Čamu adnuška pana Ježy moža vyrašyć los vybaraŭ prezidenta Polščy. Što treba viedać pra pieršy tur hałasavańnia

Polšča — kraina hłybokaj palaryzacyi hramadstva i palityčnaj sceny, dzie pierachody vybarcaŭ pamiž łahierami dźviuch samych vialikich partyj vielmi małavierahodnyja. Tamu vynik vybaraŭ zaležyć ad taho, kaho ŭ druhim tury vyrašać padtrymać (ci nie padtrymać) prychilniki adzinaccaci kandydataŭ, jakija vylaciać u pieršym tury.

Zhodna z danymi ŭsich biez vyklučeńnia pieradvybarnych sacyjałahičnych apytańniaŭ, u druhi tur, zapłanavany na 1 červienia, vyjduć kandydat ad kiroŭnaj partyi «Hramadzianskaja płatforma» mer Varšavy Rafał Tšaskoŭski i dyrektar Instytuta nacyjanalnaj pamiaci Karal Naŭrocki, jaki padtrymlivajecca «Pravam i spraviadlivaściu».

Vyniki finału kampanii prahnazavać nadzvyčaj ciažka. Ekśpierty adznačajuć niekatoruju pieravahu ŭ sacyjałahičnych apytańniach Rafała Tšaskoŭskaha, ale ŭstrymlivajucca ad adnaznačnych prahnozaŭ, adznačajučy, što vynik vybaraŭ budzie visieć na vałasku. Polskaja kampanija zaraz — heta baraćba za simpatyi vybarcaŭ u druhim tury vybaraŭ. I kožny z favarytaŭ vykarystoŭvaje ŭ hetaj baraćbie ŭłasnyja mietady. 

Siužet vybaraŭ prezidenta Polščy, pieršy tur jakich adbudziecca 18 maja, prosty i niemudrahielisty.

U 2015 hodzie ŭładu ŭ krainie atrymała pravakansiervatyŭnaja partyja «Prava i spraviadlivaść», ideałahičnym lidaram jakoj byŭ i zastajecca 75-hadovy Jarasłaŭ Kačyński. Vosiem hadoŭ jaje kiravańnia adznačylisia niekatorym zvaročvańniem u krainie hramadzianskich svabod, ciskam na niezaležnyja ŚMI, šmatlikimi karupcyjnymi skandałami, a taksama pieratvareńniem Polščy ŭ krainu z samym žorstkim, faktyčna siarednieviečnym zakanadaŭstvam ab abortach. Adnosiny Varšavy ź Jeŭrasajuzam u hety pieryjad mocna sapsavalisia.

Paśla parłamienckich vybaraŭ 2023 hoda kaalicyja libieralnych, levych i chryścijanska-demakratyčnych sił atrymała mahčymaść znoŭ abrać premjeram Donalda Tuska — adnaho z samych daśviedčanych palitykaŭ krainy.

Z adnaho boku, premjer vałodaje vyrašalnym upłyvam na ekanomiku i sacyjalnuju śfieru ŭ polskaj palityčnaj sistemie, a paŭnamoctvy prezidenta datyčacca chutčej źniešniaj palityki i nacyjanalnaj biaśpieki. Z druhoha — prezident maje mahčymaść nakładać vieta na prymanyja parłamientam zakony i tym samym mocna ŭskładniać pracu ŭrada. Abrany ŭ 2015 hodzie pradstaŭnik «Prava i spraviadlivaści» prezident Andžej Duda aktyŭna karystaŭsia hetym instrumientam. Pieraadoleć prezidenckaje vieta — zadača niemahčymaja: zanadta chistkaj źjaŭlajecca bolšaść, na jakuju abapirajecca ŭrad Tuska.

Kali prezidentam stanie Rafał Tšaskoŭski, kandydat ad partyi Donalda Tuska, kiroŭnaja kaalicyja atrymaje mahčymaść realizavać svaju palityku biez ahladki na pazicyju kiraŭnika dziaržavy. Kali na vybarach pieramoža vyłučeniec partyi Jarasłava Kačyńskaha Karal Naŭrocki, supraćstajańnie pamiž uradam i prezidenckim pałacam razhorniecca z novaj siłaj i praciahniecca, vidavočna, abo raspadam ciapierašniaj kaalicyi, abo daterminovymi parłamienckimi vybarami.

Bolš za toje, paražeńnie kandydata luboj z hetych partyj ź vialikaj dolaj vierahodnaści pryviadzie da sychodu jaje lidara — Donalda Tuska abo Jarasłava Kačyńskaha — na palityčnuju piensiju. Dla Polščy, na palityčnaj scenie jakoj mienavita hetyja dźvie fihury daminujuć užo bolš za dvaccać hadoŭ, luby taki vynik stanie histaryčnaj padziejaj.

Tšaskoŭski: pravy pavarot levaha palityka

53-hadovaha Rafała Tšaskoŭskaha nazyvali favarytam vybaraŭ-2025 jašče piać hadoŭ tamu. Tady, u «karancinnaj» prezidenckaj kampanii 2020 hoda, jamu nie chapiła dvuch pracentnych punktaŭ suprać Andžeja Dudy, jaki abraŭsia na druhi termin.

Pavialičyć

Mahčyma, ciapierašniaja kampanija Tšaskoŭskaha była niekalki blakłaj, pazbaŭlenaj asablivaściej i jarkich chadoŭ mienavita tamu, što jaho hałoŭnaj zadačaj na praciahu ŭsioj vybarčaj honki było nie spatyknucca, nie dapuścić pamyłku, jakaja mahła b źniać jaho z pazicyi lidara elektaralnych rejtynhaŭ. Heta, pa vialikim rachunku, Tšaskoŭskamu ŭdałosia: pieradvybarnyja apytańni prahnazujuć, što jon pryjdzie da pramiežkavaha finišu vybaraŭ pieršym z vynikam u 30-35% hałasoŭ vybarcaŭ.

U ramkach svajoj kampanii Tšaskoŭski šmat jeździŭ pa Polščy, sustrakaŭsia z pradstaŭnikami małoha biznesu, udzialaŭ uvahu pradstaŭnikam miascovaj ułady — jon ža i sam mer horada, samaha vialikaha i bahataha ŭ Polščy. Na praciahu apošnich niekalkich tydniaŭ Tšaskoŭski šmat raskazvaŭ pra toje, jak papryhažeła za dva jaho merskija terminy Varšava.

A jašče padčas ciapierašniaj kampanii Tšaskoŭski sprabavaŭ zmahacca z dvuma svaimi hałoŭnymi niedachopami z punktu hledžańnia patencyjnaha vybarca.

A mienavita — mnohija palaki ličać Tšaskoŭskaha zanadta razumnym i zanadta levym.

Zakrytyja daśledavańni štaba kandydata nibyta pakazali, što polski vybarca bačyć prezidentam svajoj krainy chutčej nie rezidenta vysokich sałonaŭ z bahatym dośviedam pracy na viaršyniach palityčnaha alimpa ŭ Varšavie i Brusieli, jaki raźbirajecca ŭ sučasnaj fiłasofii i razmaŭlaje na paŭdziasiatku movaŭ, a čałavieka praściejšaha.

Mianuška «Banžur», jakuju dali Tšaskoŭskamu złyja jazyki, nie stolki adlustroŭvaje jaho svabodnuju francuzskuju movu, kolki iranizuje nad jaho sacyjalnaj dystancyjaj ad «pana Kavalskaha» z polskaj hłybinki.

U adkaz na hety hramadski zapyt Tšaskoŭski mocna spraściŭ svaju pieradvybarčuju rytoryku, časta paŭtaraŭ, što vialikaja palityka pavinna viarnucca da «zdarovaha sensu», to-bok da prostych i zrazumiełych zvyčajnamu palaku rašeńniaŭ.

Mocnym chodam kampanii Tšaskoŭskaha, što nabliziŭ hetaha palityčnaha niebažychara da prostaha narodu, stała sustreča z Zeniekam Marcyniukom — zorkaj muzyčnaha stylu dyska-poła, vielmi papularnaha siarod niebahatych žycharoŭ polskaj pravincyi.

Narešcie, Tšaskoŭski musiŭ uličvać, što za apošnija hady polskaje hramadstva istotna papravieła. I heta było patencyjnaj prablemaj dla jaho, jakoha ličyli chutčej levym palitykam — jaki nie hrebuje vyjści na hiej-prajd, adkryta vystupaje za dostup žančyn da abortaŭ abo za padzieł dziaržavy i zvyšupłyvovaj u Polščy katalickaj carkvy.

Užo padčas hetaj kampanii Tšaskoŭski šmat havaryŭ pra nieabchodnaść ekanamičnaha nacyjanalizmu, vykazvaŭsia suprać usynaŭleńnia dziaciej ŁHBT-parami (choć hetaje pytańnie i blizka nie abmiarkoŭvajecca ŭ polskim hramadstvie) i navat vystupiŭ za pazbaŭleńnie častki ŭkrainskich žančyn dziaržaŭnych vypłat za vychavańnie niepaŭnaletnich dziaciej.

Adnak hety pravy pavarot Tšaskoŭskaha pryvioŭ chutčej da rasčaravańnia častki jaho «arhaničnaha» elektaratu i vyklikaŭ chvalu krytyki ŭ libieralnych ŚMI: naziralniki zadavalisia pytańniem, ci nie śviedčyć takaja ideałahičnaja ełastyčnaść kandydata pra adsutnaść u jaho ŭłasnych ćviordych pierakanańniaŭ.

Mienavita z hetaj pryčyny składana acanić pazicyju Tšaskoŭskaha adnosna vajny, što praciahvajecca za ŭschodniaj miažoj jaho krainy, ahučanuju im padčas pieradvybarnych debataŭ. Ukraina, skazaŭ jon, pavinna stać «bufiernaj zonaj» pamiž ahresiŭnaj Rasijaj i dobra ŭzbrojenaj Polščaj.

Ci sapraŭdy vierahodny budučy prezident Polščy hladzić na Ukrainu nie jak na častku jeŭrapiejskaj sistemy biaśpieki, a jak na «bufier», abo tak Tšaskoŭski reahuje na trend usio bolšaha paharšeńnia staŭleńnia polskaha hramadstva da ŭkraincaŭ — nie zusim zrazumieła.

Naŭrocki: 28 kvadratnych mietraŭ pravału

Pavialičyć

Pieršapačatkovaja zadumka patryjarcha polskaj palityki Jarasłava Kačyńskaha, vidać, była niebłahaja: jon vidavočna mieŭ namier paŭtaryć pośpiech Andžeja Dudy dziesiacihodniaj daŭniny. Tady Kačyński vyłučyŭ u prezidenty mała kamu viadomaha 42-hadovaha funkcyjaniera z łaŭki zapasnych svajoj partyi, i toj, umieła vykarystoŭvajučy efiekt palityčnaj navizny, tryumfalna pieramoh na vybarach 2015 hoda.

Voś i ŭ hety raz vybar Kačyńskaha spyniŭsia na biespartyjnym, choć i blizkim da «Prava i spraviadlivaści» pa ideałahičnych pierakanańniach 42-hadovym dyrektary Instytuta nacyjanalnaj pamiaci Karali Naŭrockim.

Jaho bijahrafija poŭnaja supiarečlivych epizodaŭ, jak praca achoŭnikam u šykoŭnym hateli kurortnaha prymorskaha horada Sopat abo znajomstva z pradstaŭnikami miascovaha kryminalitetu. A jašče padčas ciapierašniaj kampanii stała viadoma, što ŭ 2018 hodzie Naŭrocki pad psieŭdanimam napisaŭ knihu pra viadomaha hdańskaha hanhstara, a paźniej — užo pad svaim sapraŭdnym imiem — chvaliŭ aŭtara hetaj pracy i chvaliŭsia tym, što ŭziaŭ u jaho aŭtohraf.

Adsutnaść u Naŭrockaha palityčnaha dośviedu, jaho sumniŭnyja aratarskija zdolnaści (padčas kampanii jon časta rabiŭ akcent na demanstracyi svajoj vydatnaj fizičnaj formy) i šerah skandałaŭ, u jakija trapiŭ kandydat, na peŭnym etapie pryviali da taho, što rejtynh Naŭrockaha pačaŭ padać. Ekśpierty ž stali surjozna razvažać pra mahčymaść vychadu ŭ druhi tur jaho bližejšaha prychilnika — ultrapravaha palityka Słavamira Miencena.

Ale ŭ hety momant u kampaniju «niezaležnaha kandydata» ŭžo niepasredna ŭklučyłasia ŭsia moc aparatu «Prava i spraviadlivaści», a na niadaŭnim vialikim partyjnym schodzie z pałymianaj pramovaj u padtrymku Naŭrockaha vystupiŭ prezident Andžej Duda. I mienavita Duda, kažuć, prykłaŭ ruku da arhanizacyi niadaŭniaha vizitu Naŭrockaha ŭ ZŠA.

Heta pajezdka pavinna była stać nahladnym adkazam usim, chto paprakaŭ kandydata ŭ poŭnaj adsutnaści dośviedu mižnarodnaj dziejnaści i kantaktaŭ za miežami Polščy. Vynikam hetaha vizitu stała sumiesnaja fatahrafija z Donaldam Trampam u Avalnym kabiniecie, jakuju Naŭrocki zapościŭ u svaich sacyjalnych sietkach.

Tak, pryznavaŭ potym Naŭrocki, da poŭnych pieramoŭ z amierykanskim lidaram sprava nie dajšła, ale ž i jeździŭ jon tudy nie pa heta, a kab pryniać udzieł u Nacyjanalnym dni malitvy. Ale, pierakonvaŭ pravy kandydat, zadzieł na budučyja kanstruktyŭnyja adnosiny zakładzieny, a jašče Tramp nibyta daŭ nakaz słovami «You will win» («Ty pieramožaš»).

«Majoj pieramohi nie chočuć Brusiel, Bierlin, Maskva i Kijeŭ», — heta zajava Naŭrockaha nieŭzabavie paśla viartańnia z Vašynhtona pavinna była maksimalna vyčarpalna apisać jaho źniešniepalityčnaje kreda. Ale ŭžo praź niekalki dzion praktyčna ŭvieś pazityŭny efiekt ad sustrečy Naŭrockaha z Trampam prosta vyparyŭsia: vakoł kandydata ŭ prezidenty Polščy razhareŭsia «kvaterny skandał».

Padčas pieradvybarnych debataŭ Karal Naŭrocki zajaviŭ, što ŭ jaho, jak i ŭ kožnaha zvyčajnaha palaka, znachodzicca va ŭłasnaści adna kvatera. Heta prymusiła žurnalistaŭ źviarnuć uvahu na jašče adnu kvateru płoščaj u 27 kvadratnych mietraŭ, jakaja fihuruje ŭ jaho dekłaracyi. Akazałasia, što da 2011 hoda jana znachodziłasia ŭ kamunalnaj ułasnaści, a žyŭ u joj pažyły chvory žychar Hdańska, ciapier viadomy jak «Ježy Ž.».

Schiema, pa jakoj kvatera apynułasia va ŭłasnaści Naŭrockaha, była prostaja. U 2011 hodzie jon ad imia Ježy Ž. kupiŭ hetuju kvateru za 10% jaje naminalnaha koštu — polskaje zakanadaŭstva praduhledžvaje takuju mahčymaść vykupu kamunalnaha žylla jaho žycharami. Zatym Naŭrocki płaciŭ za staroha kamunalnyja płaciažy i, vidavočna, časam dapamahaŭ jamu finansava. A praź piać hadoŭ, kali Ježy atrymaŭ prava prodažu svajho žylla za poŭny košt, Naŭrocki zaklučyŭ ź im nataryjalnaje pahadnieńnie ab kupli hetaj kvatery.

Ci atrymaŭ 80-hadovy ciapier stary niejkija hrošy ad Naŭrockaha na samoj spravie — nie zusim zrazumieła, ale faktam źjaŭlajecca toje, što ciapier Ježy nie maje ŭłasnaha žylla, pražyvaje ŭ kamunalnym domie dla pažyłych i nie stvaraje ŭražańnie zabiaśpiečanaha čałavieka.

Štab Naŭrockaha i sam kandydat niekalki razoŭ mianiali svaje tłumačeńni adnosna hetaj situacyi, kanstatuje vydańnie Gazeta Wyborcza.

Spačatku jany śćviardžali, što Naŭrocki abaviazaŭsia dahladać staroha da kanca jaho žyćcia i pavinien byŭ atrymać kvateru va ŭłasnaść paśla jaho śmierci. Potym — što kvatera pierajšła va ŭłasnaść palityka ŭ abmien na toje, što apošnija paŭtara dziasiatka hadoŭ jon apłačvaŭ za Ježy kamunalnyja płaciažy. Jašče paźniej — što poŭny košt kvatery ŭsio ž taki byŭ vypłačany staromu.

Pavodle apošniaj viersii tłumačeńniaŭ Naŭrockaha, uvieś hety skandał byŭ inśpiravany śpiecsłužbami, a złaščasnuju kvateru kandydat u prezidenty pieradaje niejkaj dabračynnaj arhanizacyi.

«Kvaterny skandał» — heta skandał absalutna novaha typu, śćviardžajuć krytyki Naŭrockaha. Jon nie datyčyć abstraktnych materyj typu składanych karupcyjnych schiem, vyvadu srodkaŭ u zaakijanskija afšory abo manipulacyj z karparatyŭnym pravam — heta absalutna zrazumiełaja žyćciovaja situacyja ź vidavočnym paciarpiełym, starym, jaki, jak by tam ni było, straciŭ ułasnuju kvateru i zakančvaje svajo žyćcio ŭ nie samym pryjemnym miescy.

Z adnaho boku, sacyjołahi śćviardžajuć, što «kvaterny skandał» nie nadta paŭpłyvaŭ na ciapierašnija rejtynhi Naŭrockaha: jany zastajucca na ŭzroŭni prykładna 25% hałasoŭ vybarcaŭ. Heta śviedčyć pra toje, što «jadzierny elektarat» «Prava i spraviadlivaści» źbirajecca hałasavać za Naŭrockaha, niahledziačy ni na što.

Z druhoha boku, ekśpierty padazrajuć, što «kvaterny skandał» moža adbić žadańnie padtrymać Naŭrockaha ŭ druhim tury ŭ prychilnikaŭ inšych kandydataŭ u prezidenty. I mienavita heta moža stać vyrašalnym faktaram, jaki paŭpłyvaje na vynik finału hałasavańnia.

11 inšych kandydataŭ

Tym bolš, što na finišnym adrezku kampanii z vostraj krytykaj na Naŭrockaha abrynuŭsia budučy treci pryzior vybaraŭ — vyłučeniec ultrapravaj partyi «Kanfiederacyja» 38-hadovy Słavamir Miencen.

Jaho, pa danych apošnich sacapytańniaŭ, źbirajucca padtrymać kala 15% palakaŭ, i adnosny pośpiech Miencena na hetych vybarach — heta danina ŭmacavańniu pravych nastrojaŭ u polskim hramadstvie, usio bolšaj roli sacsietak u vybarčaj kampanii i stomlenaści palakaŭ ad ujaŭnaha viečnaha supraćstajańnia dźviuch vialikich partyj.

Miencen vystupaje za maksimalnaje spraščeńnie padatkovaj sistemy Polščy, poŭnaje pierafarmatavańnie jaje sistemy achovy zdaroŭja. Jon viadomy jeŭraskieptyk i prychilnik uzmacnieńnia strohaści zakanadaŭstva ab mihracyi. Krytyki Miencena ŭspaminajuć, što ŭ 2019 hodzie ŭ chodzie kampanii pa vybarach u Jeŭraparłamient jon zajaviŭ, što vystupaje suprać «habrejaŭ, homaseksualistaŭ, abortaŭ, padatkaŭ i Jeŭrasajuza», adnak jadro jaho prychilnikaŭ, padobna, nie bačyć u hetych tezisach ničoha vartaha asudžeńnia.

Adna z hałoŭnych intryh pierad druhim turam vybaraŭ — da jakoha hałasavańnia zakliča svaich prychilnikaŭ Miencen u finale kampanii. Ź ideałahičnaha punktu hledžańnia «Kanfiederacyja», mabyć, bližej Naŭrockamu i «Pravu i spraviadlivaści». Ź inšaha boku, kryzis, jaki niepaźbiežna napatkaje partyju Kačyńskaha paśla imaviernaj parazy na prezidenckich vybarach, zhulaje na ruku Miencenu i jahonaj sile, daŭšy im šaniec stać pravaj partyjaj numar adzin u vidavočna praviejučaj Polščy.

Vyniki inšych kandydataŭ u prezidenty buduć mieć mienšaje značeńnie dla vyznačeńnia pieramožcy vybaraŭ. Adnak jany mohuć zakłaści padmurak dla dalejšych surjoznych źmien na polskaj palityčnaj scenie.

Adnosna vysoki vynik śpikiera nižniaj pałaty polskaha parłamienta Šymana Hałaŭni daść jamu mahčymaść nie tolki zachavać pazicyi svajho błoka Treci šlach unutry kirujučaj kaalicyi, ale i, pa danych vydańnia Polityka, zajavić pra pretenzii na pasadu mera Varšavy, jakaja moža vyzvalicca paśla pieramohi na vybarach Rafała Tšaskoŭskaha.

Narešcie, svojeasablivym baromietram hramadskich nastrojaŭ stanuć vyniki kampanii dvuch kandydataŭ u prezidenty, čyje pohlady zdajucca ekscentryčnymi navat na fonie malaŭničaj i raznastajnaj polskaj palityčnaj sceny.

Pieršy ź ich — 58-hadovy ultrapravy deputat Jeŭraparłamienta Hžehaž Braŭn. Łozunh jaho kampanii — «preč kamunizm, preč jaŭrejekamunizm, preč jeŭrakamunizm». Jon vystupaje suprać «ukrainizacyi Polščy»: padčas niadaŭniaha mitynhu ŭ Białaj Padlascy na ŭschodzie Polščy jaho prychilniki sarvali sinie-žoŭty ściah, jaki byŭ vyviešany ŭ znak salidarnaści z vajujučaj Ukrainaj nad uvachodam u haradskuju administracyju. Praź niekalki dzion Braŭn spaliŭ ściah Jeŭrasajuza ŭ centry Katavic na poŭdni Polščy. Jon vystupaje za viartańnie śmiarotnaha pakarańnia, «narmalizacyju» stasunkaŭ z usimi susiedziami Polščy, zabaronu prapahandy «ideałohii ŁHBT» i ŭviadzieńnie ŭ polskaje zakanadaŭstva paniaćcia «zamiežnaha ahienta».

Druhi z kandydataŭ, na jakoha varta źviarnuć uvahu, — 54-hadovy lidar małaviadomaha dahetul ruchu dabrabytu i miru Maciej Maciak. Hałoŭnaja ideja jaho pieradvybarčaj rytoryki palahaje ŭ tym, što Polšča pavinna nieadkładna adnavić stasunki z Rasijaj i admovicca ad padtrymki Ukrainy, jakaja, na jahonuju dumku, niepaźbiežna pacierpić parazu ŭ vajnie.

Polskija sacyjołahi śćviardžajuć, što padobnyja pohlady źjaŭlajucca absalutna niepapularnymi ŭ polskim hramadstvie. Pry hetym niekatoryja naziralniki zadajucca pytańniem, jakim čynam palityku, jakaja staić na takich pazicyjach, naohuł atrymałasia sabrać sto tysiač podpisaŭ palakaŭ u padtrymku vyłučeńnia svajoj kandydatury.

U lubym vypadku vyniki hetych kandydataŭ u pieršym tury prezidenckich vybaraŭ — navat kali jany nie pieravysiać vieličyni statystyčnaj chibnaści (a asabliva kali pieravysiać) — raskažuć pra polskaje hramadstva navat bolš, čym davoli lohka prahnazavanyja pracenty lidaraŭ vybarčaj honki.

• 5
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1