Postaci na bareljefach dla novaha budynka histaryčnaha muzieja abvieščany ŭładami nacyjanalnym panteonam. Ale zamiest adkrytaj zały słavy atrymaŭsia zakryty ideałahičny śpis, jaki ŭražvaje svajoj paradaksalnaściu i moža raskazać pra biełaruskuju ideałahičnuju pustatu bolš, čym pra što-niebudź inšaje. Raskazvajem, u čym jaho hłybinnaja supiarečnaść i čamu ŭ rasijskim impierskim panteonie znajšłosia miesca dla vialikich kniazioŭ litoŭskich i tych, chto vajavaŭ suprać Maskvy, a ŭ biełaruskim — nie.
Ideja nacyjanalnaha panteona ŭ Biełarusi ŭźnikła ź vialikim spaźnieńniem — amal na dva stahodździ. Najbolš viadomyja jeŭrapiejskija prykłady, jak paryžskija Panteon i Dom invalidaŭ ci niamieckaja Valhała, byli stvoranyja jašče naprykancy XVIII — pieršaj pałovie XIX stahodździa. U kancy XIX stahodździa ŭ Krakavie zrabili sprobu sfarmiravać niešta padobnaje da panteona, ale zamiest jaho źjaviłasia tolki niekalki razroźnienych nacyjanalnych niekropalaŭ.
Hałoŭnaja prablema ŭsich padobnych miescaŭ adnolkavaja: zaŭsiody ŭźnikajuć sprečki, kaho varta ŭklučać u hetuju «zalu słavy», a z časam hramadskaja dumka źmianiajecca. Asoby, jakija dla sučaśnikaŭ byli simvałami epochi, u nastupnyja pakaleńni časta stračvajuć svaju značnaść i sychodziać u niabyt. Tak adbyłosia, naprykład, z balšavickim «panteonam» — niekropalem kala Kramloŭskaj ściany, dzie suśvietna viadomyja savieckija dziejačy susiedničajuć ź fihurami amal zabytymi, čyje bijahrafii siońnia vyhladajuć ničym nie prykmietnymi.
Čym musić być panteon
Pryncypovaja rysa luboha panteona — jaho niezavieršanaść. Jon zaŭsiody adkryty dla novych imionaŭ i pieraasensavańnia minułaha. Toje ž, što siońnia ŭzvodzicca ŭ stalicy Biełarusi, maje zusim inšuju pryrodu: heta zakryty matrykuł asob, adabranych uładaj biez šyrokaha hramadskaha abmierkavańnia. Heta zavieršany i kančatkovy śpis — kanon, jaki nie praduhledžvaje dalejšaha raźvićcia biełaruskaj historyi i źjaŭleńnia novych dastojnych ludziej.
Kali hety śpis nie praduhledžvaje dapaŭnieńnia, dyk što heta nasamreč — nacyjanalny panteon ci pachavalnia nacyi?
Uražańnie, što havorka idzie pra druhoje, tolki macnieje, kali pryhadać, što šeść manumientalnych bareljefaŭ daručany aŭtaru miemaryjalnaj «Bramy pamiaci» ŭ Traściancy, čyje stvorki pa pamiery i kampazicyjnym rašeńni nadzvyčaj padobnyja da hetych bareljefaŭ.
Kaho z sapraŭdy vydatnych biełaruskich dziejačaŭ niama ŭ hetym «panteonie», užo hruntoŭna pakazali historyki.
Na maju ž dumku, luby materyjalny panteon — adlity z bronzy ci vysiečany z marmuru — nie tolki niepatrebny, ale i škodny, asabliva va ŭmovach zaciahnutaha «padvajeńnia asoby» biełaruskaj nacyi. Siońnia luby panteon ci matrykuł budzie pryznačany nie dla zachavańnia pamiaci, a dla taho, kab uźvialičvać ideałahična blizkich i prynižać ideałahična čužych.
Adsiul i ŭsie dziŭnyja, a časam i absurdnyja rašeńni ŭ pieraliku asob, što buduć adlustravanyja na bareljefach.
Nacyjanalny panteon nie źnikaje tolki tamu, što jon nie ŭvasobleny fizična. Jon žyvie navat nie ŭ padručnikach, jakija zaŭždy možna pierapisać, a ŭ nacyjanalnym naratyvie.
Nacyjanalny panteon — heta nie hieroi, nie śviatyja praviedniki, nie addanyja patryjoty, nie miecenaty, nie ideałahična pravilnyja palityki — ich byli sotni, tysiačy, miljony. Nacyjanalny panteon — heta tyja postaci, bieź jakich niemahčyma raspavieści poŭnuju i źviaznuju historyju nacyi.
Kali pahladzieć na bareljefy, što rychtujucca dla Nacyjanalnaha histaryčnaha muzieja, z takoha rakursu, ich «panteon» litaralna rassypajecca na vačach.
Paradoks u tym, što mnohija asoby, uklučanyja tudy biełaruskimi ŭładami, nikoli nie byli ŭšanavanyja — ni za savieckim časam, ni hetaj ža ŭładaj za apošnija try dziesiacihodździ. I ŭ toj ža čas tym, kaho śviadoma vyklučyli, u Biełarusi pryśviečany vulicy, pastaŭlenyja pomniki, a pra ich histaryčnuju spadčynu śpisanaja nie adna staronka ŭ akademičnych vydańniach.
Niaŭdałaja sproba
Mahčyma, chtości ŭžo zabyŭ, ale ŭ Minsku nacyjanalny panteon sprabavali stvaryć raniej. Dziaržaŭnyja vydańni tak charaktaryzavali chram-pomnik u honar Usich Śviatych i ŭ pamiać ab achviarach, jakija pasłužyli vyratavańniu Ajčyny našaj. Hety hihancki ŭzor maskoŭskaha dojlidstva, zakładzieny Łukašenkam i mitrapalitam Fiłaretam, z 2010 hoda staŭ miescam pierapachavańnia nieviadomych sałdat, zahinułych u vajnie 1812 hoda, Pieršaj suśvietnaj i Druhoj suśvietnaj vojnach. Pareštki katolikaŭ, luteran, musulman i iŭdziejaŭ biez razboru składali ŭ krypcie chrama Ruskaj pravasłaŭnaj carkvy — i nichto nie bačyŭ u hetym etyčnaj prablemy.
Ale sapraŭdnaha panteona nie atrymałasia, bo nie było razumieńnia: panteon — heta najpierš imiony, a nie kości.
Bareljefy dla muzieja ci muziej dla bareljefaŭ?
Kali viarnucca da momantu prezientacyi letaś novaha budynka Nacyjanalnaha histaryčnaha muzieja, jaki vyhladaŭ ubohim u architekturnym płanie, na rendarach možna zaŭvažyć adnu detal. Na nieprapracavanych ścienach byli paznačany nie prosta šeść plamaŭ pad budučyja bareljefy, a ŭžo hatovyja kałažy, što paŭtarali kampazicyju eskizaŭ, pradstaŭlenych značna paźniej. Heta navodzić na dumku, što bareljefy zadumvalisia jašče da samoha muzieja, a paśla ich daručyli choć kudyści prystroić u novym budynku.
U vyniku atrymałasia situacyja, kali nie manumientalnaje mastactva słužyć prastory, a prastora padhaniajecca pad manumientalnaje mastactva — jašče adna biełaruskaja navacyja, novaje słova ŭ mastactvie.
Ideałahičnyja čystki
Sam fakt padziełu dahistaryčnaha i staražytnaruskoha pieryjadaŭ vyhladaje dziŭna: miežy paznačanyja ad V stahodździa da pieršaj pałovy XIII stahodździa, choć piśmovyja zhadki pra našyja ziemli źjaŭlajucca tolki ŭ IX stahodździ. Uvasableńni troch plamionaŭ i niekalkich ruskich kniazioŭ całkam možna było źmiaścić na adnym bareljefie. A voś bareljef, pryśviečany 500 hadam historyi VKŁ, łahična było b padzialić na dva — histaryčnych postaciaŭ dla hetaha pieryjadu bolš čym dastatkova.
Na žal, pieršy eskiz bareljefa, pryśviečanaha VKŁ, tak i nie pakazali całkam, tamu pračytać imiony niemahčyma. Viadoma tolki, što tam była vyjava vialikaha kniazia Hiedymina, pry jakim kniastva stała mahutnaj uschodniejeŭrapiejskaj dziaržavaj i jaki staŭ zasnavalnikam jaje kirujučaj dynastyi. U kančatkovym varyjancie ni Hiedymina, ni Vitaŭta, na Alhierda niama.
Zatoje prysutničaje małaviadomy Vojšałk, vidać, tolki tamu, što jon staŭ pravasłaŭnym manacham. Uvieś jaho ŭniosak u historyju Biełarusi zvodzicca da zasnavańnia Łaŭryšaŭskaha manastyra, ad jakoha nie zastałosia navat śladoŭ.
Ale sama bijahrafija Vojšałka vyhladaje jak ideałahičnaja dyviersija: prakiravaŭšy ŭsiaho niekalki hadoŭ, z 1264 pa 1267, jon admoviŭsia ad ułady i syšoŭ u manastyr, bo, pavodle jaho słoŭ, hrachi nie dazvalali jamu zastavacca kniaziem. Siońniašniamu biełaruskim «kniaziu» nijakija hrachi nie pieraškadžajuć kiravać bolš za try dziesiacihodździ.
Dziejačy časoŭ rasijskaha vaładarstva
Na pieršapačatkovym eskizie čaćviortaha bareljefa «Biełaruś XVIII — pač. XX st.» prysutničali nastupnyja asoby (tut i dalej tłustym vyłučany imiony, pakinutyja ŭ kančatkovym varyjancie): Ivan Hryharovič, Hieorhij Kaniski, Francišak Bahuševič, Iosif Siamaška, Branisłaŭ Epimach-Šypiła, Jaŭchim Karski, Ałaiza Paškievič (Ciotka), Ihnat Bujnicki, Maksim Bahdanovič, Michaił Mikiešyn, Iosif Hurka, Jakub Narkievič-Jodka, Ivan Nasovič, Anton i Ivan Łuckievičy, Ivan Paskievič i Alaksandr Dembaviecki.
Z hetym eskizam źviazany i davoli pakazalny kazus, jaki śviedčyć, što śpisy byli spuščanyja źvierchu, a aŭtary kałaža nie vielmi razumieli, chto niekatoryja z hetych asob.
Pieršym u pieraliku značyŭsia Ivan Hryharovič — pravasłaŭny śviatar, jaki vydaŭ pieršy zbornik dakumientaŭ pa historyi Biełarusi časoŭ VKŁ. Adnak na kałažy apynuŭsia zusim inšy čałaviek — rasijski admirał Ivan Hryharovič, jaki da Biełarusi nijakaha dačynieńnia nie mieŭ, ale jakoha vydaje pieršym u pošukaviku.
Letaś prapahandyst i hałoŭny redaktar časopisa «Historyja i hramadaznaŭstva» Alaksiej Dziermant tak aceńvaŭ hety vybar:
«Što tut cikava? Vykanany ŭmoŭny simvaličny bałans pamiž roznymi elemientami našaj kulturnaj tradycyi: jość vajennyja, jakija vierna słužyli Rasijskaj impieryi, jość «zachodnierusy», ale nie radykalnyja, jość pradstaŭniki katalickaj šlachty, ale jakija pryniali biełaruski, a nie polski kantekst. Vidavočna i zrazumieła čamu niama Kalinoŭskaha, ale i Kajałoviča taksama niama.
U cełym možna skazać, što pieravažaje «ahulnaruski» viektar, ale ź miascovymi asablivaściami i biez radykalizmu, jaki admaŭlaje nacyjanalna-palityčnuju subjektnaść biełaruskaha naroda».
Novy, urezany varyjant byccam by zachavaŭ ahulny «bałans». Ale i hety śpis vyklikaje pytańni, bo za apošnija dziesiacihodździ biełaruskimi ŭładami nie było nie zroblena ničoha dla ŭšanavańnia mnohich z hetych postaciaŭ.
Adziny pomnik Bujnickamu staić tolki na jaho mahile, a muziej, jaki pačali budavać jašče ŭ 1994 hodzie, tak i zastaŭsia niezavieršanym. Ivana Nasoviča ŭpieršyniu ŭšanavali tolki ŭ 2024 hodzie, nazvaŭšy jaho imiem vulicu ŭ Mahilovie. Pra Branisłava Epimacha-Šypiłu nahadvaje tolki ścipły vałun na radzimie. I navat Iosif Siamaška, likvidatar unii i fihura vielmi važnaja dla prarasijskich kołaŭ, u Biełarusi ŭvohule nijak nie adznačany. Ich ušanavańniem asabliva nie zajmalisia, ale, jak bačym, u aficyjozny «nacyjanalny panteon» jany trapili.
Tut chočacca źviarnucca da ideołahaŭ, jakija składali hetyja śpisy: vy ŭpeŭnienyja, što mienavita hetyja asoby pavinny składać nacyjanalny panteon?
Moža, varta być bolš paśladoŭnymi i ŭklučyć na bareljefy Uładzimira Lenina, u honar jakoha nazvanyja vulicy navat u samych maleńkich pasiołkach i čyje biusty dahetul upryhožvajuć sotni dziaržaŭnych ustanoŭ? Ci Alaksandra Puškina, imia jakoha nosiać dziasiatki vulic i jakomu tolki za apošnija dziesiacihodździ pastavili nie mienš za siem pomnikaŭ — bolš, čym lubomu biełaruskamu dziejaču.
Na hetym fonie nie tolki Bujnicki i Nasovič, ale i Bahuševič z Bahdanovičam vyhladajuć druharadnymi. Nichto dziesiacihodździami nie zadumvaŭsia ŭ Biełarusi pra ŭšanavańnie biełaruskich dziejačaŭ, a tut adnym dniom jany stali hierojami nacyjanalnaha panteona!
Ci chto taki Iosif Hurka? Rasijski hienierał-fieldmaršał, jaki vyzvaliŭ Bałharyju paśla piaci stahodździa vaładarstva asmanaŭ, a paśla byŭ varšaŭskim hienierał-hubiernataram, inicyjavaŭšy budaŭnictva hihanckaha pravasłaŭnaha sabora ŭ sercy katalickaj Polščy. Sabor paśla zdabyćcia Polščaj niezaležnaści byŭ u chutkim časie źniesieny, a
imia hienierał-fieldmaršała Iosifa Hurki nichto nie zhadvaŭ ni ŭ jakim kantekście, i navat u «Biełaruskaj Encykłapiedyi» jaho imia nie vyniesiena ŭ asobny artykuł, zadavolvajučysia radkom u artykule pra rod Ramiejkaŭ-Hurkaŭ, bo jaho rola ŭ historyi Biełarusi nijakaja. Hetaja ziamla jaho sparadziła, ale joj jon nie daŭ ničoha.
I navat u telehram-kanałach prarasijskich dziejačaŭ, jakija pastajanna dastajuć z zabyćcia alternatyŭnych «hierojaŭ» biełarusaŭ, Iosif Hurka nie zhadvajecca ni razu, u adroźnieńnie ad imia jaho baćki Uładzimira Hurki, jaki dušyŭ paŭstańnie 1830‑1831 hh.
Rasijskaje vajenna-histaryčnaje tavarystva płanuje pastavić u Homieli pomnik Paskieviču, dušycielu paŭstańnia 1830—1831 hadoŭ, ale jaho vyklučajuć z panteona. Jak i Hieorhija Kaniskaha, jakoha ŭ apošnija hady vynieśli na chvali słavy zmahara z polska-katalickaj navałaj i ŭ honar jakoha z pompaj adkryty poŭnafihurny pomnik u centry Mahilova.
U tym ža Mahilovie pad muziej cara Mikałaja II źbirajucca źnieści histaryčny sad Dembavieckaha i kulturny słoj Mahiloŭskaha zamka, ale samoha Alaksandra Dembavieckaha ideołahi ŭklučajuć u pieršapačatkovy śpis. Čamu ž nie Mikałaja II?
Stvarajecca ŭražańnie, što adna ruka dziaržaŭnaj ideałohii absalutna nie viedaje, što robić inšaja.
Historyk Aleś Paškievič słušna apisaŭ toje, što kidajecca ŭ vočy: aficyjozny panteon składali tak, kab nie ŭklučyć asob, jakija byli źviazanyja z Polščaj i ŭvohule z Zachadam, nie vajavali i ŭvohule nie nadta vystupali suprać Rasii, nie zmahalisia za niezaležnuju Biełaruś na niebalšavickaj asnovie, nie byli fizična źniščanyja padčas stalinskich represij i nie byli jaŭnymi antysavietčykami.
Hety nabor «hierojaŭ» faktyčna pazbaŭlaje biełarusaŭ subjektnaści jak histaryčnych aktaraŭ: našyja prodki nibyta nie pieramahali kryžakoŭ pad Hrunvaldam, ardyncaŭ na Sinich Vodach, nie dachodzili da Maskvy, nie vybivali šviedaŭ i nikoli nie bralisia za mieč. «My, biełarusy — mirnyja ludzi». Tolki nie mirnyja, a pacyfikavanyja, bo Maskva nie zacikaŭlenaja ŭ tym, kab jaje satelit mieŭ ułasnyja prykłady samastojnaści, vajskovaj słavy i zbrojnaha supracivu dla pierajmańnia.
Savieckaja namienkłatura
Pieradapošni bareljef «Biełaruś 1917‑1991 hh.» pieršapačatkova ŭklučaŭ nastupnych asob: Janka Kupała, Jakub Kołas, Alaksandr Čarviakoŭ, Kirył Arłoŭski, Pavieł Suchi, Maksim Tank, Piotr Mašeraŭ, Mikałaj Barysievič, Siarhiej Prytycki, Viera Charužaja, Kiryła Mazuraŭ, Iosif Łanhbard, Viktar Turaŭ, Vasil Bykaŭ, Uładzimir Karatkievič.
Nacyjanalna aryjentavanaja častka akcentuje ŭvahu tolki na vyklučeńni Bykava i Karatkieviča, ale za vyniatkam postaciaŭ Janki Kupały i Jakuba Kołasa, jakich nie ssunieš nikudy,
z kančatkovaha varyjanta była vykinuta amal usia tvorčaja i navukovaja intelihiencyja, ale nie sastupili nivodnaha partyjnaha dziejača — linii, ź jakoj, vidać, vyvodzić svaju ŭładu sam Łukašenka.
Navat pad Maksimam Tankam, chutčej za ŭsio, chavajecca nie paet, a člen CK KPB Jaŭhien Skurko.
Sapraŭdy, jakaja dla jaho ŭłady karyść z Šahała, Łanhbarda ci Ihnatoŭskaha? Na fonie niedaŭhaviečnych i niesamastojnych savieckich kiraŭnikoŭ i niaznačnych partyjcaŭ jon lohka moža adčuć siabie samym maštabnym dziaržaŭnym dziejačam u historyi Biełarusi. Tym bolš što vialikich kniazioŭ i kancleraŭ previentyŭna z «panteona» prybrali.
Sučasny pieryjad
U šostym bareljefie «Biełaruś. Sučasny pieryjad» ŭ pieršapačatkovym varyjancie byli ŭklučany: Michaił Savicki, Michaił Vysocki, mitrapalit Fiłaret, Stefanija Staniuta, Uładzimir Mulavin, Michaił Ptašuk, Uładzimir Karvat, Ivan Šamiakin, Žares Ałfioraŭ, Ihar Łučanok, Alaksandr Dubko, Piotr Łysienka. U kančatkovym varyjancie dadadzieny Alaksandr Miadźviedź.
Źmienaŭ tut značna mienš. Pa-pieršaje, ciažka znajści šmat vydatnych sučaśnikaŭ, jakija b demanstravali poŭnuju łajalnaść da režymu Łukašenki.
Pa-druhoje, užo isnavaŭ hatovy śpis — ludzi, jakim jon prysvoiŭ zvańnie «Hierojaŭ Biełarusi». I sam hety śpis vyhladaje dziŭna: akramia piłotaŭ, što sapraŭdy zahinuli, hieraična achviaravaŭšy saboj, astatnija — heta tyja, da kaho Łukašenka staviŭsia pryjazna ci chto adkryta vykazvaŭ jamu svaju pakoru.
Charakterny prykład — Alaksandr Dubko, dyrektar kałhasa-miljaniera, byŭ na pieršych prezidenckich vybarach supiernikam Łukašenki, dyrektara žabrackaha saŭhasa. Prajhraŭšy i pryznaŭšy novyja praviły, jon pakajaŭsia za svoj udzieł u vybarach i paśla śmierci byŭ uhanaravany Łukašenkam najvyšejšym zvańniem.
Čałaviek moža być dobry va ŭsich sensach i haspadarlivy, važnaja postać rehijanalnaha maštabu, vartaja pamiatnaj doški ci biusta ŭ Hrodnie. Ale pry čym tut nacyjanalny panteon? Nacyjanalny hieroj tolki za toje, što pryznaŭ pieramohu Łukašenku nad saboj?
Ci postać Alaksandra Miadźviedzia. Słava spartsmienaŭ jarkaja, ale niedaŭhaviečnaja: jana haryć u momant pieramohi i chutka zhasaje, nie pakidajučy paśla siabie śledu, u adroźnieńnie ad spadčyny navukoŭcaŭ i tvorcaŭ. Sport, pa sutnaści, nie ŭdzielničaje ŭ farmiravańni nacyjanalnaha naratyva. Adnak imia Miadźviedzia trapiła ŭ aficyjozny «panteon» — jašče adzin simptom taho, što sutnaści panteona biełaruskija ideołahi prosta nie razumiejuć.
Padhladali ŭ Rasii, ale zrabili jašče bolš kandova
Na adnym z bareljefaŭ možna pabačyć žyvapisca Michaiła Mikiešyna, absalutna nieviadomaha ŭ Biełarusi. I choć naradziŭsia jon na biełaruskaj častcy Smalenščyny, ale ŭ pieršapačatkovyja eskizy jon patrapiŭ jak adsyłka taho, čym natchnialisia aŭtary biełaruskaha «panteona». Mikiešyn źjaŭlajecca aŭtaram pomnika Tysiačahodździu Rasii, pastaŭlenaha ŭ Vialikim Noŭharadzie ŭ 1862 hodzie. Hety pomnik uklučaje ŭ siabie mnostva fihur, uklučanych u tahačasny rasijski histaryčny panteon.
Kali paraŭnoŭvać jaho ź biełaruskim «panteonam», uražvaje nie tolki roźnica ŭ mastackich jakaściach, ale i dziŭnyja adroźnieńni, jakija ciažka vytłumačyć łohikaj. U rasijski impierski panteon byli ŭklučanyja nie tolki litoviec Daŭmont, jaki kiravaŭ Pskoŭskaj ziamloj i byŭ kananizavany jak pravasłaŭny śviaty, ale i vialikija kniazi litoŭskija.
Tak, u raździele «Vajennyja ludzi i hieroi» na pomniku Tysiačahodździu Rasii pobač z Daŭmontam znachodzicca Kiejstut, a ŭ raździele «Dziaržaŭnyja ludzi» pradstaŭlenaja cełaja hrupa našych vialikich kniazioŭ: Hiedymin, Alhierd i Vitaŭt.
Siarod «Aśvietnikaŭ» na pomniku možna pabačyć biełaruskaha aśvietnika Hieorhija Kaniskaha — prarasijskaha mahiloŭskaha archijepiskapa, jaki viarnuŭsia ŭ Mahiloŭ tolki paśla pieršaha padziełu Rečy Paspalitaj faktyčna na rasijskich štykach.
Ale tam ža — Kanstancin Astrožski, zastupnik pravasłaŭja ŭ VKŁ, jaki niamała vajavaŭ suprać Rasijskaj dziaržavy i raźbiŭ maskoŭskaje vojska ŭ bitvie pad Oršaj. I niahledziačy na hety pramy kanflikt, rasijski impierski panteon uklučaje ŭ siabie jaho jak vydatnaha dziejača svajoj historyi.
Biełaruski aficyjozny «panteon» akazaŭsia značna bolš žorstkim u svaim adbory: jon nie daruje ni «niapravilnaj» viery, ni zachodniaj aryjentacyi, ni sprobaŭ padniać zbroju suprać «starejšaha brata». U vyniku majem paradoks: vialikija kniazi litoŭskija dla rasijskaha impierskaha naratyvu — svaje, a dla biełaruskaha dziaržaŭnaha — čužyja, navat varožyja.
Nie tak važnaje ŭklučeńnie małaznačnych asob, jak nieŭklučeńnie najvažniejšych — tych nitak, jakija złučajuć u adzinaje cełaje piarestuju historyju Biełarusi — i heta hałoŭnaja biada aficyjoznaha «panteona». Kali hetyja nitki vydzirajuć, usio pałatno pačynaje raspuskacca.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆBiezydejnaja i biezhustoŭnaja chałtura. Kancepcyju novaha histaryčnaha muzieja dla Łukašenki rychtavali ŭ śpiešcy
Hihin: Mif ab Kalinoŭskim škodny — jaho idei supiarečać duchu biełaruskaj nacyi
U aficyjny Panteon hierojaŭ zapisali terarysta, ale tam nie budzie frantavika Vasila Bykava. Zatoje budzie pravasłaŭny, jaki Chrystu nohi rezaŭ
U aficyjnym Panteonie hierojaŭ jość kniaź, pra isnavańnie jakoha mnohija pačujuć pieršy raz
Dzie Sapieha? A Łuckievičy? Historyki — pra zaćvierdžanych uładami nacyjanalnych hierojaŭ
Kamientary
Łukašienko otricajet naličije biełarusov, biełaruskoho v Biełarusi, on, zasučiv rukava i razdievšiś, zatiato, borietsia s biełaruskim i biełarusami v Biełarusi, 31 hod podriad. On dopuskajet naličije v Biełarusi tiech žie russkich, rośsijan (łukašistov i jabatiek) s jeho znakom "kačiestva", pakistanciev (naši ludi), krasaucau, a naličije biełarusov i biełaruskoho on OTRICAJET! Pod eto śvierstał i "pantieon", nie udivluś, jeśli jeho vierstali na Łubiankie v Moskvie.
Plus, vklučili v nieho tiech, kto simvolizirujet skriepy i ciennosti, kotoryje podchodiat, v tiekuŝiem momientie, nuždam vłasti Łukašienko i vsio, čto obosnovyvajet niezakonnyj zachvat, niezakonnoje udieržanije vłasti Łukašienkom, počitanije etoj vłasti, priekłonienije pieried etoj vłasťju, podčinienije etoj vłasti.
Bolšie ničieho, v etom "pantieonie", niet i nie budiet.
Nu ja bačyŭ. Ci źmianiaje heta niešta?
Tak, pasprabavali ŭšanavać pamiać pra sałdat i achviar, ale tolki praz relihiju, nibyta pavaha i pamiać, uvohule duchoŭnaść maje tolki relihijnaje vymiareńnie.
I tym samym padkreślili sučasnuju rolu pravasłaŭja ŭ RB: usie relihii roŭnyja, ale BPC samaja roŭnaja. Adzinaja hałoŭnaja, centralnaja ŭniviersalnaja, jakaja nibyta abjadnoŭvaje ŭsie astatnija i ateistaŭ, da kučy.