Ź miecham kiefiru da Vialikaj ściany

Nazva z BH – nie vypadkova. Hadoŭ dvaccać tamu, kali Barys Barysyč Hrabienščykoŭ byŭ «pa-dobramu chudym» (A.Vaźniasienski) picierskim rok-guru, lubiŭ jon uražvać vakolnych svajoj dałučanaściu da inakšych kulturaŭ. To Tołkina ŭ aryhinale pačytaje, to «Daa de czyn» u pieśni pracytuje. Dy tak, kab usie zaŭvažyli, ale mała chto zrazumieŭ. Viedańniem rodnaj movy, pa zrazumiełych pryčynach, ździvić było składana. U nas usio inačaj: rodnaja dziaržava viadzie z rodnaj movaj składanuju hulniu. Dla jaje biełaruskaja mova – adnačasova palityčny arhument, prapahandyscki pryjom i niepaźbiežnaja krynica niebiaśpieki.

U paraŭnańni z davoli paśpiachovym eksperymentam pa pieratvareńni apazycyjnaha kliču «Žyvie Biełaruś» u idejna vytrymanaje «Za Biełaruś!» (sens dla elektaratu niaŭciamny – zatoje i spračacca, u pryncypie, niama z čym) čarhovyja inicyjatyvy ŭładaŭ u halinie moŭnaj palityki padajucca čymści małaznačnym. I zusim darma. Tamu što jany davoli pakazalnyja: systema zaniataja ŭtajmavańniem biełaruskaj movy adrazu pa niekalkich kirunkach.

Pierš za ŭsio, zrobleny čarhovy chod pa vyciaśnieńni rodnaj havorki z školnaj prahramy: amal hatovy dakument pra pieravod navučalnaha kursu «Historyja Biełarusi» ŭ dźviuchmoŭny farmat. Pakolki kolkaść biełaruskamoŭnych klasaŭ składaje mały adsotak i niaŭchilna skaračajecca, lohka pradbačyć vynik: rodnuju historyju našyja dzieci buduć vyvučać na movie ŭschodniaha susieda. Ź jakim, miž inšaha, u Biełarusi zaŭždy byli vielmi nieadnaznačnyja stasunki. Śmiašniejšaj za hetuju navacyju moža być tolki pieravod na rasiejskuju movu kursu biełaruskaj litaratury. Zrešty, novaje vydańnie klasyčnaha ramanu Karatkieviča – u drennym rasiejskim pierakładzie, zatoje pad hordaj šyldaj «Christos priziemliłsia v Hrodno» – aryjentuje, zdajecca, mienavita na heta.

Čynoŭnyja spasyłki na aficyjnaje dźviuchmoŭje ničoha nie tłumačać i nie dakazvajuć: kali ŭ nas dźviuchmoŭje – čamu jano pracuje tolki ŭ adzin bok? Što drennaha, kali dzieci ŭ škole razmaŭlajuć pa-biełarusku? Vučycie movu, słavianie! U tym i sprava: spracoŭvajuć inercyja i lanota. Narod (jak i jahonaje kiraŭnictva) pa zvyčcy schilny razumieć siabie chutčej jak ruskamoŭnych savieckich, čym biełaruskamoŭnych žycharoŭ suverennaj dziaržavy.

Jość i inšy aspekt: mova – škoła dumki i padmurak samaidentyfikacyi. Havorka nie pra tatalnuju admovu ad rasiejskaj movy – heta niedarečna, jak luby praźmierny radykalizm. Adnak vychad za miežy zvykłaha rasiejskamoŭnaha asiarodździa ŭ našaj sytuacyi stanovicca naturalnym šlacham da duchovaj niezaležnaści i nacyjanalnaj samaśviadomaści. Lepšyja ludzi krainy – realnaja (i nielubimaja ŭładaj) kulturnaja elita – siońnia havoryć pa-biełarusku.

Mova – heta zona svabody. Mienavita tamu jaje staranna paźbiahajuć pieršyja asoby krainy – praŭda, peryjadyčna źbivajucca na «trasianku». Mienavita tamu tak karuzła havoryć pa-biełarusku bolšaść čynoŭnikaŭ. Mienavita tamu blizkaja čarhovaja idejna-linhvistyčnaja intervencyja: u novym navučalnym hodzie školnych nastaŭnikaŭ aščaśliviać biełaruskamoŭnaj versijaj dapamožnika «Asnovy idealohii biełaruskaj dziaržavy», a vučniaŭ vypusknoj klasy – dapamožnikam «Biełaruś – kraina tvajoj budučyni». Adnoj rukoj movu vyciaśniajuć z škoły, druhoj – sprabujuć verbavać na słužbu systemie.

Zrešty, nia ŭsio hetak dramatyčna. Jość, akazvajecca, u našaj krainie niaruskaja mova, dla raspaŭsiudu jakoj dziaržava nie škaduje siłaŭ! Ź pieršaha vieraśnia ščaśłvyja pieršaklaśniki dźviuch mienskich himnazij i adnoj siaredniaj škoły atrymajuć novieńkija padručniki i pracoŭnyja sšytki pa… kitajskaj movie. Kitaj – adzin ź niešmatlikich viernych partneraŭ režymu. Dyk macujma ž siabroŭstva kadrami! Gud baj, Pucin! Nastupny prypynak – Padniebnaja.

Maksim Žbankoŭ, nmnby.org (pierakład z rasiejskaj).

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0