«Il russkij ot pobied otvyk?» U centry Minska siońnia dekłamavali «Paklopnikam Rasii» Puškina
Rasijskija arhanizacyi praviali «Puškinskija čytańni» ŭ honar dnia naradžeńnia paeta. Prahučaŭ i jahony antyjeŭrapiejski vierš.
Kala pomnika Puškinu ŭ centry Minska siońnia čytali vieršy ruskaha paeta z nahody jahonaha dnia naradžeńnia. Konkurs arhanizavali pasolstva Rasii i Ruski dom. Vieršy Puškina čytali biełaruskija školniki i studenty, studenty ź inšych krain, a taksama členy praŭładnaha Sajuza piśmieńnikaŭ Biełarusi.
Mienšyja školniki dekłamavali vieršy «Niani», «Zimovy viečar» i ŭryŭki z paemy «Rusłan i Ludmiła». Studenty čytali «Ja pomniu čudnoje mhnovieńje», «List Taciany da Aniehina» i inšyja tvory, piša «Sputnik».
Prahučaŭ na nabiarežnaj Śvisłačy i vierš «Paklopnikam Rasii». Videanarezka ź mierapryjemstva pačynajecca mienavita z hetych radkoŭ, jakija čytaje małady chłopiec:
«Il russkoho caria užie bieśsilno słovo?
Il nam s Jevropoj sporiť novo?
Il russkij ot pobied otvyk?»
Vierš «Paklopnikam Rasii» Puškin napisaŭ padčas paŭstańnia 1830-1831 hadoŭ u Polščy, Biełarusi i Litvie. Padčas abłohi carskimi vojskami Varšavy palityki ŭ Francyi pačali zaklikać umiašacca i pačać vajnu suprać Rasii, kab padtrymać imknieńnie patryjotaŭ adnavić Reč Paspalituju. Puškin, jaki na toj čas užo adyšoŭ ad revalucyjnaha idealizmu svajoj maładości, vybuchnuŭ rezkim antyjeŭrapiejskim tvoram.
U hetym vieršy paet nazvaŭ paŭstańnie, jak by zaraz skazali, unutranaj spravaj Rasijskaj impieryi:
«Čto vozmutiło vas? vołnienija Litvy?
Ostav́tie: eto spor słavian mieždu soboju,
Domašnij, staryj spor, už vźviešiennyj sud́boju».
Puškin nahadaŭ francuzam pra pieramohu nad Napaleonam i pahraziŭ, vykazvajučysia sučasnaj movaj, kalektyŭnamu Zachadu žorstkim adkazam za ŭmiašańnie ŭ paŭstańnie:
«Tak vysyłajtie ž nam, vitii,
Svoich ozłoblennych synov:
Jesť miesto im v polach Rośsii,
Sriedi niečuždych im hrobov».
Vierš uchvaliŭ asabista impieratar Mikałaj I, jaho apublikavali ŭ prapahandysckaj brašury z nahody zadušeńnia paŭstańnia.
Na prapahandyscki vierš Puškina adreahavaŭ jahony siabar maładości Adam Mickievič. Jon apublikavaŭ chvostki tvor «Da siabroŭ-maskaloŭ», dzie, nie nazyvajučy imia, źviarnuŭsia prosta da Puškina:
«A kto poruhan źlej? Koho iz vas horčajšij
Iz žriebijev postih, karaja nieukłonno
I sramom ordienov, i łaskoj vysočajšiej,
I słasťju u krylca cariova biť pokłony?A možiet, kto triumf žiestokosti monaršiej
V chołopskom rvienii vossłaviť nynie tŝitsia?
Il topčiet polskij kraj, umyvšiś krov́ju našiej,
I, budto pochvałoj, proklaťjami kičitsia?»
U 2015 hodzie radki z «Paklopnikaŭ Rasii» vybili na pastamiencie biusta Puškina ŭ Mahilovie. Taki vybar aŭtaraŭ pomnika vyklikaŭ vialiki skandał. Časy byli krychu inšyja, i paśla rezanansu ŭłady prybrali vierš z pastamienta. Navat niahledziačy na abureńni prarasijskich aktyvistaŭ.
Z tych časoŭ, kaniešnie, šmat čaho źmianiłasia. U Biełarusi surjozna chočuć pastavić pomnik dušycielu paŭstańnia Ivanu Paskieviču, Alaksandr Łukašenka atrymlivaje z ruk Uładzimira Pucina orden, jaki kaliści ŭručali «pakarycielu kraju» Muraŭjovu-Viešalniku, a ŭ centry stalicy hučyć «Il russkoho caria užie bieśsilno słovo?».
Mahiloŭski abłvykankam: Vierš «Klevietnikam Rośsii» na pomnik nie vierniem
Pamočnik Pucina Miadzinski choča pastavić u Biełarusi pomnik Paskieviču — dušycielu paŭstańnia 1830—31 hadoŭ
Łukašenka atrymaŭ ad Rasii tuju ž uznaharodu, što i Muraŭjoŭ-Viešalnik. Chto jašče ź biełarusaŭ jaje atrymlivaŭ?
Čamu pasvarylisia Mickievič i Puškin
Ciapier čytajuć
Pamior 50-hadovy śpiecnazaviec Bućko. Jon byŭ udzielnikam vykradańnia i zabojstva Zacharanki i Hančara16
Kamientary
Adam Mickievič
Prijatielam moskalam i russkim druźjam
Tiem, kto pomnit mienia, – liš o vas ja miečtaju,
Potriasionnyj śmiertiami i ssyłkoj druziej.
Vaši lica vo śnie i v briedu ja uznaju,
Vy imiejetie pravo v miečtie žiť mojej.
Hdie siejčas vy, druźja? Błahorodnyj Rylejev,
Kak rodnoj mnie, no schvačien, po vole caria,
On visit, zatianułaś vieriovka na šieje;
Proklinajet prorokov narod, zło tvoria.
Ruku tu, čto protiahivał vieŝij Biestužiev,
On – poet i sołdat, bieź piera i rużja, –
Vyrvał caŕ, prikovav jejo k tačkie snaruži, –
Skovan naśmierť s polakom, – zaryty v zaboje druźja.
Ždiot priedatielej Božija strašnaja kara.
Pri mundirie, pri ordienie – carskij chołop!
Dušu volnuju prodał cariuhie, nie darom! –
I o carskij poroh rasšibajet svoj łob.
Jazyčiŝiem prodažnym on słavit tirana,
I prichodit v vostorh ot prijatielskich muk.
Vieś ispačkannyj krov́ju (krovit moja polskaja rana!):
Pried cariom, kak pietuch, – kak ot ratnych zasłuh.
Jeśli k vam izdaleča, ot volnoho rodu,
Doletit v Zapolaŕje prijatielskij klič,
I otkliknietsia v niebie, trievoža prirodu,
Eto – viestnik svobody, kak žuravl ili hrač.
Hołos moj vam znakom; był poka ja v okovach,
Iźvivajaś, kak už, (hdie podniaťsia tam v rost?),
Skolko v čuvstvach sokrytych vam poviedał tajn novych,
I dla vas był vsiehda, słovno hołub́, ja prost.
Vylivaju otravu na mir, i, nie bolšie,
Pusť jedka moja hoŕkaja žhučaja rieċ,
Eto ślozy i krov́ nieshibajemoj Polši, –
Čtob okovy razjesť, vaši ciepi raśsieċ!
Kto ž zavojet iz vas, kak pośledniaja šavka,
Zaskulit, słovno pios, čto k biťju tierpieliv,
Da i v poru jemu – povodok i udavka,
Tolko možiet kusnuť, pro dobro pozabyv.
Pierievod s polskoho Valerija Śpiridonova