«Heta šlach adzinočki». Biełarus bolšuju častku žyćcia pravodzić u vandroŭkach — naviedaŭ užo amal 500 abjektaŭ JUNIESKA
Alaksiej Łastoŭski, biełaruski navukoviec i daśledčyk centra «Palityčnaja śfiera», akademičny dyrektar Biełaruskaha instytuta publičnaj historyi, vandruje pa śviecie ŭžo kala 20 hadoŭ. Usie hrošy jon vydatkoŭvaje na padarožžy, admoviŭšysia ad nazapašvańnia na kvateru i inšaha rodu stabilnaści. «Našaj Nivie» Alaksiej raskazaŭ, jak udajecca padtrymlivać taki temp žyćcia i, hałoŭnaje, — navošta?
Meta — u razumieńni krain
U siarednim Alaksiej Łastoŭski pravodzić doma tydzień ci navat niekalki dzion na miesiac. Jaho vandroŭnaja historyja pačałasia jašče ŭ 2005 hodzie — studentam aśpirantury jon pajechaŭ na miesiačnuju stypiendyju ŭ Varšavu.
«Paźniej užo, kali ja hod žyŭ na stypiendyi ŭ Bracisłavie, to pačaŭ bolš intensiŭna cikavicca muziejami. Staŭ rehularna naviedvać vystavy, pisać pra heta ŭ svoj fejsbuk. Tak usio pajšło-pajechała, padarožžy stali salidnaj častkaj majho žyćcia», — zhadvaje daśledčyk.
Dla siabie samym cikavym u vandroŭkach biełarus vyznačyŭ kulturnuju historyju, vyvučeńnie zamiežnych hramadstvaŭ. Tamu i sposab hetaha spaznavańnia adpaviedny — naviedvańnie abjektaŭ, zaniesienych u śpis Suśvietnaj spadčyny JUNIESKA.
Ciapier u skarboncy Alaksieja ažno 479 punktaŭ, ale krain nie tak šmat, jak u inšych apantanych vandroŭnikaŭ — 65. Kaža, što možna było b naviedać i bolš haradoŭ, ale byvaje, što ŭ adnym miescy znachodzicca šmat kulturnych cikavostak. Naprykład, u Italii, Hiermanii ci Francyi. To i jeździć da ich davodzicca pa niekalki razoŭ.
«Kali ja vybiraŭsia ŭ krainy nakštałt Mieksiki albo Japonii, to heta faktyčna 3-4 tydni padarožža pa adnoj krainie: bo ŭ ciabie meta — zrazumieć krainu, naviedać samyja hałoŭnyja abjekty JUNIESKA ŭ hetaj krainie, a nie źbirać kolkaść krain jak takuju», — tłumačyć jon.
Kamfortnaja Japonija i Siryja pry Asadzie
Pa Jeŭropie vandroŭniku jeździć z časam stała ŭžo nie tak cikava — mała jakija rečy mohuć jaho ździvić. Adzin ź lubimych rehijonaŭ Alaksieja — Blizki Uschod. Ale i da jaho jon užo pryzvyčaiŭsia: važna tolki zrazumieć, jak pracujuć musulmanskija hramadstvy i jak tam treba siabie pavodzić.
«Zaraz heta rehijon vielmi składany, tamu što tam pastajannyja kanflikty, vojny. Ale heta nasamreč toje, što zapadaje ŭ dušu, bo tam nastolki bahataja kulturnaja historyja…
Kali hladziš na toje, u jakim ciažkim stanie žyvuć hetyja hramadstvy, to heta vyklikaje vialikuju empatyju da ludziej, jakija zmušanyja prabivacca praz tuju vielmi składanuju aktualnuju palityčna-hramadskuju situacyju».
Niadaŭna navukoviec viarnuŭsia ź Japonii. Tam jamu spadabałasia — znachodzicca ŭ krainie kamfortna, ludzi pryjaznyja, a na vulicach adčuvaješ siabie ŭ biaśpiecy. Ceny, kaža Alaksiej, paraŭnalnyja ź jeŭrapiejskimi: abied kaštavaŭ pryblizna stolki ž, kolki ŭ Litvie. Treba było tolki pieražyć pieršasny turystyčny šok — praz zabłytanuju sistemu transpartu i ijerohlifaŭ.
U luboj vandroŭcy Alaksiej sprabuje adšukać historyi, źviazanyja z našym rehijonam. Tak atrymałasia i ź Japonijaj, dzie ŭ Curuhie jon daviedaŭsia pra los jaŭrejskich biežancaŭ, jakim u Koŭnie vydavaŭ japonskija vizy konsuł Suhichara, u honar jakoha ciapier u Litvie nazvanyja vulicy i sad sakur.
«Dla mianie było adkryćciom, što jaŭrejskich biežancaŭ na miescy ŭ Japonii prymali ŭžo polski konsuł Tadevuš Romier i jaho žonka — Zofja, ź minskich Vańkovičaŭ», — dadaje jon.
U Nahasaki navukoviec daviedaŭsia, što ŭ mižvajenny čas tam aktyŭna dziejničali misijaniery-chryścijanie — manachi, jakija pryjechali z Hrodzienskaha franciškanskaha klaštara. Japoncy dahetul ušanoŭvajuć pamiać brata Zianona, a ajciec Kolbe (ksiondz z Polščy, doktar fiłasofii i teałohii, jaki słužyŭ u Hrodzienskim klaštary i zahinuŭ u Aŭšvicy — NN) — paźniej byŭ kananizavany.
«Asobnuju vandroŭku ŭ Japoniju daviadziecca ažyćciavić jašče na Chakajda, dzie pracavaŭ Iosif Haškievič — konsuł Rasijskaj Impieryi, uradženiec Minskaj hubierni i adzin ź pieršych zamiežnikaŭ, chto naviedaŭ unutranuju Japoniju».
Biełaruskaja mova na kancy śvietu
Zapomniłasia Alaksieju i vandroŭka ŭ Arhiencinu. Tam jon dabraŭsia da samaha paŭdniovaha horada śvietu — Ušuaja, adkul adychodziać karabli da Antarktydy.
«Samo adčuvańnie, što ty znachodzišsia na kraju śvietu, cyvilizacyi, jano ŭražvaje. Pobač — ledniki, pinhviny. Heta ŭsio stvaraje taki śpiecyfičny anturaž», — apisvaje ŭražańni vandroŭnik.
Tam ža jon zaŭvažyŭ kaviarniu z marozivam, dzie nazva była napisana ŭ tym liku i pa-biełarusku. «Radzima navat na kancy śvietu ciabie nie adpuskaje», — žartuje Alaksiej.
Jašče adno ekzatyčnaje padarožža — u Siryju časoŭ Bašara Asada. Emacyjna Alaksieju jano dałosia ciažka.
«Razumieješ bol ludziej, jakija prosta žyvuć na hetaj ziamli i pastajanna zmušanyja sutykacca z vajennymi dziejańniami, razbureńniami damoŭ. Jak jany žyvuć u hetych abstavinach».
Chaciełasia biełarusu patrapić u Izrail i Irak. U pieršuju krainu navat byŭ užo zapłanavany vizit, ale ŭsio skasavała epidemija kavidu. Dahetul nie ŭdałosia paznajomicca ź Indyjaj i Afrykaj (centralnaj i paŭdniovaj jaje častkami) — vizity tudy vandroŭnik adkładvaje.
U kastryčniku 2020 hoda Alaksiej mieŭ nietypovaje padarožža ŭ Jehipiet — słavutaści, jakija zvyčajna zabity natoŭpami turystaŭ, jon pabačyŭ u adzinocie. Prylacieć u krainu, kali jana tolki pačała adkryvacca paśla karanavirusa, navukoŭcu paraili siabry-jehiptołahi.
«Vielmi dziŭnyja adčuvańni, kali ty adzin znachodzišsia ŭ miaścinach, dzie zvyčajna natoŭpy i nie prabicca. Załaziš u piramidu — i znachodzišsia va ŭnutranaj kamiery adzin. Heta takoje adčuvańnie dziŭnaści hetaha śvietu — jano taksama mnie zapomniłasia.
Da dalokich punktaŭ — z kampanijaj
U padarožžach Alaksiej zvyčajna nie šukaje spantannych razmoŭ ź miascovymi. Kaža, jamu bolš kamfortna spaznavać krainu praz muziei, kulturnyja artefakty.
Parazumiecca ŭ pobytavych pytańniach amal paŭsiul jamu ŭdajecca na anhlijskaj movie, ale składanaści byvajuć u Paŭdniovaj Amierycy ci Kitai. Tady na dapamohu prychodziŭ Google Translate i niekalki zavučanych na ispanskaj movie fraz.
Kab adpravicca ŭ dalokuju krainu, kaža Alaksiej, lepiej adšukać sabie kampaniju — ludziej, jakija padzielać z taboj zatraty na žyllo i darohu. Bo časam da miaścin možna dabracca tolki na taksi ci zakazaŭšy śpiecyjalny tur. U takim razie jon zvyčajna jedzie ź siabrami, jakija taksama cikaviacca kulturnaj historyjaj.
Ale isnuje i vialikaja supolnaść vandroŭnikaŭ da abjektaŭ Suśvietnaj spadčyny JUNESKA. Vyhladaje heta abjadnańnie jak forum — sajt, dzie kožny možna napisać svoj vodhuk pra niejki abjekt i pačytać uražańni inšych ludziej. Praz heta kamjunici biełarus daviedaŭsia pra ludziej, jakija naviedali i pa tysiačy roznych abjektaŭ.
Emihranckija składanaści i žyćcio ŭ pastajannaj vandroŭcy
Zaraz vandroŭnik sutykajecca ź ciažkaściami — u rodnym biełaruskim pašparcie skončylisia staronki, a abnavić jaho mahčymaści niama, treba jechać u krainu. Apošniuju svaju vizu biełarus rabiŭ u ZŠA — japonskuju.
Skarystacca litoŭskim treveł-dakumientam dla hetaha nie dazvolili, ale prapanavali elektronnuju vizu, jakuju Japonija dla biełarusaŭ zvyčajna nie robić. Atrymlivajecca, što ciapier Alaksiej moža naviedvać krainy tolki ŭ miežach šenhienskaj zony.
Zaraz niemahčymaść naviedać niebiaśpiečnuju dla biełarusaŭ krainu, jakija mohuć vydać Biełarusi palitemihrantaŭ, — dadatkovy faktar u abmiežavanych vandroŭkach. Ale Alaksiej adnosna spakojna da hetaha stavicca:
«U Biełarusi žyŭ z 2020 hoda z pastajannym adčuvańniem, što pa ciabie mohuć pryjści, aryštavać. I ty ŭžo spakajniej stavišsia da hetych rečaŭ, fatalistyčna, možna skazać. Chacia ŭ mianie ŭ lubym vypadku zaraz bolš niama opcyj — u siłu svaich dakumientaŭ ja prosta nie mahu vyjechać za miežy Jeŭrasajuza».
Padarožžy Alaksiej sumiaščaje z dystancyjnaj pracaj daśledčyka. Upeŭnieny, u jaho ŭdajecca, kab i navukovaja, i vandroŭnickaja dziejnaść dapamahali adna adnoj. Što praŭda, davodzicca šmat płanavać napierad — u kožnaj krainie zakładvać čas, jaki praviadzieš za kampjutaram.
U Biełarusi mužčyna šmat hadoŭ žyŭ u internacie Akademii navuk i značnuju častku srodkaŭ vydatkoŭvaŭ na padarožžy. Raźviedzieny, jon vyrašyŭ nie zajmacca, naprykład, budaŭnictvam svajho doma. I hledziačy na toje, jak ciapier u palityčnych emihrantaŭ kanfiskoŭvajuć kvatery, nie škaduje.
«U maim vypadku prosta ničoha za svajoj śpinaj ja nie pakinuŭ aproč biblijateki, pra što da hetaha času mocna pieražyvaju. Dla mianie heta asnoŭnaja strata ŭ situacyi emihracyi».
Z adjezdam ź Biełarusi vandrovak u žyćci navukoŭca pabolšała. Kaža, što kali «ty i tak pazbaŭleny doma — usio žyćcio pieraŭtvarajecca ŭ pastajannuju vandroŭku».
«Mnie dosyć lohka pieražyłosia toje, što ja vyjechaŭ ź Biełarusi. Pakolki ty ŭžo zvykły, što ŭ ciabie za śpinaj tolki zaplečnik i ty ŭ darozie, to ŭ hetym płanie mała što źmianiłasia.
Ale z časam ja adčuvaju ŭsio bolšuju tryvohu pra adsutnaść radzimy, padtrymki, miesca, kudy možna viarnucca. Heta adbivajecca ciažkim hruzam, kładziecca na śviadomaść, tamu što pačynaješ dumać pra sens svajho isnavańnia — navošta ty niešta robiš, dumaješ, pišaš. (…)
Pastajannaja vandroŭka vymušaje pakidać niejkija ciažkija pytańni za śpinaj, nie zadumvacca i takim čynam psichałahična nie łamacca. (…)
Moj dośvied nie vielmi pierajmalny, heta nasamreč składana — ty šmat čaho adrakaješsia. Adrakaješsia stabilnaści, pačućcia hniazda. Heta šlach adzinočki. Ale ja abraŭ taki šlach, mnie vielmi ciažka ź jaho ŭžo zbočyć».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary