Tomas Vajler u 1990-ch paŭtara hoda pražyŭ u Biełarusi, dzie byŭ vałancioram. Ale cikavaść da biełaruskaj movy pryjšła paźniej.
Tomas Vajler u žniŭni hetaha hoda staŭ łaŭreatam premii Paŭla Cełana za pierakład na niamieckuju movu ramana «Sabaki Jeŭropy» Alhierda Bachareviča. Heta prestyžnaja ŭznaharoda prysudžajecca Niamieckim litaraturnym fondam za vydatnyja dasiahnieńni ŭ pierakładzie litaraturnych tvoraŭ. Premiju pamieram 25 tysiač jeŭra ŭručać na aficyjnaj cyrymonii 21 listapada.
«DW Biełaruś» parazmaŭlali z łaŭreatam pra šlach da biełaruskaj movy.
Vajler zhadvaje, što pryjechaŭ u Minsk u kancy 1990-ch ź nievialikaha miastečka ŭ Hiermanii i jamu było ciažka pryzvyčajvacca da žyćcia ŭ vialikim horadzie ŭ čužoj krainie.
«Da taho, što amal usie ŭ Biełarusi razmaŭlajuć na ruskaj movie, ja ŭžo byŭ hatovy. U nas byŭ padrychtoŭčy sieminar, na jakim byłyja vałanciory, jakija pracavali ŭ Minsku raniej, raskazvali nam pra heta», —
zhadvaje Tomas.
Pierad adjezdam jon staŭ samastojna vyvučać ruskuju movu.
«Ja viedaŭ ličby da sta i vałodaŭ bazavym słoŭnikavym zapasam. Ale vałodańnie ličbami nie vielmi mnie dapamahała, tamu što ŭ toj čas byŭ razhar inflacyi i ŭsie pačynali ličyć z 10 tysiač», — raskazvaje Vajler.
Pastupova za čas pracy chłopiec vyvučyŭ ruskuju movu. A voś biełaruskaj jon pa-sapraŭdnamu zacikaviŭsia, kali viarnuŭsia ź Biełarusi.
«Ja zrazumieŭ, što nie zaŭvažyŭ cełuju śfieru, subkulturu, jakaja vyznačała siabie praź biełaruskuju movu, jakaja rabiła i słuchała biełaruskuju muzyku, litaratary, jakija pisali pa-biełarusku. Tamu što nie znajšoŭ dostupu. A pa ščyraści, i nie šukaŭ. (…) Heta była takaja zakrytaja subkultura, taki samadastatkovy asobny śviet. Mienavita heta mianie zacikaviła».
Vajler zhadvaje, što pa viartańni ŭ Hiermaniju jon pačaŭ sačyć za tym, jakija biełaruskija teksty vychodziać u jaho krainie. Padčas navučańnia ŭ Lejpcyhskim univiersitecie chłopiec vyvučaŭ pierakład na ruskuju i polskuju movy. Paralelna samastojna sprabavaŭ vučyć biełaruskuju movu, naviedvajučy kursy pa biełaruskaj movie, što byli ŭ jaho ŭniviersitecie.
Mužčyna adznačaje, što ŭ čas, jak jon pačaŭ zajmacca biełaruskaj litaraturaj, u Hiermanii było vielmi mała novych pierakładaŭ ź biełaruskaj movy na niamieckuju. Za piatnaccać hadoŭ situacyja istotna źmianiłasia da lepšaha. Ciapier šmat roznych vydaviectvaŭ u Hiermanii, Aŭstryi, Šviejcaryi ŭžo vydali pierakłady biełaruskich aŭtaraŭ. Siarod ich jak paezija, tak i proza, dramaturhija.
Na adnym z knižnych kirmašoŭ Tomas paznajomiŭsia ź piśmieńnikam Alhierdam Bacharevičam, čyj raman «Sabaki Jeŭropy» jon pierakłaŭ na niamieckuju movu.
«Dla mienie zadača pierakładčyka, heta nie tolki pieradača tekstaŭ, ale i razmovy pra toje, adkul jany pachodziać, jakaja situacyja ŭ krainie ci jak vy ich čytajecie, jaki dośvied u vas byŭ, što vy ciapier čujecie ad ludziej, jakija pryjazdžajuć z hetaj krainy ci, mahčyma, usio jašče znachodziacca ŭ joj», — adznačaje Vajler.
«Pakul ja pracavaŭ nad pierakładam, u Biełarusi adbyłasia mirnaja revalucyja, pačalisia represii, źjavilisia palitviaźni. Było rasijskaje ŭvarvańnie va Ukrainu. Dla mianie heta ŭsio — u hetym tekście», — havoryć pierakładčyk.
«Kapitan Latučaja Ryba» — heta napraŭdu novy Bacharevič: hareźlivy i vielmi friendly (narešcie!) da čytača
«Sabaki Eŭropy» Alhierda Bachareviča: adzin z najbolš chitramudra skanstrujavanych biełaruskich ramanaŭ
Raman Bachareviča «Sabaki Eŭropy» pryznali «ekstremisckim materyjałam»
Pa-niamiecku vyjšła kniha, pryznanaja ŭ Biełarusi «ekstremisckaj»
Ciapier čytajuć
Pamiatajecie fota z muskulistym biełarusam, jaki ŭ 2020-m išoŭ u sčepcy z amapaŭcam? Ciapier jon zdymajecca ŭ kino ŭ Anhlii1
Kamientary