Ludzi navučylisia zdabyvać ahoń na 350 000 hadoŭ raniej, čym mierkavałasia
U starym hlinianym karjery ŭ Vialikabrytanii znojdzieny ślady, jakija śviedčać ab tym, što prodki ludziej umieli samastojna raspalvać vohniščy jašče 400 000 hadoŭ tamu. Hetaje adkryćcio radykalna mianiaje ŭjaŭleńni pra evalucyju, adsoŭvajučy momant avałodańnia technałohijaj zdabyčy ahniu na sotni tysiač hadoŭ uhłyb historyi.
Raniej mierkavałasia, što rehularnaja praktyka zdabyvańnia ahniu, a nie prosta vykarystańnie pryrodnaha połymia raspaŭsiudziłasia ŭ Jeŭropie značna paźniej — samyja rannija paćvierdžanyja śviedčańni ŭ Francyi datavalisia pieryjadam 50 000 hadoŭ tamu. Adnak novyja znachodki blizu vioski Barnchem u hrafstvie Safałk u Vialikabrytanii ssoŭvajuć hetuju chranałohiju adrazu na 350 000 hadoŭ nazad.
Pra značnaje navukovaje dasiahnieńnie raskazvaje vydańnie The Independent, spasyłajučysia na publikacyju ŭ časopisie Nature. Daśledčyki vyjavili na miescy raskopak patreskany ad žaru kremień, staražytnyja ručnyja siakiery i abpaleny hrunt.
Ale samym važnym dokazam stali dva znojdzienyja frahmienty pirytu (žaleznaha kałčadana) — minierała, jaki vykarystoŭvajecca dla vysiakańnia iskraŭ. Hieałahičnyja daśledavańni paćvierdzili, što ŭ hetaj miascovaści piryt nie sustrakajecca ŭ naturalnym vyhladzie. Heta dazvalaje śćviardžać, što staražytnyja ludzi śpiecyjalna prynieśli jaho z saboj mienavita dla raspalvańnia ahniu.
Kamandzie navukoŭcaŭ pad kiraŭnictvam śpiecyjalistaŭ z Brytanskaha muzieja spatrebiłasia čatyry hady, kab vyklučyć imaviernaść pryrodnych pryčyn uzharańnia. Hieachimičnyja analizy pakazali, što ahoń u adnym i tym ža miescy razvodzili šmatrazova i sistematyčna, što charakterna dla dziejnaści čałavieka, a nie dla stychijnych lasnych pažaraŭ. Sa słoŭ daśledčykaŭ, zona vohnišča była nievialikaj — kala paŭmietra ŭ dyjamietry, nahadvajučy zvyčajnaje małoje łahiernaje vohnišča.
Navukoŭcy miarkujuć, što vohniščy byli raspaleny rańnimi nieandertalcami, chacia dakładna vyznačyć vid ludziej pakul składana.
Prafiesar Krys Strynhier z Muzieja pryrodaznaŭstva adznačaje, što mienavita ŭ hety pieryjad pamier mozhu našych prodkaŭ pavialičvaŭsia da sučasnych pakazčykaŭ. Pakolki mozh spažyvaje kala 20% enierhii cieła, zdolnaść hatavać ježu na ahni stała krytyčna važnaj pieravahaj. Termičnaja apracoŭka dazvalała atrymlivać bolš pažyŭnych rečyvaŭ, što litaralna «padsiłkoŭvała» evalucyju i rost mozhu.
Kantralavanaje vykarystańnie ahniu karennym čynam źmianiła žyćcio staražytnych ludziej. Jano davała ciapło dla vyžyvańnia ŭ surovych umovach, abaraniała ad dzikich žyvioł i pašyrała racyjon. Akramia taho, vohnišča stała centram sacyjalnaha ŭzajemadziejańnia. Dadatkovy śvietły čas dnia dazvalaŭ ludziam majstravać, dzialicca infarmacyjaj i vučyć adzin adnaho, što, mahčyma, navat paspryjała raźvićciu movy.
Daśledčyki miarkujuć, što žychary Barnchema nie vynajšli ahoń na miescy, a prynieśli hetyja viedy z saboj z kantynientalnaj Jeŭropy pa naziemnym moście, jaki isnavaŭ u toj čas. Heta adbyłosia ŭ pieryjad zasialeńnia Brytanii paśla maštabnaha pachaładańnia.
Prykładna 450 000 hadoŭ tamu klimat byŭ nastolki surovym, što papiaredniaje nasielnictva vostrava, vierahodna, całkam vymierła. Tamu novaja chvala mihrantaŭ sutyknułasia ź nieabchodnaściu vyžyvać tam, dzie zimy byli značna chaładniejšyja. U takich umovach zdolnaść raspalvać ahoń stała dla ludziej svojeasablivaj «strachoŭkaj» u ciažkija časy, jakaja harantavała ciapło i biaśpieku.
Kuratar palealityčnych kalekcyj Brytanskaha muzieja Nik Eštan nazvaŭ hetaje adkryćcio samym zachaplalnym za svaju 40‑hadovuju karjeru, bo jano dakazvaje najaŭnaść klučavoha elemienta čałaviečaj kultury ŭžo 400 000 hadoŭ tamu.
Načalnik milicyi Brahina stralaŭ u svaju žonku. Jana cudam vyžyła9
Kamientary