«Мая бабуля і выкладала беларускую мову, і пры гэтым лічыла беларусаў і мову выдумкай нацыяналістаў»

От падкінуў спадар Андрэй Дынько дрожджаў у сваім артыкуле «Поўны пераход» ці «размаўляю па-беларуску не ўвесь час»? Якая тактыка беларусізацыі правільная. 

Спадар Андрусь Горват споведдзю аб уласнай беларускамоўнасці трапна пацэліў у калектыўны «балявы пункт», справакаваўшы такім чынам сеанс масавага псіхааналізу.

Да таго тэма балючая, што няма рады — трэба выказацца. Акрамя таго, што падпісваюся пад кожным словам сп. Андруся, хачу дадаць трошкі свайго болю.

Гісторыя звычайная: родныя — спрэс беларусы, бабуля ды дзядуля з вёскі — ды ў гарадскую інтэлігенцыю, выхаванне выключна рускамоўнае. Пры гэтым (тут важна, трэба звярнуць увагу!), бабуля амаль увесь свой педагагічны стаж адпрацавала настаўніцай белмовы і літаратуры.

Чаму менавіта «белмовы», а не беларускай мовы: ну не любіла яна свой прадмет (і не любіць дагэтуль). Іншае пытанне: то нашто займацца тым, што табе зненавіднае? Яно, відавочна, рытарычнае.

На пачатку 90-х, на тле актыўнай беларусізацыі, мая родная настаўніца «белмовы» стала агучваць у процівагу ёй прыкладна такія тэзісы:

— Што за беларуская мова / беларусы? Выдумалі нацыяналісты ўсё. Не было ніколі ніякай беларускай мовы / беларусаў. Намяшана проста тут рознага: рускія, украінцы (якія, заўважце, маюць права на існаванне!), габрэі, палякі, татары.

Я большую частку свайго свядомага дзяцінства (час, калі пачала цікавіцца нечым акрамя вучобы, сябровак ды гульняў) дзівілася, чаму ж можна навучыць кагосьці пры такім стаўленні да прадмета выкладання. Аднак што тут казаць — гэта сям'я, людзі, якіх ты любіш нягледзячы на несупадзенне.

Мая беларускасць з'явілася як ідэя у апошнія два ліцэйскія гады дзякуючы настаўніку, які быў поўнай супрацьлегласцю маёй бабулі. Універсітэцкія гады (у немалой ступені дзякуючы каляжанцы Алёне Ліс) перавялі маю абстрактную беларускасць у канкрэтную форму, пісьмовую. Такой, пісьмовай, яна і заставалася цягам, без малога, дваццаці год.

Сорамна, але нават дзяцей выхоўваць ад пачатку (а так, вядома, было б прасцей і натуральней) па-беларуску мне бракавала рашучасці: гэтаксама баялася рэакцыі родных, сваякоў.

І вось, нарэшце, з паўгода таму я перайшла да актыўнага маўлення. Не ведаю, што менавіта стала вырашальным выспяткам ніжэй спіны, каб вожык урэшце паляцеў. Магчыма, тое, што дачцэ пашчасціла трапіць у беларускамоўную гімназію.

Я пачала з таго, што ўрокі па беларускамоўным падручнікам мы, натуральна, рабілі па-беларуску і ўсе пытанні, звязаныя з вучобай, абмяркоўваліся таксама па-беларуску.

«Пунктам невяртання» ў беларускамоўнай размове з дачкой для мяне стаў той момант, калі часам даведзеная да шаленства ейнай дзёрзкасцю ў нежаданні рабіць нешта, я зрывалася з месца ў кар'ер — і лаялася ўжо па-руску. Імпэт абурэння вымагае імгненнай рэакцыі ў выбары эпітэтаў, а ў мяне і з першым, і з другім былі праблемы.

Але неяк я дашкандыбала да той мяжы, за якой пачалося пастаяннае маўленне па-беларуску. Толькі ў сям'і — але ж і гэта для мяне дасягненне! У кола заўсёднай беларускай мовы цяпер уваходзяць сям'я і даччына школа.

Пра сітуацыю з людзьмі «звонку» выдатна напісаў сп. Горват — няма чаго дадаць. Муж са мной размаўляе па-беларуску, дзеці адказваюць па-руску (меншы часцяком ужывае адзіночныя беларускія слоўцы, дачка на мае просьбы адказвае, што саромеецца, бо недастаткова добра ведае). Спадзяюся, што з дзецьмі я яшчэ не ўсё згубіла, і пастаянная прысутнасць мовы дома з часам зробяць сваю справу.

Мае бацькі спакойна ўспрынялі такі паварот, бо яшчэ ў студэнцкія гады я рабіла некалькі няўдалых (непрацяглых) спробаў размаўляць па-беларуску: слухаюць, нешта не разумеюць, і тады я ім ласкава перекладаю, але адказваюць па-руску.

Аднак самая крыўдная сітуацыя (хаця не сказаць, каб нечаканая) склалася з роднай бабуляй, той самай былой настаўніцай «белмовы»: на апошнім сямейным зборышчы з нагоды народзінаў сына я ў напаўпрыватным рэжыме атрымала такі нечаканы ў сваёй раз'юшанасці «адлуп», што ад крыўды проста не хачу больш ехаць туды.

Вось такая сумная справа. «Чужыя», якіх раздражняе твая беларускасць, гэта ўсё дарма: плюнуў ды забыў, а вось калі за яе цябе праклінае нехта з блізкіх родных, чалавек, якога ты любіш, нягледзячы ні на што…

Цяжка.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0