«Pa viečarach prybiraŭ IT-ofisy». Razmovy z navukoŭcami z Akademii navuk

«Pa viečarach ja padpracoŭvaŭ klinieram, prybiraŭ u ofisach IT-kampanii»

Jan, pracuje ŭ adnym z adździełaŭ Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi 10 hadoŭ: 

— Ja ŭładkavaŭsia ŭ NAN pryblizna dziesiać hadoŭ tamu — trapiŭ tudy pa pratekcyi znajomaha. Dahetul ja zajmaŭsia toj ža dziejnaściu, jakaja płanavałasia i na hetym pracoŭnym miescy​​. Užo byŭ dośvied pracy ŭ navukova-daśledčaj instytucyi: čatyry hady pracavaŭ małodšym navukovym supracoŭnikam u adnym navukova-daśledčym centry. U NAN aformili na takuju ž pasadu. 

Pieršyja dva-try hady ja zajmaŭsia vyklučna svajoj techničnaj spravaj. Časam moj zahadčyk kazaŭ, što było b dobra apublikavać artykuł, bo ŭ štacie adździeła tolki navukovyja supracoŭniki, hałoŭnym vynikam pracy jakich musiać być drukavanyja materyjały. Ja nie byŭ suprać, ale nijakaj navukovaj navizny ŭ majoj pracy nie było: usie maje štodzionnyja pracesy, pa sutnaści, byli pieraniatym dośviedam anałahičnych jeŭrapiejskich instytucyj. 

Zarobak u NAN byŭ małym — płacili trochi bolš za «minimałku» [siońnia minimalny zarobak składaje 726 rubloŭ — NN], ale ja byŭ hatovy patryvać, aby pracavać z unikalnymi materyjałami, da jakich mieŭ dostup, i naturalna atrymlivaŭ asałodu ad hetaha kožny dzień. Ja nie razumieŭ, jak funkcyjanuje našaja instytucyja — i, ščyra kažučy, mnie padavałasia heta čymści druhasnym.

Niekali ja byŭ aśpirantam u adnoj biełaruskaj vnu, ale mianie paprasili adličycca, tamu na novym miescy pracy ja časam zadumvaŭsia pra pastupleńnie ŭ aśpiranturu. U 2020 hodzie daviałosia papracavać ź viadomaj daśledčycaj, jana padkazała temu daśledavańnia, što padšturchnuła mianie znoŭ pastupić u aśpiranturu. 

Na adnym mierapryjemstvie ŭpieršyniu na ŭłasnyja vočy ŭbačyŭ tahačasnaha staršyniu NAN i kiraŭnika humanitarnaha adździaleńnia — ja pieražyŭ žachlivaje rasčaravańnie, bo dumaŭ, što nami kirujuć prosta prafiesijnyja karupcyjaniery, ale, pačuŭšy ichnija pramovy, zrazumieŭ, što jany, kali nie durni, to ludzi zusim niekampietentnyja.

Vočnaje navučańnie ŭ aśpirantury dazvalaje pracavać na pałovu staŭki. Aśpiranckaja stypiendyja plus pałova zarobku małodšaha navukovaha supracoŭnika — heta istotny rost dachodaŭ, užo pačuvaŭsia nie tak depresiŭna. Paśla mianie ŭpieršyniu ŭziali na adzin prajekt, jaki davaŭ dadatkovyja dapłaty, — i ŭvohule stała niakiepska, zarablaŭ pad 2 tysiačy rubloŭ. 

Ale ŭ sakaviku 2025 hoda prajekty skončylisia — a ź imi dapłaty, z taho času ja atrymlivaju 1025 rubloŭ. U nas pracavała kandydatka mastactvaznaŭstva, jakaja pieraviałasia ŭ inšy adździeł, — jana atrymlivała 1250.

U krasaviku-maii pa viečarach ja padpracoŭvaŭ klinieram, prybiraŭ u ofisach IT-kampanii (biez sanvuzłoŭ — tolki pracoŭnyja pamiaškanni) 5/2 z 19:00 da 23:00 — atrymlivaŭ dadatkovyja 700 rubloŭ na miesiac. Jak bačycie, zarobak prybiralščycy bolšy, čym u kandydata navuk.

I ŭvohule ŭ Minsku nie prablema znajści vakansiju na niekvalifikavanuju pracu z zarobkam ad 1,5 tysiačy rubloŭ.

Zaraz nierehularna chadžu padpracoŭvać na skład — to mašyny razhružaju, to nalepki na tavar kleju. Bo žyć na tysiaču niaprosta.

Pakolki pracuju z archiŭnymi materyjałami, mnie zaŭsiody rupiła arhanizavać narmalnaje fondaschovišča. Nieadnarazova chadziŭ z hetaj prapanovaj da namieśnika dyrektara — ideja jamu padabałasia, ale kožny raz ja čuŭ u adkaz, što «pamiaškańniaŭ niama». Pry hetym za apošnija 5 hadoŭ asobnyja kabiniety atrymali try namieśniki i sakratarka — to bok čatyry pakoi dla ich niejak znajšlisia.

U nas časta prachodziać ramonty: šlifujuć parkiet, zamianiajuć vokny, dźviery, — ale kupić narmalnyja kampjutary, drukarki i inšuju techniku — vialikaja prablema. Letaś ci pazaletaś adzin namieśnik, jaki źjaviŭsia ŭ nas paśla 2020 hoda i ŭžo syšoŭ, kupiŭ ažno 20 piersanalnych kampjutaraŭ — kožny koštam pa 400 rubloŭ. Vykinutyja hrošy, nu, — lepiej uziaŭ by dva pa 4 tysiačy rubloŭ, to choć niejki tołk ad hetaj techniki byŭ by. 

Niekalki hadoŭ nazad da nas na čverć staŭki łabaranta pryjšoŭ novy siamidziesiacihadovy supracoŭnik — i davoli chutka jamu nabyli novy prystojny kampjutar, MFP, šyrokafarmatnuju drukarku, nu i šmat čaho jašče.

A ja praciahvaŭ treci hod zapar chadzić da namieśnika: maŭlaŭ, majmu kampu ŭžo 10 hadoŭ spoŭniłasia, jusb-uvachody nie pracujuć i treba zahadzia płanavać abnaŭleńnie techniki. Davoli chutka novy łabarant dabiŭsia asobnaha kabinieta z ramontam — a ŭsio tamu, što siabar kiraŭnika.

U časy karanavirusa ŭ prybiralniach źjaviŭsia srodak dla dezynfiekcyi ruk, paźniej, praz paŭhady-hod, pačali kłaści myła. Tualetnaja papiera vystaŭlajecca na stoliku ci źliŭnym bačku tolki padčas mižnarodnych navukova-praktyčnych kanfierencyj ci inšych uračystych padziej.

Stan santechniki pasredny, paśla 2020 hoda dvojčy byli patopy, paśla pieršaha surjoźniejšaha (u vychodny dzień z šostaha paviercha, vidać, pakul nie daciakło da vachciorki, nichto ničoha nie rabiŭ) defarmavalisia dźviery ŭvachodaŭ na pavierchi, ale ich da hetaha času nie pamianiali, — adnak čamuści pamianiali dźviery vychadaŭ na haŭbcy ŭ tarcy budynku.

U červieni ja ŭbačyŭ vakansiju z zarobkam ad 3 da 6 tysiač rubloŭ, prostym rabotnikam biez kvalifikacyi na vytvorčaść cehły ručnoj farmoŭki. Surjozna zadumaŭsia, ci nie zvolnicca z NAN, ci nie pačać narmalna zarablać i žyć? Niadaŭna taksama čytaŭ navinu, što ŭ Homieli darmajedaŭ ci nie prymusova za košt dziaržavy adukoŭvajuć na zapatrabavanyja śpiecyjalnaści — na kiroŭcaŭ, zvarščykaŭ i hetak dalej — i padumałasia, što było b dobra prapanavać takoje supracoŭnikam NAN. Napeŭna mnohija b pahadzilisia za košt dziaržavy atrymać pravy na hruzavik ci aŭtobus i navat adpracavać za «barankaj» hadoŭ piać.

Možna sto razoŭ kazać: «Janka, abaraniajsia, nie chapaje kadraŭ, nam treba kandydaty», — ale, atrymlivajučy zarobak, ty adrazu ž pazbaŭlaješsia sumnievaŭ nakont svajoj zapatrabavanaści.

«U damovie na poŭnuju staŭku ŭbačyła sumu kala 580 rubloŭ»

Vasilisa, aśpirantka i supracoŭnica NAN Biełarusi:

— U 2023 hodzie, paśla mahistratury, ja pa raźmierkavańni pryjšła ŭ adzin ź instytutaŭ Nacyjanalnaj akademii navuk. Va ŭniviersitecie nas natchniali iści ŭ navuku, i mnie zdavałasia, što ja, padobna Pramieteju, pryniasu ludziam ahmień viedaŭ. U niejkim sensie tak i vyjšła: apynułasia ŭ łancuhach i vymušana pakutavać kožny dzień.

Dla maładoha śpiecyjalista NAN Biełarusi — heta kštałtu «pryhonnaha prava». Moładź pryciahvajuć tudy na raźmierkavańnie, ale nie tłumačać realnaha stanovišča. A čakaje ich sistema, dzie daminuje starejšaje pakaleńnie, jakoje žyvie pa praviłach savieckaha času. Lubaja sproba myślić inakš ci prapanavać źmieny sustrakaje ich žorstkaje supraciŭleńnie.

Tut pracujuć dobryja, razumnyja i addanyja svajoj spravie ludzi, ale ŭsie jany byccam zastalisia ŭ hetaj situacyi, stali zakładnikami ŭłasnych i čužych iluzij. Mianie tut ceniać i starajucca padtrymać, za što ja biaźmierna ŭdziačnaja tym, chto byŭ na maim baku. Adnak ahulnaja abstanoŭka pazbaŭlaje mahčymaści pa-sapraŭdnamu raźvivacca ŭ navucy, ruchacca napierad i realizoŭvać svoj patencyjał.

Pad čas pracaŭładkavańnia ŭ damovie na poŭnuju staŭku ja ŭbačyła sumu kala 580 rubloŭ — heta mianie prosta šakavała.

Amal adrazu mnie vystavili ŭltymatum: raz pryjšła pracavać u NAN Biełarusi, abaviazana pastupić u aśpiranturu — heta navat nie abmiarkoŭvałasia. Pry hetym konkursu praktyčna nie było, — zaličyli ŭsich, chto padaŭ dakumienty.

Niahledziačy na ŭsie ciažkaści, ja šmat čamu tam navučyłasia — ja pišu navukovyja publikacyi, umieju hramatna vybudoŭvać mietadałohiju daśledavańniaŭ i pracavać ź vialikim abjomam dadzienych.

Mnie jašče hod vučycca. Zaraz moj dachod składajecca sa stypiendyi — 1100 rubloŭ — i zarpłaty na padpracoŭcy ŭsio ŭ toj ža Akademii navuk — heta kala 400 rubloŭ, u sumie prykładna 1500 rubloŭ. Ale ja razumieju, što paśla zakančeńnia navučańnia moj zarobak znoŭ rezka ŭpadzie.

Mnohija dumajuć, što abarona dysiertacyi — heta harantyja pośpiechu. Ale ŭ našaj sistemie heta tak nie pracuje. Šancy na paśpiachovuju i svoječasovuju abaronu časta zaležać nie stolki ad navukovaj kaštoŭnaści pracy, kolki ad tvajoj łajalnaści i najaŭnaści patrebnych suviaziaŭ. Biez apiakunstva možna hadami stajać u «čarzie».

Vam cikava, jak ludzi, jakija tam pracujuć, vyžyvajuć na zarpłatu ŭ 800 rubloŭ. Sakret prosty: mnohija supracoŭniki ŭžo dasiahnuli piensijnaha ŭzrostu, jany atrymlivajuć niadrennuju piensiju, i praca ŭ Akademii dla ich — heta, jak jany kažuć, «dla dušy», kab nie zasumavać doma. U sumie ž u ich niaredka vychodzić hodny dachod.

Druhi prykład — navukoŭcy siaredniaha ŭzrostu. Jany ŭdzielničajuć u dobra finansavanych prajektach i prahramach, što dazvalaje im zarablać pa niekalki tysiač rubloŭ. Ale kab trapić u taki prajekt, treba być «svaim» i dakazać šmathadovuju addanaść sistemie. Letam na schodzie nam ahučyli siaredniuju zarpłatu pa instytucie — 2,5 tysiačy rubloŭ. Hledziačy ŭ raźlikovy list, ja mahła tolki ździŭlacca, adkul biarucca takija ličby.

U akademičnym asiarodździ niaredkija situacyi, kali materyjały i raspracoŭki maładych navukoŭcaŭ publikujucca pad imionami inšych ludziej, časam navat biez zhadki sapraŭdnaha aŭtara ŭ čaradzie suaŭtaraŭ. Taksama zdarajecca, što dysiertacyi pišuć adny ludzi, a abaraniajucca ź imi — zusim inšyja.

Moj płan — sychodzić z hetaha «bałota», jak by hruba heta ni hučała. Ja razumieju, što kali zvolniusia, abaranić dysiertacyju mnie, chutčej za ŭsio, nie daduć, i z hetym faktam ja ŭžo zamiryłasia. Tamu ja pajšła na IT-kursy i chutka budu šukać novuju pracu.

Mnie sumna bačyć, jak navuka ŭ Biełarusi pastupova zhasaje razam z pakaleńniem, jakoje niekali jaje stvarała.

«Naš supracoŭnik atrymaŭ prezidenckuju stypiendyju — tady jamu pierastali płacić premiju»

Anhielina, była małodšym navukovym supracoŭnikam u NAN Biełarusi, zaraz tam užo nie pracuje:

— Ja pryjšła ŭ Akademiju navuk u 2007 hodzie i zatrymałasia tam nadoŭha. I dahetul padtrymlivaju adnosiny z byłymi aśpirantami i mahistrantami.

Ja była małodšym navukovym supracoŭnikam — i maja zarpłata była takoj maleńkaj (prykładna 200‑250 dalaraŭ na ruki), što pryjšłosia jašče pajści pracavać u inšaje miesca na paŭstaŭki pa načach, a jašče ja zajmałasia repietytarstvam.

Kali kiraŭnica na asnoŭnym miescy pracy daviedałasia, što ja padpracoŭvaju jašče dzieści, — urezała zarpłatu, kab uraŭniać z zarpłatami astatnich małodšych supracoŭnikaŭ. Hrošaj znoŭ nie chapała, dy i stomlenaść nazapasiłasia. Ja padyšła da jaje pahavaryć pra toje, što chaču pavysić svaju zarpłatu, — spytała, što ja mahu zrabić dla hetaha. A jana adkazała, što ja pavinna kinuć padpracoŭku i brać pracu dadomu, jak heta robić jana, i naohuł «u navucy pracujuć za ideju, a nie za hrošy, a kali patrebny hrošy — zvalniajciesia i idzicie pracavać u IT».

Darečy, pamiataju jak adzin naš supracoŭnik vyznačyŭsia i atrymaŭ prezidenckuju stypiendyju — tady jamu pierastali płacić premiju, arhumientavaŭšy heta vyraŭnoŭvańniem zarpłaty ź inšymi supracoŭnikami, jakija nie atrymali takoj nadbaŭki.

Ale varta skazać, što pry hetym na zarpłatach piensijanieram u Akademii navuk nie ekanomiać — i znachodziać roznyja mahčymaści dla dadatkovaha premijavańnia, až da štohadovaha ŭručeńnia padziak za pracu ŭ biahučym hodzie.

Navuka zaŭsiody była cikavaja mnie, ale biełaruskaja — nie asabliva. Ja dumała, što atrymaju stupień — i pajdu dalej budavać karjeru, ale niejak nieprykmietna dla siabie zachrasła ŭ hetym bałocie na 10 hadoŭ.

Tak, tut ja sustreła šmat ščaślivaj, ambicyjnaj moładzi, jakaja kožny pa svaich pryčynach vyrašyła zastacca ŭ krainie — dy jašče i ŭ biełaruskaj navucy, u jakoj paśla 90‑ch nie zastałosia ni jakasnaha abstalavańnia, ni banalna ŭmoŭ (mebla, jakoj my karystalisia, razvalvałasia na treski, reaktyvy — jašče z 60— 80‑ch hadoŭ, zimoj my pracavali ŭ vierchnim adzieńni). My padtrymlivali adzin adnaho, abmieńvalisia dośviedam i viedami — bo nam dalej žyć vialikaje žyćcio, chto viedaje, dzie chto apyniecca.

Ale ŭ astatnim rečaisnaść nie ciešyła: ton u Akademii navuk zadavali ludzi sa stažam bolš za 30 hadoŭ, i jany śćviardžali, što «za prosta tak ničoha nie byvaje», i «kali chočacie dobra žyć, to treba iści ŭ biźnies, a nie ŭ navuku». Ale sami pry hetym znachodzili mahčymaść zarablać i ŭ navucy.

Pryviadu ŭ prykład standartnuju dla Akademii navuk praktyku: jość typu zasłužany navukoviec, jaki bolš za 20 hadoŭ vyvučaje chutkaść asiadańnia pyłu na roznych pavierchniach. Jamu ŭ čarhovy raz treba atrymać hrošy, ale, pakolki jaho tearetyčnaja praca nikomu nie patrebna, dy i za 20 hadoŭ vyčarpałasia krynica fantazii, jak jašče zavualavać temu (pa pryncypie: «Jak rešatam vadu nasić» pieratvarajem u «Analiz prablem transparciroŭki rečyva ŭ vadkim ahrehatnym stanie ŭ pasudzinach ź pierfaravanym dnom») — što jon moža zrabić? Uziać pabolš mahistrantaŭ i aśpirantaŭ. I tak jak u jaho budzie šmat moładzi — to jon zmoža padać adrazu pa niekalki prajektaŭ, i zapyt uchvalać amal biez prablem, bo na starcie karjery tak składana rabić navukovyja daśledavańni bieź finansavańnia. Dy i ŭ takim vypadku da adnatypnych tem prajektaŭ mienš narakańniaŭ (jon ža budzie nibyta pieradavać dośvied, stvarać navukovuju škołu).

A na spravie kiraŭnikom usich prajektaŭ budzie ličycca sam zasłužany navukoviec, i ŭsim finansavańniem rasparadžacca jon budzie sam: zachoča — daść kamuści premiju, nie zachoča — nie daść, zachoča — daść dabro na zakupku nieabchodnaha abstalavańnia abo materyjałaŭ, a nie zachoča — nie daść.

Da zaviaršeńnia prajekta nievydatkavanyja hrošy piarojduć u zarpłatny fond i buduć im ža padzielenyja ŭ vyhladzie premij. I tak, tut i spatrebicca fraza: «U navucy zaŭsiody pracavali tolki za ideju, hrošy zarablajuć u biźniesie, tamu sychodźcie — my nikoha nie trymajem, a vašaje miesca pryjduć inšyja, bo ŭ vypusknikoŭ jość raźmierkavańnie, jakoje treba niedzie adpracoŭvać».

***

Imiony źmienienyja

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1
• 0