Navuka i technałohii11

Najbujniejšy ŭ śviecie teleskop, nazvany ŭ honar dački emihrantaŭ ź Vilni, pieradaŭ pieršyja FOTY kosmasu

Kamanda absiervatoryi Viery K. Rubin apublikavała pieršyja zdymki, zroblenyja novym teleskopam, jaki ličać samym vialikim z sučasnych naziemnych teleskopaŭ. Jaho budavali 15 hadoŭ u čylijskich Andach.

Patrojnaja tumannaść na pieršych zdymkach kosmasu, atrymanych absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: Wikimedia Commons

Čakajecca, što teleskop zmoža zafiksavać miljony vielmi drobnych kaśmičnych abjektaŭ — naprykład, novyja asteroidy, piša vydańnie The Insider.

Adzin ź pieršych zdymkaŭ, atrymanych teleskopam, — fatahrafii Patrojnaj tumannaści i tumannaści Łahuna ŭ Mlečnym Šlachu. Hetyja vyjavy — kampazit z 678 asobnych zdymkaŭ, zroblenych na praciahu 7 hadzin. Jak adznačaje CNN, na ich možna bačyć vobłaki hazu i pyłu, jakija raniej nie daśledavalisia.

Absiervatoryja imia Viery K. Rubin u čylijskich Andach na fonie Mlečnaha Šlachu. Fota: Wikimedia Commons

Absiervatoryja imia Viery K. Rubin — heta najbujniejšy naziemny teleskop, jaki budavali kala 15 hadoŭ u čylijskich Andach dla ahladu ŭsiaho Paŭdniovaha nieba kožnyja niekalki načej. Absiervatoryja nazvana ŭ honar astranoma Viery Rubin, jakaja daśledavała chutkaść kručeńnia hałaktyk i čyje adkryćci paćvierdzili isnavańnie ciomnaj materyi. Jaje baćka, Piesach Kabčeŭski, naradziŭsia ŭ Vilni ŭ siamji palčatnika, jakaja ŭ pačatku XX stahodździa pierabrałasia ŭ ZŠA. 

Vyraznyja zdymki zornaha nieba teleskopu dazvalaje rabić jaho kanstrukcyja. Jon maje lusterka dyjamietram 8,4 mietra, jakoje pracuje z hihanckaj ličbavaj kamieraj vahoju 2,8 tony, pamiery jakoj padobnaja da nievialikaha aŭtamabila.

Kamiera zdolnaja zachoplivać vobłaść nieba, ekvivalentnuju 45 dyskam poŭnaha Miesiaca. Heta dazvalaje fatahrafavać nieba z detalizacyjaj, jakoj da hetaj pary nielha było atrymać.

Patrojnaja tumannaść i tumannaść Łahuna na pieršych zdymkach kosmasu, atrymanych absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: rubinobservatory.org

Aficyjnyja pieršyja navukovyja nazirańni ŭ absiervatoryi, jakija taksama nazyvajuć «pieršym śviatłom», pryznačanyja na 4 lipienia. U toj čas jak inšyja naziemnyja i kaśmičnyja teleskopy štohod adkryvajuć kala 20 tysiač asteroidaŭ, miarkujecca, što absiervatoryja Rubin zmoža zafiksavać miljony takich abjektaŭ za pieršyja dva hady pracy.

Pieršyja zdymki kosmasu, atrymanyja absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: rubinobservatory.org

Asnoŭny prajekt absiervatoryi — Ahlad spadčyny kosmasu i času (Legacy Survey of Space and Time — LSST) — startuje ŭ kancy 2025 hoda. Na praciahu dziesiaci hadoŭ teleskop kožnuju noč budzie skanavać usio nieba paŭdniovaha paŭšarja, stvarajučy svojeasablivy «film» z transfarmacyj Suśvietu ŭ zvyšvysokim razroźnieńni.

Pieršyja zdymki kosmasu, atrymanyja absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: rubinobservatory.org

«Rubin dazvolić nam vyvučać hałaktyki i zorki Mlečnaha Šlachu, abjekty ŭ Soniečnaj sistemie zusim pa-novamu. Pakolki jon robić zdymki načnoha nieba chutka i časta, my možam vyjaŭlać miljony abjektaŭ, jakija źmianiajucca, litaralna kožnuju noč», — kaža doktar Aaron Rudman, prafiesar fiziki elemientarnych čaścic i astrafiziki ŭ Nacyjanalnaj paskaralnaj łabaratoryi Stenfardskaha ŭniviersiteta.

Pa jaho słovach, teleskop moža stać «mašynaj adkryćciaŭ». Naprykład, ź jaho dapamohaj daśledčyki chočuć bolš padrabiazna vyvučyć pryrodu ciomnaj materyi.

Pieršyja zdymki kosmasu, atrymanyja absiervatoryjaj imia Viery K. Rubin. Fota: rubinobservatory.org

Štodnia absiervatoryja budzie źbirać kala 20 terabajtaŭ infarmacyi, a za dziesiacihodździe nazapasić bazu abjomam bolš za 500 pietabajtaŭ. U jaje trapiać miljardy niabiesnych cieł i tryljony asobnych vymiareńniaŭ. Pry hetym usia baza danych budzie adkrytaj dla navukoŭcaŭ usiaho śvietu — kožny zmoža zrabić svajo adkryćcio, navat nie źviazanaje z asnoŭnymi metami misii.

Kamientary1

  • Žvir
    26.06.2025
    Kažuć, što bačnaja čałaviectvu (u tym liku i ŭsimi techničnymi pryładami) častka Ŭsiaśvietu, heta tolki 5% Usiaśvietu !
    Chto (i jak) vyličyŭ toj adsotak, zastajecca sakretam dla bolšaści abitalnikaŭ našaj planety... Ale cikava...
 
Naciskańnie knopki «Dadać kamientar» aznačaje zhodu z rekamiendacyjami pa abmierkavańni.

Ciapier čytajuć

Stała viadoma, pa jakim miechaniźmie śpisvalisia hrošy z bankaŭskich kartak biełarusaŭ padčas maštabnaha zboju7

Stała viadoma, pa jakim miechaniźmie śpisvalisia hrošy z bankaŭskich kartak biełarusaŭ padčas maštabnaha zboju

Usie naviny →
Usie naviny

«Nie chacieli pakutavać ź biełaruskimi kartami na Booking». A ŭ vyniku ledź nie trapili na 400 jeŭra4

Tramp zajaviŭ, što vystupić z važnaj zajavaj nakont Rasii4

Upieršyniu rasijskija vajskoŭcy zdalisia ŭ pałon robatam — navatarskaja apieracyja ŭkrainskaj šturmavoj bryhady7

Samaja darahaja sumačka ŭ śviecie. Sumku dla Džejn Birkin pradali za rekordnyja $10 miljonaŭ

Tramp pachvaliŭ prezidenta Libieryi za anhlijskuju, ale tam heta mova aficyjnaja2

Za adzin viečar try biełaruskija futbolnyja kłuby pieramahli supiernikaŭ z Armienii, Makiedonii i Čarnahoryi. Heta rekord7

U Homieli źjaviŭsia skvier Milicyi. Haradžan nie pytalisia navat farmalna4

Vialikabrytanija i Ukraina padpišuć histaryčnuju damovu ab pastaŭcy tysiač rakiet dla SPA

«Sa studzienia Rasija straciła 100 tysiač sałdat. Zabitymi. Nie ŭsiaho, a zabitymi»8

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Stała viadoma, pa jakim miechaniźmie śpisvalisia hrošy z bankaŭskich kartak biełarusaŭ padčas maštabnaha zboju7

Stała viadoma, pa jakim miechaniźmie śpisvalisia hrošy z bankaŭskich kartak biełarusaŭ padčas maštabnaha zboju

Hałoŭnaje
Usie naviny →

Zaŭvaha:

 

 

 

 

Zakryć Paviedamić