Šytal adkazaŭ Kalinu: Biełarus-haradžanin u Biełastoku achvotniej pojdzie na kancert u kłub, a nie pajeździe słuchać narodny chor
Jurka Kalina na chvalach Biełaruskaj słužby Polskaha radyjo raskrytykavaŭ biełaruskuju dyjasparu ŭ Polščy (tych, chto emihravaŭ ź Biełarusi paśla 2020 hoda). Maŭlaŭ, biełaruskaj spravaj nie zajmajucca, ź biełaruskaj mienšaściu na Padlaššy nie intehrujucca, i ŭvohule nie apraŭdali čakańniaŭ. Jamu adkazaŭ u fejsbuku adzin z členaŭ hetaj biełaruskaj dyjaspary, jaki z 2021 hoda žyvie ŭ Biełastoku — krajaznaŭca z Hłyboččyny Kastuś Šytal.
«Pa-pieršaje, pan Kalina šmat pierabolšvaje. Niapraŭda, što 90% biełarusaŭ, jakich pan Kalina bačyć u sacsietkach, pišuć pa-rasiejsku.
U nas tyja samyja siabry ŭ sacsietkach, i prynamsi dźvie traciny dopisaŭ jany pišuć pa-biełarusku. Niekatoryja pišuć pa-polsku.
Taksama Jurka Kalina niasłušna zakidaje, što «10-20% biełarusaŭ, jakija raniej byli aktyŭnymi ŭ biełaruskim asiarodździ ŭ Biełarusi, ciapier namahajucca niešta rabić dziela biełaruskaj spravy ŭ Polščy». Voś heta i blizka nie padobna da praŭdy.
Moža, kali ŭziać usich hramadzian RB, jakija pierajechali ŭ Polšču, u tym liku pa «karcie palaka», dy ekanamičnych mihrantaŭ, to 20% aktyŭnych by i vyjšła. Ale praktyčna ŭsie tyja, chto ŭ Biełarusi biełaruskaj spravaj zajmaŭsia, u Polščy praciahvajuć heta rabić.
Časta my robim biełaruskuju spravu nie ŭ toj formie, u jakoj chacieŭ by Jurka Kalina. Nu, što ž. My zajmajemsia salidarnaściu z represavanym i ŭciekačami, skidvajemsia hrašyma na dapamohu biełarusam, jakija apynulisia ŭ emihracyi ŭ ciažkim stanoviščy. Niekatoryja padlašskija biełarusy taksama prymajuć u hetym udzieł, i za heta treba być udziačnymi, ale to vielmi niamnohija. Kolki zadanacili na Bajsoł biełarusy z Dubič Carkoŭnych, Orli ci Haradka? Nie paprakaju — prosta kažu, što my na roznyja rečy fakusujem uvahu.
My majem svaje miedyjnyja i hramadskija prajekty. Ale ŭ nas inšy fokus. Biełaruski emihrant u Varšavie ci Hdańsku nie budzie čytać «Nivu» i nie budzie słuchać «Radyjo Racyja» — jamu patrebny Most, jaki napiša pra žyćcio ŭ Polščy i štodzionnyja prablemy dyjaspary. (Darečy, redakcyja Most mieścicca ŭ Biełastoku).
Našy biełarusy ŭ Biełastoku, razam z Kaciarynaj Vadanosavaj, jakaja vartaja ŭsialakaha zachapleńnia, stvaryli kłub histaryčnaj rekanstrukcyi i ŭšanoŭvajuć pamiać paŭstancaŭ 1863 hoda. Ci rabili b heta pravasłaŭnyja biełarusy z Padlašša, dziady jakich nazyvali paŭstancaŭ «miaciežnikami»?
Supolnyja prajekty biełarusaŭ-uciekačoŭ ź biełarusami Padlašša jość. Uziać by i Tutaku (na jakuju pieravažna biełarusy-emihranty i źbirajucca), i prajekty Centra biełaruskaj kultury, i Kamunikat (ja asabista niadaŭna pazyčaŭ staryja knižki sa svaich zboraŭ, kab adskanavać i vykłaści na Kamunikacie). I našy ludzi ź Biełastoka, chto cikavicca narodnaj kulturaj, pa Padlaššy jeździać, i viedaju takich, chto Bielski i Hajnaŭski paviet uzdoŭž i ŭpopierak abjeździli.
Ale pan Jurka Kalina musić razumieć, što časam mastackija husty ŭ ludziej adroźnivajucca — i biełarus-haradžanin u Biełastoku achvotniej pojdzie na kancert biełaruskaha hurta ŭ biełaruski kłub u Biełastoku, a nie pajeździe słuchać narodny chor u Dubičach Carkoŭnych.
Darečy, jość ludzi z Padlašša, jakim prysutnaść biełarusaŭ-emihrantaŭ padabajecca.
Adna žančyna z Hajnaŭki, jakuju i Jurka Kalina peŭna dobra viedaje, niejak skazała mnie: «Dobra, što vy pryjechali. Vy pryvieźli siudy haradskuju kulturu, jakoj tut nie chapała, bo na Padlaššy ŭsio krucicca vakoł falkłoru».
My roznyja. U nas roznaja histaryčnaja pamiać. Identyčnaść biełarusaŭ Padlašša krucicca vakoł vioski, carkvy, puščy i biežanstva. A my vyraśli pieravažna ŭ haradach, siarod nas šmat katalikoŭ i ateistaŭ, na carkvu my vielmi časta hladzim jak na instrumient rusifikacyi.
Ad adnoj nastaŭnicy-biełaruski z Krynak ja niejak pačuŭ takija słovy: «A miascovyja biełarusy ciabie b za svajho nie pryznali. Bo ty katalik. Dla ich ty — palak».
My tut možam intehravacca, ale my nie asimilujemsia, i nie treba nas dakarać za toje, što my «Kancert pažadańniaŭ» na Radyjo Racyja nie słuchajem, «Nivu» nie čytajem, na festy ŭ Dubičy Carkoŭnyja nie jeździm. Biełaruskaje žyćcio — raznastajnaje, i padlašskimi prajektami nie abiažoŭvajecca.
Ja abiedźviuma rukami za toje, kab nam — biełarusam ź Biełarusi i biełarusam z Padlašša — lepš adzin adnaho paznavać, i bolš šyroka dy hłyboka supracoŭničać. Ale nie treba nas paprakać, što — cytuju — «Biełarusy, jakija pryjechali ź Biełarusi, nie viedajuć i, mahčyma, nie chočuć viedać, što tut na Padlaššy žyvuć etničnyja biełarusy, jakija źjaŭlajucca hramadzianami Polščy».
Bo heta niapraŭda. Zamała viedajem, zamała supracoŭničajem — ale niapraŭda, što «nie viedajem i nie chočam viedać». Kryŭdna hetkaje čuć.
Spadziajusia, nie pakryŭdziŭ hetym dopisam nikoha z padlašskich biełarusaŭ, mnohich ź jakich ja viedaju i duža šanuju».
«Svoj nos ź Biełastoka jany nie vysoŭvajuć». Biełarusy Padlašša skardziacca, što biełarusy novaj chvali emihracyi nie zacikaŭlenyja supolnymi spravami
«Hety fest nie tolki dla kajfu». Arhanizatary fiestyvalu Tutaka raskazali pra sioletnija płany i pierśpiektyvy
Biełaruski śpieŭny hurt pryjechaŭ u viosku Dašy na Padlaššy. Miascovaja babula ich začaravała
Biełaruski licej u Hajnaŭcy: jak žyvie i na što spadziajecca
Bližejšym časam buduć vyzvaleny bolš za 150 palitźniavolenych39
Kamientary
A tak zbolšaha słušna: haradžanie nie nadta anhažavanyja ŭ kalandarna-abradavy cykł. Ad hetaha jak ludzi jany nie stali horšymi.