Biełarusy časam sutykajucca z ahladami telefonaŭ — pry prachodžańni miažy, pry prafiłaktyčnych hutarkach na pracy, pry zatrymańni. Raspytali ŭ inicyjatyvy CyberBeaver, što rabić z telefonam paśla taho, jak siłaviki jaho viarnuli.
Što rabić, kali smartfon doŭha byŭ u rukach siłavikoŭ?
Heta situacyi, kali techniku aficyjna kanfiskavali abo kali jana była ŭ rukach śpiecsłužbaŭ dastatkova praciahły čas — padčas pieratrusu ci pakul vy byli na «sutkach». U inicyjatyvie CyberBeaver kažuć, što niama sapraŭdy nadziejnych varyjantaŭ, jak pravieryć biaśpieku techniki paśla viartańnia:
«Paśla kanfiskacyi abo ahladu telefona lepš ličyć pryładu skampramietavanaj. Navat kali vam jaje viarnuli, vy ŭsio roŭna nie viedajecie dakładna, ci mieli da jaje dostup, jakuju infarmacyju atrymali, ci ŭstalavali niešta», — kažuć u inicyjatyvie.
Telefon varta skinuć da zavodskich naładaŭ, a jašče lepš — pieraprašyć praz aficyjny sajt vytvorcy (instrukcyi pa pieraprašyŭcy dla roznych vytvorcaŭ roznyja). U CyberBeaver kažuć, što heta dapamoža prynamsi prybrać padazronyja prahramy i virusy.
Taksama treba pakłapacicca pra paroli ad akaŭntaŭ, to-bok pierapisać ich. Nie varta bieź nieabchodnaści adnaŭlać reziervovyja kopii, jak prapanuje sistema paśla skidu telefona da zavodskich naładaŭ, bo heta moža viarnuć škodnasnyja prahramy, jakija vam zapisali śpiecsłužby. Pierad skidańniem naładaŭ usio važnaje lepš zachavać uručnuju.
Jašče varta źmianić paroli ad usich akaŭntaŭ, u jakija vy ŭvachodzili z telefona — iCloud / Google Account, pošta, sacsietki, miesiendžary. Pryčym rabić heta lepš ź inšaj pryłady, jakaja nie była ŭ rukach u siłavikoŭ. Pierapraviercie aktyŭnyja siesii paŭsiul, dzie možna, i zakryjcie tyja, jakija vy nie paznajacie.
Praviercie, ci naładžanaja ŭ vas paŭsiul dvuchfaktarnaja aŭtentyfikacyja i ci nie źnikła jana tam, dzie ŭžo stajała.
Samy biaśpiečny varyjant — pradać pryładu i kupić novuju, nabyć novuju SIM-kartu i naładzić usio z nula. Važna: pierad prodažam pryłady nie zabudźciesia padrychtavać jaje i skinuć da zavodskich naład.
Kali pry prahladzie vašaj pryłady pierapisali IMEI telefona, heta dazvalaje ŭ dalejšym identyfikavać vas pa sotavaj sietcy i adsačyć pieramiaščeńni navat pry źmienie sim-karty ci afarmleńni jaje na inšaha čałavieka. Usie novyja numary i SIM-karty buduć adrazu pryviazvacca ŭ bazach apierataraŭ da vašaha staroha IMEI.
A kali telefon praviarali padčas prachodžańnia miažy ci byŭ karotki ahlad?
Mahčyma, lepš zavieści asobny telefon dla padarožžaŭ ź minimumam danych, jakija patrebnyja dla pierasiačeńnia miažy.
Kali niama mahčymaści pajechać ź inšaj pryładaj, padrychtujcie hetu. Kali vy vydalali niejkija fajły, nie zabudźciesia vydalić taksama papki z vydalenymi fajłami. Skidać telefon pierad miažoj da zavodskich naładaŭ nie rekamiendujuć, bo heta vyhladaje padazrona.
Što rabić paśla ahladu — univiersalnaha adkazu niama.
«Kali ahlad byŭ farmalnym, tady asnoŭnaja pahroza — heta ŭciečka asabistaj infarmacyi, suviaziaŭ i kantekstu vašaha žyćcia, ale nie zaražeńnie telefona ci kantrol nad im», — kažuć u inicyjatyvie.
Kali vy padazrajacie, što na telefon pastavili starońniuju prahramu, abnavicie jaho paśla da zavodskich naładak.
A što rabić, kali ŭ vašym telehramie zapuskali admysłovy bot, jaki źbiraje źviestki?
Hetyja parady «Kibierpartyzany» davali pra bot «Mahnit», jaki siłaviki zapuskali na telefonach zatrymanych:
- Nikoli bolš nie padpisvacca z hetaha akaŭnta na palityčnyja kanały abo čaty.
- Jak maha chutčej vydalicie akaŭnt.
- Praanalizujcie, jakija źviestki pra vas mahli atrymać takim čynam, ci moža vam pahražać za heta kryminalnaja sprava.
Inicyjatyva CyberBeaver prapanuje kansultacyi pa biaśpiecy dla tych, chto ŭ Biełarusi i za miažoj. Kali vy pieražyvajecie za ŭłasnuju biaśpieku i patrabujecie dapamohi, možna źviarnucca da ich praz bot.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary
(A pierapisvajuć, jak pisali ŚMI, tolki dla taho, kab dakładna daviedacca, što vy prynieśli na ahlad mienavita toj telefon, jakim karystajeciesia zvyčajna, a nie "časovy dla ahladu").
2. Słušna skazana, što lepš źmianiać paroli akaŭntaŭ na inšych pryładach. I uvohule lepš ničoha nie rabić na telefonie da momantu skidvańnia da zavadskich naład abo pieraprašyŭki.
Naprykład, kansultavacca z kimści, šukać u internecie pra ačystku telefona, šukać u telefonie novyja padazronyja prahramy i h.d.
Bo ŭ telefonie mohuć pastavić prahramu, jakaja naziraje za vašymi dziejańniami i adsyłaje karnikam. I jany ubačać vašyja apošnija dziejańni.
Možna adklučyć internet, naprykład, fizična: vyniać sim-kartku i vyklučyć madem z wi-fi. I paśla taho ŭžo darabić, što treba.
U navinach było pra toje, jak karniki prylacieli, ŭbačyŭšy, jak čałaviek vydaliŭ ich prahramu. A tak jany chacia b nie viedajuć dakładna, jak jana pierastała pracavać.