«Stralaj u bura». Što pakazaŭ Donald Tramp prezidentu Paŭdniovaj Afryki
U sieradu prezident ZŠA Donald Tramp pryniaŭ u Avalnym kabiniecie Biełaha doma prezidenta Paŭdniova-Afrykanskaj Respubliki Siryła Ramafosu. Hetaja sustreča nahadała vizit u Vašynhton Uładzimira Zialenskaha, kali zvyčajnaja razmova dvuch prezidentaŭ raptam pieratvaryłasia ŭ kanflikt. Toje ž samaje zdaryłasia z Ramafosaj. Ad abmierkavańnia holfa Donald Tramp niečakana pierajšoŭ da napadak na svajho hościa, abvinavaciŭšy jaho ŭrad u «hienacydzie» biełaha nasielnictva Paŭdniovaj Afryki, piša Bi-bi-si.

Haspadar Avalnaha kabinieta paprasiŭ pamočnikaŭ patušyć śviatło i pakazaŭ Ramafosie videa, jakoje, ź jaho słoŭ, było dakumientalnym śviedčańniem žachaŭ, što adbyvajucca ŭ PAR.
Ale na samoj spravie rolik byŭ sklejeny z dvuch vyrvanych z kantekstu klipaŭ — z vystupleńniem apazicyjnaha palityka, jaki zaklikaje da zabojstva afrykanieraŭ (biełych naščadkaŭ hałandskich, niamieckich i francuzskich kałanistaŭ) i kadraŭ z šeraham biełych kryžoŭ, pastaŭlenych kala darohi.
Vyjavu kryžoŭ uzdoŭž darohi Donald Tramp apisaŭ jak masavaje pachavańnie biełych fiermieraŭ.

Na kadrach, jakija Tramp prademanstravaŭ u Avalnym kabiniecie, vidać rady biełych kryžoŭ uzdoŭž sielskaj darohi. Kamientujučy ich, prezident ZŠA zajaviŭ: «Heta miescy pachavańniaŭ. Miescy pachavańniaŭ. Bolš za tysiaču biełych fiermieraŭ».
Nasamreč pad hetymi kryžami mahił niama. Videa było zroblena padčas akcyi pratestu suprać zabojstva pary biełych fiermieraŭ Hlena i Vidy Rafierci, jakich zastrelili na ich fiermie ŭ 2020 hodzie (za ich zabojstva ŭ 2022 hodzie asudzili dvuch mužčyn). Hety klip byŭ apublikavany ŭ YouTube 6 vieraśnia, na nastupny dzień paśla demanstracyi. Arhanizatar akcyi Dareł Braŭn paviedamiŭ miascovaj kampanii SABC News, što «kožny z hetych kryžoŭ pradstaŭlaje amal 10 fiermieraŭ, zabitych na praciahu hadoŭ, tam 500 kryžoŭ». Heta ž paćvierdziŭ Bi-bi-si fiermier Rob Choatsan, susied zabitych muža i žonki Rafierci, jaki pastaviŭ sami kryžy: pa jaho słovach, heta «miemaryjał», ale nie pachavańnie.
Adździeł vieryfikacyi Bi-bi-si BBC Verify hieałakavaŭ hetyja kadry: jany byli zroblenyja ŭ pravincyi Kvazułu-Natal, kala horada Ńjukasł. Vyjavy, zroblenyja dla servisu Google Street View u mai 2023 hoda, pakazvajuć, što kryžoŭ u hetym miescy bolš niama.
Padčas sustrečy z Ramafosaj Tramp taksama pakazvaŭ prezidentu PAR niekalki publikacyj, u jakich, jak jon śćviardžaŭ, raskazvajecca pra zabojstvy biełych fiermieraŭ u PAR. Ale kali Tramp kazaŭ «Pahladzicie, tam miescy pachavańniaŭ paŭsiul. Chavajuć biełych fiermieraŭ», jon demanstravaŭ razdrukavany artykuł, u jakim havaryłasia zusim nie pra padziei ŭ PAR. U publikacyi idzie havorka pra žančynu, zabituju ŭ Demakratyčnaj Respublicy Konha.
Hety fakt pieršym zaŭvažyła ahienctva AFP, a paźniej BBC Verify pravioŭ pošuk pa vyjavie i paćvierdziŭ, što heta kadr z repartaža ahienctva Reuters, zrobleny ŭ horadzie Homa ŭ DRK u lutym hetaha hoda.
Pa śćviardžeńniach kamandy amierykanskaha prezidenta, kudy ŭvachodzić uradženiec PAR miljarder Iłan Mask, mienavita biełych fiermieraŭ u hetaj krainie masava zabivajuć. U hetym mierkavańni Bieły dom umacavaŭ pryniaty ŭ PAR u 2024 hodzie Zakon ab eksprapryjacyi, jaki dazvalaje ŭradu ŭ niekatorych vypadkach zabirać ziamlu, jakaja nie vykarystoŭvajecca, biez kampiensacyi, kali jość hramadski intares u jaje pieraraźmierkavańni.
U lutym hetaha hoda prezident PAR zajaviŭ, što jahony ŭrad nikoli ni ŭ kaho nie kanfiskavaŭ ziamli, a tolki imkniecca z dapamohaj novych zakonaŭ zabiaśpiečyć nasielnictvu roŭny i spraviadlivy dostup da ziamli. U siaredzinie 1990-ch hadoŭ, zhodna sa statystykaj, uzrovień zabojstvaŭ biełych fiermieraŭ byŭ u šeść razoŭ vyšejšy, čym u siarednim pa krainie.
Sapraŭdy, u siaredzinie 1990-ch hadoŭ, pavodle statystyki, uzrovień zabojstvaŭ biełych fiermieraŭ byŭ u šeść razoŭ vyšejšy, čym u siarednim pa krainie.
Pa danych, padadzienych na abmierkavańnie ŭ Jeŭraparłamient, z 1994 pa 2018 hady ŭ PAR byli zabityja kala 4 tysiač biełych fiermieraŭ, pry siaredniaj kolkaści biełaha nasielnictva ŭ apisany pieryjad u miežach 5 miljonaŭ čałaviek.
Aŭtary zvarotu adznačali, što palicyja rasśledavała hetyja vypadki aby-jak.
Pa apošnich aficyjnych danych paŭdniovaafrykanskich uładaŭ, z krasavika 2024 hoda pa śniežań 2024 hoda ŭ krainie było ździejśniena bolš za 19,5 tys zabojstvaŭ, ale tolki 36 achviar byli źviazanyja ź fiermami.
Akramia taho, tolki siem z hetych 36 čałaviek byli fiermierami, pryčym da kanca nie zrazumieła, jakoj jany byli rasy. U Paŭdniovaj Afrycy jość i ciemnaskuryja fiermiery, a aficyjnaja statystyka nie raźbitaja pa rasach. Astatnija 29 achviar byli rabotnikami fiermaŭ, jakimi, jak praviła, źjaŭlajucca ciemnaskuryja paŭdniovaafrykancy.
Danyja roznych hrup, jakija pradstaŭlajuć intaresy paŭdniovaafrykanskich fiermieraŭ, taksama pakazvajuć, što kolkaść zabojstvaŭ na fiermach vyličajecca dziasiatkami ŭ hod, i choć heta samo pa sabie žudasna, ale heta mizerny pracent ad ahulnaj kolkaści zabojstvaŭ u krainie.
«Raskidanaść fiermaŭ robić fiermieraŭ asabliva ŭraźlivymi dla złačynnaści, ale heta źviazana z hieahrafijaj i sacyjalna-ekanamičnymi ŭmovami, a nie z palityčnaj situacyjaj abo rasavymi pryčynami», — ličyć Entani Kaziboni, palitołah i sacyjołah Centra sacyjalnaha raźvićcia ŭ Afrycy pry Univiersitecie Jochanesburha.
Na siońniašni dzień PAR zajmaje pieršaje miesca pa ŭzroŭni złačynnaści z usich afrykanskich krain i ŭvachodzić u piaciorku samych niebiaśpiečnych krain u śviecie.
Adnak niama nijakich niezaležnych daśledavańniaŭ i paćviardžeńniaŭ, na padstavie jakich vysoki ŭzrovień złačynnaści ŭ PAR možna pryraŭnoŭvać da hienacydu biełaha nasielnictva.
Uzrovień złačynnaści ŭ Paŭdniovaj Afrycy pačaŭ rezka raści ź siaredziny 1990-ch hadoŭ, nieŭzabavie paśla prychodu da ŭłady Nelsana Mandeły i padzieńnia režymu aparteidu.
U toj čas asnoŭnymi vidami złačynstvaŭ byli kradziažy aŭtamabilaŭ, rabavańni damoŭ i padpały fiermierskich haspadarak. Časta ŭsie jany supravadžalisia čałaviečymi achviarami. Mienavita tady ŭ damach biełaha nasielnictva spalnyja adsieki stali adharodžvać žaleznymi dźviaryma, jakija zamykalisia na noč, kab siamja zastavałasia ŭ biaśpiecy, kali dom buduć rabavać.
Pavodle danych bujnoj daśledčaj płatformy Macrotrends, jakaja aceńvaje ryzyki dla viadzieńnia biznesu pa ŭsim śviecie, u 1995 hodzie indeks złačynnaści ŭ PAR pieravyšaŭ 60 čałaviek na 100 tysiač nasielnictva.
Dla paraŭnańnia, u ZŠA hety pakazčyk ciapier składaje 6 na 100 tysiač.
Pa danych šerahu krynic, uzrovień zabojstvaŭ siarod biełych paŭdniovaafrykancaŭ ź siaredziny 1990-ch da pačatku nulavych moh być u try razy vyšejšy, čym u siarednim pa krainie.
Analityki tłumačyli heta dźviuma pryčynami: zamožnaściu biełaha nasielnictva i tym, što niekatoryja z tyja, chto napadaŭ na biełych, ličyli svaje dziejańni adnaŭleńniem rasavaj spraviadlivaści, heta značyć svajho rodu kampiensacyjaj za mnohija dziesiacihodździ dyskryminacyi i pazbaŭleńnia ziamli.
Pamiž 2000 i 2012 hadami statystyka złačynnaści pajšła prykmietna ŭniz. Palicyja krainy źviazvała heta z adjezdam prykładna miljona biełych paŭdniovaafrykancaŭ. Asnoŭnuju masu tady pryniała ŭ siabie Aŭstralija.
Ale ŭ 2014-m pakazčyki znoŭ pačali raści. Pavodle apošnich źviestak AAN, letaś u PAR było ździejśniena bolš za 27 tysiač zabojstvaŭ, što składaje 45 čałaviek na kožnyja 100 tysiač. Kolki achviar zabojstvaŭ było biełymi — nieviadoma, bo ŭłady PAR nie publikujuć adpaviednaj statystyki.
U adroźnieńnie ad złačynnaści siaredziny 1990-ch, siońnia złačynstvy źviazanyja ŭ asnoŭnym z arhanizavanaj złačynnaściu, narkatrafikam, prastytucyjaj, achviarami jakich hałoŭnym čynam stanoviacca členy miascovych hrupovak biez pryviazki da rasavaj prynaležnaści.
Pry hetym, pa danych Kamisii pa pytańniach roŭnaści ŭ śfiery zaniataści PAR, biełyja zajmajuć 62,1% kiraŭničych pasad u krainie, choć na ich dolu prypadaje tolki 7,7% ekanamična aktyŭnaha nasielnictva.
Pa danych pierapisu 2022 hoda, na siońniašni dzień u PAR žyvie krychu bolš za 4,5 miljona biełaha nasielnictva. Heta 7,3% ad ahulnaj kolkaści.
«Stralaj u bura». Ułady PAR biaździejničajuć?
Adnym z hierojaŭ pakazanaha ŭ Avalnym kabiniecie videa staŭ lidar Ruchu zmaharoŭ za ekanamičnuju svabodu (EFF) Džulius Malema, jaki ŭ kadry vykonvaŭ svaju firmovuju pieśniu «Stralaj u bura, stralaj u fiermiera», jakaja była stvoranaja ŭ časy aparteidu partyzanami, jakija suprać jaho zmahalisia. Malema śpiavaje jaje časta, faktyčna na ŭsich svaich palityčnych mitynhach.
Biełyja sprabavali damahčysia zabarony hetaj pieśni na padstavie taho, što jana padbuchtorvaje da hvałtu i spryjaje raspalvańniu nianaviści.
Ale Viarchoŭny apielacyjny sud PAR pastanaviŭ, što Malema maje prava śpiavać pieśniu, jakaja ŭpieršyniu stała papularnaj padčas baraćby z aparteidam.
Paśla pakazu klipa z Malemaj Tramp skazaŭ, što na kadrach śpiavajuć ludzi, nadzielenyja ŭładaj. Ale heta nie tak.
Džulius Malema raniej uznačalvaŭ moładzievaje kryło kirujučaj partyi ANK, ale ŭ 2012 hodzie pakinuŭ jaje z-za ŭnutranaha kanfliktu z kiraŭnictvam i bolš nikoli nie zajmaŭ aficyjnych dziaržaŭnych pasad.
U 2013 hodzie jon stvaryŭ EFF, jakaja na letašnich vybarach nabrała 9,5% hałasoŭ i znachodzicca ŭ apazicyi. Praŭda, mienavita ź jaje padačy ŭ krainie byŭ pryniaty zakon ab eksprapryjacyi ziamli biez vypłaty kampiensacyj, jaki tak krytykuje administracyja Trampa.
Deputat parłamienta PAR ad apazicyjnaha Demakratyčnaha aljansu Hvien Nhvieńja niadaŭna adznačyła, što ŭ krainie maje miesca rasizm, nakiravany suprać biełych ludziej, ale hetaja źjava, pa jaje słovach, čaściej za ŭsio ihnarujecca ŚMI i vyklikaje słabuju reakcyju z boku ciemnaskuraha nasielnictva.
Prafsajuz «Salidarnaść» (Solidarity) u svaim daśledavańni paćvierdziŭ, što Paŭdniovaafrykanskaja kamisija pa pravach čałavieka značna čaściej inicyjuje rasśledavańnia vypadkaŭ rasizmu biełych u adnosinach da ciemnaskurych i bolš pabłažlivaja ŭ vypadkach rasizmu naadvarot.
Z ulikam usiaho hetaha mnohija pradstaŭniki biełaha nasielnictva zhadžajucca z Trampam, što ŭłady pad kiraŭnictvam Siryła Ramafosy robiać vielmi mała dla ich abarony. Ułady krainy nastojvajuć, što sprabujuć zachoŭvać pravy ŭsich katehoryj nasielnictva.
Kamientary
[Zredahavana]