Архіў

Цана рынкавага сацыялізму

У панядзелак на гарадзенскіх міні-рынках быў пярэпалах. Зь Менску прыехала праверка, якую гандляры ўпарта клічуць «прэзыдэнцкай».

Прэзыдэнцкая ці не, праверка спраўна чысьціць прылаўкі й кішэні, наводзячы жах вялізнымі штрафамі й бязьлітаснымі канфіскацыямі. Міні-рынак нагадвае мурашнік, апырсканы інсэктыцыдам: палова прылаўкаў блішчыць галізною, у праходах мітусяцца хлопцы са скрынкамі, у вачах гандляроў — напружанасьць і няпэўнасьць. Гандляваць? Не гандляваць?

Час набегу абраны ўдала: на прадпрыемствах выдаюць заробкі, спажывецкі попыт, які рэзка быў зьнізіўся пасьля навагодніх сьвятаў, пачынае ісьці ўгару. У лютым магчымая забастоўка — чарговы тур змаганьня за права ня мець касавых апаратаў ды іншыя паслабленьні. І ў самы час, калі можна ўзяць кампэнсацыю за пасьлясьвяточнае зацішша ды падрыхтавацца да магчымых стратаў у лютым, — праверка.

Два дні таму я пазнаёміўся з працаю Эрнанда дэ Сота «Загадка капіталізму: чаму капіталізм трыюмфуе на Захадзе, але церпіць паразу ў іншых месцах». Прычына, сьцьвярджае слынны спэцыяліст па праблемах краінаў зь пераходнаю эканомікай, у тым, што заканадаўства не дазваляе прадпрымальнікам стварыць легальны капітал. Інакш кажучы, прычына — у стаўленьні ўладаў, якія выконваюць волю кіроўнае эліты.

Высновы дэ Сота грунтуюцца на вывучэньні бізнэсу, які ён элегантна заве extralegal. У нас больш любяць мэтафарычныя назвы «чорны», «шэры», «ценевы». Гэткі бізнэс ня плаціць (у поўнай меры) падаткаў, але плаціць шмат хабару. Бізнэсоўцы такога кшталту ня могуць свабодна і спакойна выкарыстоўваць свае грошы. Вынікам — буяньне карупцыі й арганізаванай злачыннасьці. А да гэтага — жабрацкі ўзровень жыцьця, няроўнасьць, палітычная нестабільнасьць, выпампоўваньне з краіны мазгоў і капіталаў.

Падзеі на гарадзенскім міні-рынку маглі б быць ілюстрацыяй «Загадкі капіталізму», калі б тая мела патрэбу ў дадатковым ілюстраваньні — пасьля прыкладаў Калюмбіі ды Эгіпту, Украіны й Бразыліі. Кніга дапамагае адчуць няпростую дылему беларускай кіроўнай эліты: выкарыстоўваць дробных гандляроў як крыніцу хабару, штрафаў і «дабрачынных» пералічэньняў або даць ім магчымасьць змагацца за свае інтарэсы ў рамках палітычнага жыцьця.

Шараговаму падаткаплатніку ня можа падабацца, што сусед, гандлюючы на рынку, зарабляе нашмат больш, чым ён, усімі спосабамі пазьбягаючы выкананьня законаў, а ад адпаведных органаў адкупляецца. Але ня ў меншай ступені шараговы спажывец незадаволены высокімі цэнамі, нізкай якасьцю, вузкім асартымэнтам. Зайздрасьць да гандляроў, якія «многа зарабляюць», служыць добрай легітымізацыяй перасьледаў, аднак тыя толькі паглыбляюць праблемы цэнаў, якасьці й асартымэнту.

Прадпрымальнікі апраўдваюцца: высокі заробак — плата за рызыку. Ды ладная доля спаўна аплачанай пакупніком рызыкі вынікае з пазыцыі ўладаў, якія, з аднаго боку, дазваляюць квітнець разнастайным формам «экстралегальнае» бізнэс-актыўнасьці, а зь іншага — пакідаюць за сабою права ўчыняць праверкі кшталту той, што гэтак напалохала гарадзенскіх гандляроў.

Рэцэпт дэ Сота адназначны: элітам краінаў зь пераходнаю эканомікай лепш ствараць умовы для таго, каб спраўна дзейнічала «нябачная рука рынку», чымся задаволіцца бачнаю рукою, якая працягвае грошы ў выглядзе хабару. Ды альтэрнатыва «ўсе ў штанах, але я ў лепшых» пакуль саступае ў прывабнасьці прынцыпу «ўсе без штаноў, а я ў штанах — нават хай сабе драных».

Аляксандар Карольчык, Горадня

Каментары

 
Націсканне кнопкі «Дадаць каментар» азначае згоду з рэкамендацыямі па абмеркаванні.

Цяпер чытаюць

На вайне ва Украіне загінуў былы дырэктар двух аршанскіх заводаў4

На вайне ва Украіне загінуў былы дырэктар двух аршанскіх заводаў

Усе навіны →
Усе навіны

Сяргей Ціханоўскі прыедзе на фэст «Тутака» на Падляшшы10

Bild публікуе «сакрэтны спіс» зброі, якую Украіна просіць у Германіі6

У 2026 годзе беларусы будуць адпачываць меней, чым у гэтым годзе

Ціханоўская — Трампу: Лукашэнку трэба пакараць, а не заахвочваць40

Пажар у Пухавіцкім раёне, дзе загінулі ўнучка і бабуля, быў выкліканы падпалам1

Беларус знайшоў рэдкую манету. За яе даюць ужо 18 тысяч рублёў, але таргі працягваюцца6

22-гадовы каліновец Ціхан «Франц» Клюкач атрымаў кантузію3

25 гадоў таму быў выкрадзены тэлеаператар Дзмітрый Завадскі1

У Віцебску асвоілі будаўніцтва тэхнічнага флота: зрабілі ўласны цеплаход4

больш чытаных навін
больш лайканых навін

На вайне ва Украіне загінуў былы дырэктар двух аршанскіх заводаў4

На вайне ва Украіне загінуў былы дырэктар двух аршанскіх заводаў

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць