Siarhiej Dubaviec. Siemickaje abličča adradženca Saŭki
Što zabyli skazać pra Saŭku? Što adorany, śmieły, viasioły, čuły — skazali, i heta było litaralna navidavoku, napisanaje ŭ jaho prosta na tvary. Nie skazali pra vyraznaje semickaje abličča, što dastałasia jamu ad babki.
Naturalna, nie dla taho ja heta zhadvaju, što heta samo saboju niešta značyć. A dla taho, kab nie zabycca, što jamu — adnamu ź dziasiatkaŭ vybitnych biełaruskich adradžencaŭ svajho pakaleńnia — taja rola davałasia nia tolki ŭzdymam dušeŭnym, a litaralna štodzionnym pieraadoleńniem hetaha barjeru, jaki abaviazkova ŭźnikaje ŭ našym darahim socyjumie na kožnym kroku — kali nie adkrytym najezdam, dyk cieniem na dnie vačej, što jon, naturalna ž, bačyŭ i čuŭ, vykazanaje i ŭhołas, i niema.
Sam pamiataju takoje jašče z majstroŭskich časoŭ (1980-ja): na nacyjanalnych tusoŭkach niechta starejšy ŭ vyšyvancy zaprasta kazaŭ jamu, bliskajučy dziŭnym radasnym šałam uvačču: oj, a ty što tut robiš, idzi ty, bratka, adsiul, nia psuj karcinu… Čamu i jon razmaŭlaje pa-biełarusku? Jon dyskredytuje naš ruch!.. I jon — taksama — biełarus?..
Zaŭsiody mocna kryŭdna było za jaho i prosta niemahčyma było ŭjavić, jak toje było jamu. Napeŭna, duraść, ale kolki ni sustrakalisia sa Źmitrom, ja niaźmienna adčuvaŭ vinu pierad im. Niejkuju padobnuju na tuju, što ŭźnikała ŭ mianie školnika ŭ kramie samaabsłuhoŭvańnia — a raptam padumajuć, što ja bułačku skraŭ. I nie kradzieš bułačku, a hetaja durackaja vina ŭ tabie ŭźnikaje sama saboju.
Apryjory my ŭsie (usie ŭvohule) byli (dy j ciapier) vinavatyja. U krainie, dzie niama prezumpcyi viny, dzie ŭsie adnolkavyja, pravilnyja — słavianie, litviny, bałty, kryvičy, biełarusy – asabliva siarod adradžencaŭ, Saŭka taki byŭ adzin — z dadatkovaj vinoju — jak hrak siarod vierabjoŭ i paŭlinaŭ.
Historyju svajho abličča Źmicier raspaviadaŭ jašče ŭ Majstroŭni i paśla — mnie dla cyklu pieradač «Historyja adnaho cudu». Ja dumaju, praz usio žyćcio jamu davodziłasia raspaviadać hetuju historyju šmat-šmat-šmat razoŭ. Jašče sa škoły, ź pieršych urokaŭ biełaruskaj ci to talerancyi ci to praŭdzivaj nianaviści da čałavieka z semickim abliččam.
Dla adradženca vielmi važnyja źniešnija prykmiety — na jakoj movie havoryš, jak apranajeśsia. Ale nichto ź biełaruskich adradžencaŭ nikoli nia musiŭ, nie pavinien byŭ, nie vymahałasia ad jaho biaskonca raskazvać historyju svajho abličča. Nichto z hetych socień i tysiač ludziej, aprača Saŭki. Naturalna, jon razam z usimi radavaŭsia adkryćciam i zdabytkam biełaruščyny, vyvučaŭ movu tak, kab viedać jaje lepš za inšych, ale było jašče i heta — pastajannaje vybudoŭvańnie linii pavodzinaŭ u adkaz na hety cień uvačču, nia kažučy ŭžo pra adkryty ździek, paproki, niedavier.
Dumaju, jašče sa škoły jon navučyŭsia stavicca da hetaha ź ironijaj i pačynaŭ kamunikacyju schodu viesieła, adkryta i pryjazna. Ale tolki jon viedaŭ, čaho heta jamu kaštavała. I tolki mnie zdavałasia, što jon uvieś čas unutrana byŭ hatovy da abrazy, kpiny, ździeku.
Kažuć, rak čaściakom byvaje vynikam mocnaha stresu. I kožnaha razu, kali ad raku pamiraje niechta z maich siabroŭ, ja volna ci mižvolna šukaju ŭ jahonym žyćci hetaje stresavaje zdareńnie, jakoje pryviało da niepapraŭnaje straty. Źmitra hety stres pieraśledavaŭ na praciahu ŭsiaho žyćcia.
Apošni raz ja vypadkova spatkaŭ jaho paru tydniaŭ tamu biaźludnaj subotniaj ranicaj kala Filarmonii. I mnie zdałosia, što vočy ŭ jaho — poŭnyja miłasernaści. Jak u śviatoha.
«Ja chaču spraviadlivaści — i dla žančyn, i dla siabie». Ščyraja hutarka z Andrejem Stryžakom pra skandał z dykpikami, zaležnaści i budučyniu16
Kamientary