Вёска, з якой амаль праз усю краіну цягнуцца мае карані, не лічыцца закінутай ці памерлай. Тры разы на тыдзень туды прыязджае аўталаўка, а кожны аўторак прыгожыя хлопцы ў фірменных касцюмах прыязджаюць па мяшкі са смеццем. Напачатку стаіць знак, які хоць з памылкай, але падказвае наведвальніку, куды ён трапіў. Але праз усё гэта праступае затхлы пах адыходзячыга жыцця не проста аднаго населенага пункта, але некалькіх пакаленняў.
Лёс нашай хаты, што хаваецца ад вуліцы ў зялёных галінах вішняў, не адрозніваецца ад лёсу тых хат, што глядзяць на вуліцу пустымі вокнамі. Гаспадары памерлі, а дзеці пераехалі ў горад, адкуль прыязджаюць цяпер толькі летам, ці за ўраджаем яблык і сліваў, ці за дзяцінствам, якое не пазабіралі з сабой ва ўніверсітэты і тэхнікумы. Тых, хто застаўся на зямлі бацькоў, засталося сем-восем чалавек. Астатнія радавыя дрэвы ці накрывалі галінамі блізкія Баранавічы, ці ўвогуле апошні раз скідвалі лісце менавіта тут, на гэтай зямлі. Усе гэтыя гісторыі і скрыжаванні лёсаў запісаныя ў самай дасканалай кнізе жыцця вёскі — на могілках. З шырокіх вуліц і светлых хат гаспадары гэтай зямлі пераходзілі менавіта туды, каб стацца храналогіяй, па якой нашчадкі раз ці два на год будуць вывучаць гісторыю сваіх сем'яў і шукаць герояў старых дамашніх фатаздымкаў.
Але калі могілкі — гэта гісторыя ўпарадкаваная і статычная, то вуліца — гісторыя, што яшчэ зусім нядаўна была жывой і да гэтага часу дыхае мінулым. Пад маміны расповеды па абодва бакі дарогі пачынаюць паўставаць прывіды: суседзяў, якіх даўно няма на зямлі; хат, што за адсутнасцю гаспадароў разваліліся ці зараслі да непазнаваемасці; вясёлых гульняў, у якія цяперашнія ўнукі і праўнукі ўжо не гуляюць. І кожны крок тут вядзе да шырэйшай прасторы, да глыбейшай даўніны, да большага болю.
Я пераймаю гэты боль праз два пакаленні, якія адлучыліся ад зямлі і воляй лёсу былі занесеныя на бетонныя паверхі. І здавалася б, у маіх руках павярнуць гэтую плынь назад, стаць мастком між мінулым і будучым, праз які б папляліся б па вуліцах вёскі далей карані, якія былі натуральна, але ўсё ж гвалтоўна перанесеныя праз вобласці. І ўсё пайшло б як раней, як павінна быць, як бачылі то мае прапрадзеды, што будавалі гэту хату з адчуваннем, бы Сусвет ва ўсёй сваёй вялізнасці можа змясціцца на адной вуліцы. І Ён змяшчаўся. І быў Ён шырэйшым за той, што дарыць нам сёння шэнгенская віза і інтэрнэт. А цяпер гэты Сусвет быццам бы знік, сышоў за непатрэбнасцю, распусціўся ў дыме ад’язджаючай аўталаўкі, што вязе гарбату Tess і чыпсы «Анега» ў суседнюю, «дачніцкую» вёску.
Але жыве пярэстая котка, у якой толькі што нарадзіліся кацяняты. Жыве сабака, які будзіць суседа пагоняй за хвастом. Жыве курыца, якая, здаецца, нарадзілася для таго, каб уцякаць з пад калёсаў хлопцавых ровараў. Жыве таксама некалі круты японскі прымач, што цяпер ловіць хвалі з Наталі і Стасам Міхайлавым на ганку праз тры хаты. А разам з імі жыве кожнае дрэва, што не забывае радзіць штогод, кожны кавалак зямлі, на якім да гэтага часу новыя гарадскія па-свайму, старому, сялянскаму садзяць бульбу і буракі.
Я не змагу там жыць. З-за лета, якое разбэшчвае суседзямі на машынах і гучнай музыкай. З-за зімы, якая паказвае, што напраўдзе дым ідзе толькі з чатырох комінаў. З-за вялікага крыжа на канцы вёскі, ручнік на якім страціў не толькі колер, але і сэнс. З-за вялікай зямлі, якая памятае рукі майго прадзеда-волата і ніколі не паддасца гарадскім маім.
«Не магу ад’язджаць, бо быццам не хату пакідаю, а чалавека», — кажа са слязамі на вачах мама. І тады я разумею, што памірае не вёска сама па сабе, а памірае нешта ў нас. Нешта глыбокае і спрадвечнае, нешта крохкае і пяшчотнае, нешта незаўважнае і, як заўсёды ў нас з самым важным, недаацэненае. А хата жыве. Асядае, асыпаецца, але жыве. Чаканнем і памяццю. Вёска жыве. Летнімі гасцямі і агародамі, зімовымі прастоямі, новымі і старымі магіламі. І так жыве кожная вёска на нашай зямлі. Тая, дзеці з якой усё яшчэ ходзяць кіламетры да бліжэйшай школы. Тая, шыльду з назвай якой даўно сарваў вецер і сцерла памяць. Тая, у якую пераязджаюць неабыякавыя хлопцы і дзяўчаты, «шукаючы выйсце з дзедавай магілы». Занядбанне і смерць дакранаюцца хат, вёсак і нас. Жывуць яны, праз гэта жывём мы. Жыве Беларусь.
Цяпер чытаюць
Мёртвым знойдзены ў Варшаве Зміцер Каспяровіч — 43-гадовы былы палітвязень, завербаваны КДБ10
Каментары