Usie 24 čałavieki ŭ kamiery byli adzinyja ŭ tym, što pieramoha budzie za nami», — eks-źniavoleny «Vaładarki»
33-hadovaha minčuka Amirani Butyjašvili asudzili da troch hadoŭ «chimii» za ŭdzieł u akcyjach pratestu 9 i 10 žniŭnia 2020 hoda suprać falsifikacyi vynikaŭ prezidenckich vybaraŭ. Jaho znajšli praz fota ŭ telefonie inšaha zatrymanaha — minčuk vypadkova trapiŭ na zdymki. Zatrymali Amirani 28 studzienia i źmiaścili ŭ karcar izalatara časavaha ŭtrymańnia na Akreścina. Niahledziačy na choład, u jaho zabrali kurtku i jon zastaŭsia ŭ adnoj majcy. Ale inšyja zatrymanyja dali jamu švedar, jaki zastaŭsia ŭ karcary ŭ «spadčynu» ad byłych aryštantaŭ. U im minčuka pieraviali na «Vaładarku» — švedar adrazu paznali inšyja źniavolenyja, jakija prajšli hety ž šlach. Amirani da suda amal dva miesiacy ŭtrymlivaŭsia ŭ SIZA-1. Jon raspavioŭ «Viaśnie» pra svajo zatrymańnie i palityčny pieraśled, pra źbitaha sukamiernika — eks-śledčaha Staraženku, pra toje, jak viaźni «Vaładarki» daviedalisia pra vajnu i jak uspryniali hetu navinu.
Prasłuchoŭvali try dni da zatrymańnia
Amirani da zatrymańnia zajmaŭsia hruzapieravozkami pa maršrucie Minsk — Maskva. Paśla čarhovaj pajezdki jaho i zatrymali. Heta było ŭdzień 28 studzienia:
«Ja pavioz mašynu na stancyju techničnaha absłuhoŭvańnia — tam jany mianie i «pryniali». Supracoŭniki HUBAZiKa pryjechali na šerym taniravanym Volkswagen Polo. Z mašyny vyjšli try čałavieki. U mianie adrazu zabrali telefon. U mianie stajaŭ «face ID» — mianie trymali, telefon padnieśli da tvaru i razbłakavali. Tak mianie zatrymali.
Jak mnie skazali potym, mianie prasłuchoŭvali try dni da zatrymańnia.
Za rulom pavodle apisańniaŭ, jak my potym vyśvietlili z sukamiernikami, jechaŭ supracoŭnik HUBAZiKa Valer Vysocki [užyvaŭ fizičny hvałt padčas dopytu studenta chimfaka BDU Arcioma Bajarskaha — Viasna]».
Pavodle Amirani, mienavita Vysocki padčas zatrymańnia bolš za ŭsich vykazvaŭ jamu pahroz.
«Byŭ dopyt z pahrozami — usio jak zvyčajna, u pryncypie»
U minčuka, jaki tolki viarnuŭsia z rejsa, pry sabie byli 6 500 dołaraŭ i 330 rubloŭ — jany dahetul znachodziacca pad aryštam da vyrašeńnia sudom pytańnia pa pazovie «Minsktransa».
«Adzin z supracoŭnikaŭ, kali ŭbačyŭ takuju vialikuju sumu pry mnie, skazaŭ, kab ja patelefanavaŭ kamu-niebudź, chto moh by pryjechać i zabrać hrošy. Ale Vysocki skazaŭ, što nikomu hrošy nie addaduć — heta «budzie im maralnaja kampiensacyja».
U HUBAZiKu Amirani dapytali i zapisali ź im «pakajalnaje videa»:
«Tam byŭ dopyt z pahrozami — usio jak zvyčajna, u pryncypie. Pahražali: «Tabie daduć siem hadoŭ, ty adtul nie vyjdzieš, u turmie dadaduć termin», «Kali ŭ ciabie ŭ kvatery pałazim, to znojdziem termin i tabie narmalny».
Supracoŭniki HUBAZiKa znajšli Butyjašvili praz fota inšaha čałavieka, jakoha zatrymali, kali jon viešaŭ stužki ŭ dvary. Jaho zatrymali, a ŭ telefonie pabačyli zdymak z akcyj pratestu, na adnym ź jakich byŭ i Amirani. Siłaviki znajšli jahony profil u Facebook, na adnoj fatahrafii stajała BČB-ramka:
«Supracoŭniki kazali, što toj zatrymany im «prynios» sorak čałaviek. Mnie kazali: «Zaraz pahladzim, kolki ty nam čałaviek pryniasieš».
Amirani kaža, što ŭ halerei ŭ jaho nie było fota— i videazdymkaŭ, tamu siłaviki paleźli ŭ Google Photos, dzie znajšli fota i videa:
«Ale na ich ničoha nie było vidać — była noč».
«Zapałochvali, što zaviazuć u «chatu» z «pieŭniami»
Z Amirani zapisali tradycyjnaje «pakajalnaje» videa:
«Adzin supracoŭnik nie chacieŭ, kab sa mnoj zapisvali videa, ale inšy skazaŭ mnie: «Pajšli, u mianie jość dla ciabie chvilina słavy». Mianie zaviali ŭ kabiniet ź zialonym fonam. Mnie kazali, što treba havaryć. Ale atrymałasia zapisać nie ź pieršaha dubla: mianie prymušali kazać, što ja «braŭ aktyŭny ŭdzieł», a ja skazaŭ pieršy raz, što vyjaŭlaŭ aktyŭnuju pazicyju. Akramia hetaha, ja niervavaŭsia — pieršy raz sutyknuŭsia z takim [zatrymańniem — zaŭv. red.]. Mianie zapałochvali, što, naprykład, zaviazuć u «chatu» z «pieŭniami»».
Amirani raskazvaje, što ŭ adnym kabiniecie budynka HUBAZiKa ŭ televizary išło videa «NEXTA».
«Hubazaŭcy złavalisia i hareli tym, kab chutčej pajści buchać»
U Centralnym Śledčym kamitecie ŭsie śpiašalisia, Amirani nie davali narmalna aznajomicca z dakumientami — pryśpiešvali padpisać ich:
«Hubazaŭcy ŭsiu darohu ŭ SK łajalisia: «Piatnica, a my z taboj porkajemsia! My mahli b užo kańjak pić z horła!» Jany złavalisia i hareli tym, kab chutčej pajści buchać u niejkaj łaźni. Adnamu ź ich chtości telefanavaŭ i chvaliŭsia, što adpačyvaje, na što hubazaviec [pa prykmietach Vysocki] adkazaŭ: «Ja pryjdu dadomu i prosta z paroha zasadžu butelku kańjaku».
Kali jechali na mašynie, to jany abmiarkoŭvali minakoŭ pamiž saboj. Naprykład, idzie dziaŭčyna, a jany kažuć: «Pahladzi, jakaja kabyła! Chutka zajedziem da jaje». Abmiarkoŭvali košt adziežy minakoŭ: «Skardziacca, što chierova žyvuć, a sami ŭ naturalnym futry chodziać!»
Advakaty nie chacieli bracca za «palityčnuju spravu», kazali: «Lepš by jon zabiŭ kaho-niebudź»
Šancaŭ, kab da zatrymanaha vyklikali advakata, nie było:
«Jany kazali: «Navošta tabie advakat? Jon usio adno ničoha nie vyrašaje!» Nu i hałasili, što jašče daviadziecca i advakata čakać.
Kali da mianie potym pryjazdžaŭ śledčy i pytaŭsia, ci znajomy ja z dakumientami, ja nie viedaŭ, tamu što nie paśpieŭ pračytać».
Akramia hetaha, pavodle Amirani, svajakam składana było znajści advakata praz toje, što sprava «palityčnaja»:
«Naohuł advakata było składana znajści — nichto nie chacieŭ bracca. Kazali: «Lepš by jon zabiŭ kaho-niebudź». My razumieli, što advakat patrebien, tolki kab była niejkaja suviaź sa svajakami».
«U IČU ŭsie spali na bietonnaj padłozie»
U izalatary časavaha ŭtrymańnia na Akreścina Amirani znachodziŭsia dziesiać sutak. Uvieś hety čas jon utrymlivaŭsia ŭ karcary ź bietonnaj padłohaj. U karcary, raźličanym na adnaho čałavieka i pamieram 120ch320 santymietraŭ, adnačasova znachodzilisia 4—6 čałaviek:
«U mianie pa pryjeździe zabrali kurtku, niahledziačy na toje, što byŭ studzień, i ja zastaŭsia ŭ adnoj majcy. U karcary było chałodna. Usie spali na bietonnaj padłozie, tamu što łožak nie adšpilvali. Mnie pakinuli švedar — zastaŭsia ŭ «spadčynu» ad tych, kaho pieraviali ź IČU na «Vaładarku»».
U hetym švedary Amirani sam źjechaŭ u SIZA-1 — švedar ciapier zastaŭsia tam.
«Usie, chto prybyvaŭ, byli ŭ ciopłych rečach, tamu chłopcy skazali zabirać z saboj švedar. Pieražyvali, što budzie sa mnoj na «Vaładarcy»: raptam u mianie zabiaruć kurtku i tam. Kali mianie pryviali ŭ SIZA ŭ im, to hety švedar paznali».
Supracoŭniki — čałavieku z suchotami i vošami: «Treba sutki adpracavać na Akreścina»
Jak raskazvaje były aryštant IČU Akreścina, tam pracuje miedsiastra — pažyłaja žančyna z kare. Pavodle jahonych słoŭ, ad jaje patychała ałkaholem:
«Jana pryviała da nas na «sutki» ŭ karcar bamža. U jaho byli suchoty, na im i na jahonym adzieńni byli vošy, jakija skakali, na nahach byli hnajniki.
Hety mužčyna nam raskazaŭ, što ŭ jaho «takaja praca»: «Ja nikoha nie čapaŭ, ja prosta piŭ, ale pryjšli dadomu i zabrali mianie». Jamu skazali: «Treba sutki adpracavać na Akreścina». Miedsiastra, jakaja zaviała jaho da nas u karcar, staviłasia da jaho łajalna, a čałavieku, jaki zastudziŭsia i nie moh u tualet schadzić, tamu prasiŭ u jaje tabletki, kazała: «Nie zdochnieš».
Staŭleńnie da aryštantaŭ z boku pracaŭnikoŭ IČU, kaža Amirani, było roznaje i zaležała ad źmieny:
«Naprykład, adny prymušali nas da troch nočy stajać u karcary».
«Trymacca dapamahali chłopcy»
Pravierka na Akreścina prachodziła dvojčy na dzień: a vośmaj ranicy i a vośmaj viečara ŭsich vyvodzili z kamiery i stavili kala ściany hałavoj uniz i z rukami za śpinaj u napaŭsahnutym stanie. Heta akt psichałahičnaha cisku na zatrymanych. Amirani raskazvaje, što dapamahała nie padać ducham u takich umovach:
«Trymacca dapamahali chłopcy. Kali ja trapiŭ na Akreścina, ja byŭ u šoku, tamu što hubazaŭcy pahražali, što mianie zaviaduć u śpiecyjalnuju kamieru — «pres-chatu» ci da «pieŭniaŭ». I jany jašče skazali, što viedajuć, dzie ja znachodžusia, tamu jašče naviedajucca da mianie ŭ hości. Ale jany ŭsim tak kažuć, jak vyśvietliłasia potym.
Tamu kali mianie pryviali ŭ IČU, u mianie była aściaroha. Ale ja adrazu pabačyŭ u adnaho chłopca tatuiroŭku «Pieramohi» na ruce, tamu ŭžo było zrazumieła, što heta nie padstaŭnyja ludzi.
U susiednim karcary byŭ niejki biznesmen — taksama pavodle «palityčnaha» artykułu zatrymali. My čuli, jak supracoŭniki havaryli: «Hety typ nam jašče prydasca — prakormić nas».
Na Akreścina hrelisia płastmasavymi butelkami, kali jany byli ŭ kamiery: nalivali ŭ butelku haračuju vadu, pad švedar zasoŭvali i tak sahravalisia.
«Mikita raskazvaŭ, što bili nahami, dubinkami, namotvali anuču na hałavu»
Jak raspaviadaje Amirani, da ich u karcar pryviali 28-hadovaha byłoha śledčaha Mikitu Staraženku, jakoha zatrymali pavodle č. 3 art. 130 Kryminalnaha kodeksa (raspalvańnie sacyjalnaj varožaści). 17 žniŭnia 2020 hoda jon zajaviŭ u svaich sacsietkach, što zvolniŭsia sa Śledčaha kamiteta na znak pratestu. Amirani adznačaje, što na Akreścina jaho pryvieźli mocna źbitym:
«Jon byŭ uvieś sinim: ad kanca pazvanočnika i amal da piatak. Na tvary i na hałavie byli ranki, ślady ad kajdankoŭ. Mikita raskazvaŭ, što bili nahami, dubinkami, namotvali anuču na hałavu, nadziavali viadro dla śmiećcia na hałavu i bili pa viadry, kab śladoŭ źbivańnia nie zastavałasia. Ale ŭsio adno ŭ jaho było raśsiakańnie na nosie, kala vucha byŭ vialiki siniak.
Pracavaŭ HUBAZ. Jany naohuł lubiać bolš za ŭsio źbivać ajcišnikaŭ i tych, chto «źlivaje» infarmacyju.
Mikita trymaŭsia. Jon małajčyna. My jaho padtrymlivali. Mikita vykazaŭsia načalniku IČU. Pavodle jaho słoŭ, paśla vybaraŭ jaho pryznačyli rasśledavać spravu 16-hadovaha chłopca [najbolš imavierna, havorka idzie pra Cimura Mickieviča: tady suprać chłopca, jaki znachodziŭsia ŭ komie paśla źbićcia, raspačali kryminalnuju spravu pavodle art. 293 Kryminalnaha kodeksa (udzieł u masavych biesparadkach)]. Mikita pajechaŭ da jaho ŭ lakarniu i pabačyŭ, što na im niama žyvoha miesca. Paśla hetaha ŭ śledčaha «ŭsio pieraviarnułasia» i jon zvolniŭsia sa śledčych orhanaŭ».
Jak raskazvaje Amirani, pavodle art. 130 KK Mikitu ŭ IČU ŭtrymlivali tolki troje sutak — paśla hetaha jaho pieraviali ŭ SIZA-1, ale jaho tam pieršy raz nie pryniali praz mocnaje źbićcio:
«My ź Mikitam potym jašče bačylisia na «chreśbinach». Kožny čaćvier źniavolenych staviać na prafiłaktyčnyja ŭliki. Tam heta nazyvajuć «chreśbiny». Vyjšła tak, što tyja, chto byŭ u karcary na Akreścina, sustrelisia na «chreśbinach».
«Adno što — «palityčnym» pierastali chadzić listy»
Amal dva miesiacy minčuk znachodziŭsia ŭ padvalnaj kamiery № 60 — u tak zvanym «Šanchai», dzie adnačasova ŭtrymlivalisia 24 čałavieki:
«Heta, napeŭna, samaja vialikaja kamiera ŭ SIZA. Adrazu, kali ja pryjechaŭ, było 12 «palityčnych», a potym dajšło da 16».
Pavodle Amirani, admysłovaha staŭleńnia da «palityčnych» u SIZA-1 jon nie zaŭvažyŭ, akramia prablemy ź listavańniem:
«Karmili adnolkava: na pieršym, druhim i trecim paviersie. Staŭleńnie bolš-mienš ludskaje. Tam i «pavažany» kažuć, i na «vy» źviartalisia.
Adno što — «palityčnym» pierastali chadzić listy. Naprykład, zatrymanym pavodle «narkatyčnaha» artykułu prychodzili pa 2—3 listy na dzień, a «palityčnym» — praź list, praz try listy. Prosta mahli viarnuć list nazad źniavolenamu, tamu što «šmat ludziej i cenzar nie paśpiavaje praviarać listy».
«Kali chtości čchaŭ u kamiery, to ŭsio 24 čałavieki kazali: «Budź zdarovy!»
Były źniavoleny ŭzhadvaje «Vaładarku» jak miesca, dzie ŭsie adzin adnaho padtrymlivajuć:
«Tam usie adzin adnaho padtrymlivajuć. Kali ja trapiŭ na Akreścina, u mianie byŭ šok — chłopcy padtrymali. Ale nastupnych, jakija «zajazdžali», užo ja padtrymlivaŭ. Užo ŭsie ŭśmichajucca — ničoha ŭžo nie źmieniš, choć ty płač ci bisia ab ścianu.
My ŭsie adzin adnaho padtrymlivali, tamu ŭ nas nichto ni ŭ čym asabliva nie mieŭ patreby.
My nastolki družnymi byli ŭ kamiery, što kali chtości čchaŭ, to ŭsie 24 čałavieki kazali: «Budź zdarovy!» Potym užo chłopcy čchali ŭ padušku, kab nichto nie čuŭ, tamu što treba ŭsim «Dziakuj» adkazać.
Pamiataju, niejak hulali na špacyry, a ŭ susiednim dvoryku hulali dziaŭčyny. Dziaŭčyny kryknuli: «Žyvie Biełaruś!», a my adkazali: «Žyvie!» Časam na špacyry my śpiavali pieśni, naprykład, himn «Pahonia».
Z nami byli dva čałavieki, jakija dobra viedali historyju, — adzin historyk Vadzim Usoski, a druhi načytany ajcišnik Andrej Łakcievič, jaki dobra viedaje historyju. Pra ŭsio što zaŭhodna možna raspytać — pra vajnu, caroŭ. Adzin raspaviadaŭ, a druhi praciahvaŭ. Jany adzin adnaho dapaŭniali i padtrymlivali. Arciom Sałaviej bolš za ŭsich lubiŭ hladzieć televizar i kamientavać naviny. Z nami ŭ kamiery byŭ Alaksiej Kiedyš, jakoha niadaŭna zatrymali z žonkaj. My jaho adrazu padtrymali».
«Było strašnavata, ale my ž byli ŭ «Šanchai» — amal u bambaschoviščy»
Pra pačatak vajny viaźni kamiery № 60 daznalisia amal adrazu:
«Pra vajnu my daviedalisia ranicaj 24 lutaha. A šostaj ranicy ŭ kamiery ŭklučajecca śviatło — i možna ŭklučać televizar. U biełaruskich navinach skazali, što «Rasija raspačała śpiecapieracyju». My ŭsie adrazu zrazumieli, što heta vajna.
Ja viedaŭ dakładna, što heta vajna. Kali ja viartaŭsia ŭ Minsk z Maskvy ŭ dzień zatrymańnia, to bačyŭ na trasie M1 vielmi doŭhuju kałonu techniki. Ja stolki hadoŭ jezdžu i ni razu nie bačyŭ stolki vajskovaj techniki. Ja zdymaŭ na videa, ale paśla vyzvaleńnia ja nie znajšoŭ na telefonie hetyja videa. Napeŭna, siłaviki vydalili.
Ale nichto nie vieryŭ u toje, što pakazvajuć u televizary: što pieramahaje Rasija ci ŭ rasijskaha vojska ŭsio atrymlivajecca.
Było strašnavata, ale my ž byli ŭ «Šanchai» [kamiera ŭ padvale — zaŭv. red.] — amal u bambaschoviščy. Ale my bajalisia, što nas prosta zabuduć. Usie syduć, a my zastaniemsia. U hałavie prakručvali, jak vyryvać kraty na voknach. Ale bolš było za Čarnobyl [Čarnobylskuju AES — zaŭv. red.] strašna. Bajalisia, kab nie bambanuli.
Da nas u kamieru zachodziŭ staršy praparščyk i kazaŭ: «Vam treba było nie razuvacca pierad tym, jak na łaŭki stać, a bicca», «Ciapier mabyć my tut siadzieli b», «Pamyłka biełarusaŭ, što jany takija dobryja, a my zaraz budziem hetym karystacca».
Pradolny [nahladčyk — zaŭv. red.] sa šnaram na hałavie zajšoŭ da nas niejak i kaža: «Nu što, pojdziecie vinu pierad Radzimaj kryvioj zahładžvać! Pastavim vas u pieršyja šerahi na vajnie». My jamu adkazvali: «Ci nie baiciesia, što my vierniemsia?»
«Čałaviek našmat bolš karysny na voli, čym u turmie»
Kryminalnuju spravu Amirani ŭ sudzie razhledzieli za adzin dzień. Praces viała sumna viadomaja «palityčnaja» sudździa Leninskaha rajona Julija Šut. Prysud Amirani čakaŭ dźvie z pałovaj hadziny ŭ «stakanie» ŭ sudzie ŭ padvale.
«Niahledziačy na toje, što ja pryznaŭ vinu, mnie padčas pracesu zdałosia, što ja pajedu nie dadomu paśla suda. Tamu što sudździa byŭ takaja złaja. Jana nie ŭdakładniała, nie zapytvała — jana śćviardžała, jak byccam sa mnoj pobač stajała 9 i 10 žniŭnia.
Advakat skazaŭ, što treba pryznać vinu, kab nie dali realny termin».
Amirani dačakaŭsia, kali prysud nabudzie moc i admieniać padpisku ab niavyjeździe, i pakinuŭ Biełaruś. Praz tydzień siłaviki pryjšli dadomu da Amirani, ale jaho tam užo nie było.
«Ja źjechaŭ z pryčyny terminu: try hady znachodzicca dzieści… Za hety čas možna dehradavać. Nieviadoma, što budzie zaŭtra. Siońnia ja na «chimii», a zaŭtra pa mianie mohuć pryjechać i zabrać. Ja baču, jak ciapier zatrymlivajuć usich za Płan «Pieramoha». Pryčym hubazaŭcy sami mohuć ciabie zarehistravać, kali ty tam upiraješsia ŭ čymści. Hetak ža, jak jany padpisvajuć na «destruktyŭnyja» telehram-kanały.
Za hady moža adbycca ŭsio što zaŭhodna: možna ździčeć, možna syści ŭ siabie. A na voli možna rabić niejkija dziejańni. Čałaviek našmat bolš karysny na voli, navat za miažoj, čym u turmie».
«Usie 24 čałavieki ŭ kamiery byli adzinyja ŭ tym, što pieramoha budzie za nami»
Na pytańnie «Ci źmianilisia vašy pohlady za čas u źniavoleńni?» Amirani adkazaŭ: «Kaniečnie, tak»:
«Ja jašče bolš vieru ŭ toje, što pieramoha budzie za nami! Nichto z tych, kaho ja sustrakaŭ za kratami, nie skazaŭ, što my prajhrali. U našaj kamiery było 24 čałavieki. Z «niepalityčnych» — tyja, kaho pieraśledujuć pavodle «narkatyčnaha» artykułu, pavodle artykułu za kradziež, ciažkija cialesnyja. Ale ŭsie 24 čałavieki ŭ kamiery byli adzinyja ŭ tym, što pieramoha budzie za nami. Nikomu nie padabałasia ciapierašniaja ŭłada».
Kamientary