Znak atrymaŭsia niezvyčajny: usie jaho elemienty majuć lustrany vyhlad. Heta niezdarma, jak tłumačać jaho stvaralniki.
Ideja ŭstanoŭki znaka, jak i jaho kancepcyja naležać słavistu i skarynaznaŭcu Illi Lamieškinu, dacentu Karłavaha ŭniviersiteta. Jon z 2017 hoda zajmajecca asobaj Skaryny i zrabiŭ šerah važnych adkryćciaŭ. Jak my ŭžo pisali, Lamieškin ź Piatrom Vojtam vyjavili, što na adzinym viadomym partrecie drukara niama nijakich vusoŭ, tolki cień ad nosa.
Taksama Lamieškin identyfikavaŭ miesca, na jakim, imavierna, stajaŭ dom, drukarniu ŭ jakim Skaryna arandavaŭ u 1517-1519 hadach.
Drukarnia była zasnavanaja Skarynam pry padtrymcy vilenskich miecenataŭ Jakuba Babiča i Bahdana Ońkava. U Prazie Skaryna nadrukavaŭ u 1517-1519 hadach 23 knihi Staroha Zapavietu. Na dumku Lamieškina, heta było zroblena ŭ domie kupca Sieviaryna na siońniašniaj Mikułašskaj vulicy, jakaja adychodziła ad kaścioła Śviatoha Mikułaša. Budynak, dzie mieściłasia drukarnia, byŭ źniesieny, i ŭ 1838-1848 hadach na jaho miescy pabudavali nieahatyčnaje kryło Staramiesckaj ratušy.
U čas Pražskaha paŭstańnia ŭ 1945 hodzie ratuša zhareła, paśla taho jak 8 maja, za niekalki hadzin da padpisańnia kapitulacyi, niamieckija vojski abstralali jaje. Ruiny źnieśli paśla vajny. Jašče pry nacystach źjaŭlalisia prajekty pierabudovy hetaha kvartała pa tahačasnaj modzie, mnostva madernisckich prajektaŭ prapanavali ŭ paślavajennaj kamunistyčnaj Čechasłavakii, ale nivodny ź ich nie byŭ realizavany — tut uźnik skvier, redki zialony kutočak u ščylnaj staroj pražskaj zabudovie, raskryty ŭ bok Staramiesckaj płoščy.
Ideja ŭstalavać tut znak źjaviłasia ŭ 2020 hodzie, ale da realizacyi sprava dajšła tolki ciapier. Finansavuju padtrymku akazaŭ zusim nie biełaruski bok, jak možna było b čakać, a Litva. Jakraz litoŭskaje pasolstva ŭ Prazie viało pieramovy z haradskimi ŭładami i było hałoŭnym ruchavikom pracesu. Padtrymaŭ taksama Polski instytut u Prazie, dałučaŭsia i Ofis demakratyčnych siłaŭ Biełarusi ŭ Čechii.
Mastackaje rašeńnie znaka vykanaŭ češski mastak i ilustratar Iržy Ałtman (Jiří Altmann). Znak, ustalavany ŭ bruku tratuara, spałučaje ŭ sabie sihniet Skaryny — pramianistaje Sonca z prytulenym maładzikom — z łacinskim nadpisam «Domvs Severini. Institoris» (Dom kupca Sieviaryna). Ale ŭsie elemienty na znaku majuć niezvyčajny lustrany vyhlad.
Aŭtary tłumačać, što heta było zroblena naŭmysna, jak pierajmańnie drukarskaj litary (littera), admysłovaha prostavuholnaha bruska z reljefnaj lustranoj vyjavaj, jakaja paśla adbivałasia na papiery. Taki ž adbitak možna atrymać i ad novaha znaka, kali nanieści na jaho farbu i prykłaści arkuš.
Darečy znak, jak možna zrazumieć z nadpisu, pryśviečany nie tolki Skarynu, bo, mahčyma, u tym ža domie Sieviaryna ŭ 1488 hodzie była vydadziena pieršaja drukavanaja Biblija na słavianskaj movie — Pražskaja Biblija.
A voś ź miescaznachodžańniem pražskaj drukarni Skaryny nie ŭsio tak adnaznačna. Pavodle niekatorych źviestak, jana mahła znachodzicca niedaloka ad hetaha miesca, u domie pa Staramiesckaj płoščy, 22. Pavodle inšych viersij, Skaryna moh arandavać drukarniu Mikułaša Konača, jaki ŭ svajoj vydavieckaj dziejnaści taksama aryjentavaŭsia na narodnuju movu.
Heta daloka nie adziny napamin, jaki majecca pra biełaruskaha pieršadrukara ŭ Prazie.
Na susiedniaj vulicy, na ścianie ŭ dvoryku Klemiencinuma, u 1996 hodzie ŭstalavali miemaryjalnuju došku ŭ jahony honar, choć hetaje miesca nijak nie źviazanaje ź dziejnaściu drukara.
U tym ža hodzie ŭ skviery na Hradčanach pastavili poŭnafihurny pomnik Francysku Skarynu: niekalki hadoŭ paśla viartańnia ŭ Prahu były drukar pa zaprašeńni karala Fierdynanda I pracavaŭ batanikam u sadzie, raźbitym niepadalok.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆCiapier čytajuć
Biełarusam stała składaniej lehalizavacca ŭ Polščy — tam bolš nie prymajuć vydadzienyja ŭ BSSR dakumienty i patrabujuć apastyli23
Kamientary