachodziłasia nievialikaja hrupa ludziej. Z nami zastałosia dva kanvairy. Astatnija sieli ŭ mikraaŭtobus i pajechali.

My kahości doŭha čakali, moža być z hadzinu. Potym źjaviŭsia čorny džyp «Tajota», jaki supravadžaje mašyna milicyi (jana była ź Minska, ź mihałkami). I hety łancužok adpraviŭsia na «Kamienny Łoh».

Kanvairy vyjšli, zastaŭsia cyvilny kiroŭca. Čałaviek, jaki adkryvaje šłahbaŭm, nas navat nie ličyŭ — i my pierasiekli miažu. Kali apynulisia na niejtralnaj terytoryi, Mikoła Statkievič, jaki siadzieŭ litaralna na susiednim siadzieńni ad mianie, staŭ pytacca, kudy nas viazuć. Kazaŭ, što zastajecca ŭ Biełarusi, i patrabavaŭ spynicca. Kiroŭca adkazaŭ: «Nie mahu».

Statkievič pačaŭ stukać pa dźviarach. Potym znajšoŭ uviersie avaryjny vychad. Mnie zdajecca, jany (pa-mojmu, jamu dapamahaŭ Maksim Viniarski) jaho adkrucili, i ŭ niejki momant dźviery adčynilisia. Mikoła Statkievič vyskačyŭ. Viniarski za im. Aŭtobusy spynilisia.

Mikoła Statkievič pajšoŭ na terytoryju Biełarusi. Tam pačałasia niejkaja kamunikacyja. I praź niejki čas Viniarski viarnuŭsia. Kali zajechali na terytoryju Litvy, zajšoŭ dypłamat, skazaŭ, što Tramp dapamoh, kab nas pamiłavali, i pačałosia afarmleńnie dakumientaŭ. Prynieśli vadu, piečyva.

«Značyć, było rašeńnie adpuścić, a mahli b užo tady kryminalnuju spravu zavieści»

— Vy skazali, što płanujecie viarnucca ŭ palityku…

— Ja ŭžo viarnuŭsia, tamu što pačynaju havaryć pra palityku. Nie ŭjaŭlaju bieź jaje svajo žyćcio. Dla siabie vyrašyŭ, piać hadoŭ [na pieramieny ŭ krainie] … moža być, heta adbudziecca i raniej.

— Nie mahu nie spytać. Uvosień 2023-ha, kali, zdavałasia b, usio alternatyŭnaje ŭładam palityčnaje žyćcio ŭ Biełarusi było zakatana ŭ asfalt, vy zajavili, što budziecie bałatavacca na vybarach u parłamient. Čamu pryniali takoje rašeńnie?

— Liču, što palityki pavinny zajmacca palitykaj. Vybary — heta mahčymaść kantaktavać ź ludźmi. U roliku, jaki zapisaŭ, nie skazaŭ ničoha novaha, čaho b nie kazaŭ da 2020 hoda. Ja zrabiŭ zajavu, i pačałasia vybarčaja kampanija. Raźličvaŭ, što, mahčyma, u hety pieryjad nie buduć čapać za palityku.

— Nie bajalisia, što vas aryštujuć?

— Viadoma, bajaŭsia. Ale kali ty nie biareš na siabie adkaznaść, ciabie zabuduć.

— Zajava pra ŭdzieł u parłamienckich vybarach niejak paŭpłyvała na vaša žyćcio? Ci źjaviłasia sačeńnie?

— Z 2020 hoda ja kožnuju ranicu dumaŭ, što pa mianie pryjduć. A tady try dni paśla raźmiaščeńnia zajavy šyfravaŭsia, nie načavaŭ doma. Kali zrazumieŭ, što za hety čas ničoha nie adbyłosia, viarnuŭsia.

Byli takija incydenty: damoviŭsia z namieśnikam staršyni partyi sustrecca ŭ kaviarni, papić kavy, pahavaryć. A potym aficyjant piša mnie zapisku na survetcy, što za vami sačyli i prasłuchoŭka była. Ja znachodziŭsia pad kaŭpakom.

U niejki momant da mianie padyšli try čałavieki, kažuć: «Pajechali ŭ HUUS Minharvykankama». Mnie dali zrazumieć, kab supakoiŭsia, pahladzieli maje telefony, praviali apytańnie i adpuścili. Značyć, było rašeńnie adpuścić, a mahli b užo tady kryminalnuju spravu zavieści. Ale, mahčyma, tamu, što była vybarčaja kampanija, udałosia ad hetaha syści.

— Kali ŭ CVK paviedamili, što vaša kandydatura nie prajšła, adčuvańnie, što žyvieš pad kaŭpakom, źnikła?

— Jano nikoli nie źnikaje. Jano źnikaje tolki ŭ svabodnaj krainie. Voś zaraz źnikła.

— Čym vy jašče zajmalisia ŭ hety pieryjad, akramia palityki?

— U mianie byŭ biznes, źviazany ź pierapracoŭkaj bytavych adkidaŭ (u 2003 hodzie Kučuk adkryŭ śmiećciesartavalnuju stancyju «Zachodniaja», jakaja śpiecyjalizavałasia na zbory i sartavańni druhasnaj syraviny, mieŭ placoŭku dla ekspartu hetaj syraviny i ŭčastak dla pierapracoŭki palimieraŭ. — Zaŭv. red.). Ale kali mianie pasadzili, usio zakryłasia.

— Azirajučysia na ŭsio pieražytaje, što vas matyvuje nie zdavacca?

— Chočacca, kab Biełaruś była svabodnaj krainaj. Chočacca reformaŭ. Kali vy hladzieli film «Chałodnaje leta piaćdziesiat treciaha», to tam jość vykazvańnie, sutnaść jakoha: chočacca žyć i chočacca pracavać. Voś takoje ŭ mianie adčuvańnie. Chočacca bačyć inšuju krainu. U hetym i matyvacyja, tamu što ty pracuješ, kab u Biełarusi adbylisia pieramieny. 

• 7
• 0
• 0
• 0
• 1
• 0
• 0
• 4