Stała viadoma, kolki hrošaj atrymlivali ad kramloŭskaha fondu Łušč, Mirsalimava i Hieraščanka
Rasijski Fond padtrymki i abarony pravoŭ suajčyńnikaŭ, što žyvuć za miažoj, — bolš viadomy jak Praŭfond — staŭ važnym instrumientam Kramla dla padtrymki prarasijskich aktyvistaŭ u Biełarusi. Hrošy ad jaho atrymała navat dyrektarka bresckaha rynku, jakaja stała miemam praz svaju luboŭ da fotašopu.
Kamanda biełaruskich žurnalistaŭ-rasśledvalnikaŭ «Biuro» apublikavała materyjał pra finansavańnie Rasijskim Fondam padtrymki i abarony pravoŭ suajčyńnikaŭ, jakija žyvuć za miažoj, (Praŭfondu) raznastajnych prajektaŭ u Biełarusi.
Heta rasśledavańnie pravodziłasia ŭ miežach mižnarodnaha supracoŭnictva z Dackaj viaščalnaj karparacyjaj (DR) i OCCRP (The Organized Crime and Corruption Reporting Project), jakija atrymali dostup da maštabnaj uciečki dakumientaŭ Praŭfondu.
Praŭfond byŭ stvorany pavodle zahadu Uładzimira Pucina. Jaho dyrektar Alaksandr Udalcoŭ, jak i sam fond, znachodzicca pad sankcyjami Jeŭrasajuza. Jeŭrapiejskija i bałtyjskija śpiecsłužby razhladajuć Praŭfond jak prykryćcio dla dziejnaści rasijskich śpiecsłužbaŭ, źviazanaj ź infarmacyjnymi apieracyjami i vierboŭkaj.
Kuratar biełaruskich prajektaŭ — Viačasłaŭ Jałahin, jaki raniej pracavaŭ u MZS RF. Pavodle rasśledavańnia, u kiraŭnictvie fondu dziejničali i kadravyja supracoŭniki śpiecsłužbaŭ.
Ad jurydyčnaj dapamohi da «histaryčnaj pamiaci»
Praŭfond finansuje minski Centr pravavych kansultacyj, źviazany z prarasijskim dziejačam Siarhiejem Łuščom. Na stvareńnie centra ŭ 2021 hodzie Praŭfond vydzieliŭ bolš za $60 000. Hrant afarmlaŭsia praz asacyjacyju, jakuju Łušč sam zasnavaŭ. Ale z samaha pačatku ŭźnikli prablemy: Administracyja Łukašenki zaciahvała zaćviardžeńnie finansavańnia, jakoje pavinna było prachodzić praź jaje humanitarny departamient.
Pieršy tranš byŭ uchvaleny tolki paśla ŭmiašańnia rasijskaj ambasady, a druhi tak i nie zaćvierdzili. Kab abyści biurakratyju, Łušč damoviŭsia z Praŭfondam pieravodzić hrošy na asabisty rachunak u maskoŭskim Rajfajzienbanku.
Adpaviedna dakumientam, za 2022—2023 hady centr atrymaŭ $160 000, bolš za pałovu pajšło na zarobki supracoŭnikaŭ. Usiaho za hety čas tudy pastupiła kala 1500 zvarotaŭ. Rasśledvalniki śćviardžajuć, što ŭ centry dakumientavali kožny zvarot i pieradavali asabistyja źviestki zajaŭnikaŭ u Praŭfond.
U 2024 hodzie Łušč zapytaŭ novy hrant — znoŭ na sumu zvyš $60 000. Ale heta nie adziny jaho prajekt, jaki finansujecca z Kramla.
Akramia jurydyčnaj dziejnaści, Łušč arhanizoŭvaŭ prapahandysckija mierapryjemstvy. U listapadzie 2022 hoda jon pravioŭ u Minsku kruhły stoł na temu «histaryčnaj pamiaci», na jaki pajšło amal $6 000. Siarod udzielnikaŭ byli pradstaŭniki Praŭfondu, rasijskija dypłamaty i biełaruskija prapahandysty.
Sajt i knihi
Hrošy ad Praŭfondu atrymlivaŭ i KSARS — Kaardynacyjny saviet rasijskich suajčyńnikaŭ pry pasolstvie Rasii. Jaho ŭznačalvaje były nastaŭnik historyi i viciebski čynoŭnik, člen Sajuza piśmieńnikaŭ Biełarusi Andrej Hieraščanka, jaki z 2018 hoda atrymaŭ $70 000 na vydańnie piaci knih pra Druhuju suśvietnuju vajnu.
U 2022 hodzie Praŭfond vydzieliŭ $10 000 na pravavuju rubryku dla sajta «Razam z Rasijaj», jakim kiruje KSARS. U 2023-m zapyt byŭ padvojeny.
Pravavuju častku sajta kuryruje namieśnik staršyni KSARS, juryst Andrej Łapacki, jaki zasnavaŭ u Biełarusi sacyjalna-kulturny centr «Krymskaje ziamlactva». Jon pryznaŭ, što rehularna padaje zajaŭki na hranty Praŭfondu. Adpaviedna dakumientam, sam staršynia KSARS Hieraščanka atrymlivaŭ hanarary jak techničny śpiecyjalist sajta.
«Aleja pamiaci» i pomniki z Polščy
Jašče adnym napramkam finansavaj padtrymki Fondu stała dziejnaść bresckaj pradprymalnicy Natalli Ilnickaj (mnohija pamiatajuć jaje jak dyrektarku bresckaha rynku, jakaja stała miemam praz svaju luboŭ da fotašopu), jakaja vyrašyła źbirać savieckija pomniki, demantavanyja ŭ Polščy.
Na stvareńnie muzieja pad adkrytym niebam «Aleja pamiaci» ŭ 2022 hodzie Praŭfond vydzieliŭ amal $13 000. Pavodle słoŭ Ilnickaj, ekspazicyja naličvaje ŭžo 30 manumientaŭ, 26 ź jakich pryviezieny z Polščy. Aficyjna hrošy išli na dobraŭparadkavańnie terytoryi, restaŭracyju pomnikaŭ i praviadzieńnie patryjatyčnych mierapryjemstvaŭ.
Jurydyčnaja abarona
Pavodle dakumientaŭ, jašče adnym napramkam dziejnaści Praŭfonda źjaŭlajecca finansavańnie jurydyčnaj dapamohi hramadzian. U pryvatnaści, rasijanka Sofja Sapieha atrymała hrant zvyš $7000 na apłatu pasłuh advakata paśla svajho zatrymańnia ŭ Minsku razam z Ramanam Pratasievičam u 2021 hodzie.
Jašče adzin prykład — Elvira Mirsalimava, arhanizatarka «Bieśśmiarotnaha pałka» ŭ Viciebsku, jakaja trapiła pad administracyjny pieraśled u 2023 hodzie. Jaje muž atrymaŭ $1 100 z Praŭfondu na apłatu štrafu i advakata.
Jak śćviardžajuć aŭtary rasśledavańnia, ahulny abjom finansavaj dapamohi fondu biełaruskim prajektam za apošnija piać hadoŭ pieravysiŭ $400 000.
Kamientary