Dzie Sapieha? A Łuckievičy? Historyki — pra zaćvierdžanych uładami nacyjanalnych hierojaŭ
Na fasadzie novaha Nacyjanalnaha histaryčnaha muzieja źmieściać znakavych dla Biełarusi asob, jakich uzhadnili aficyjnyja ŭłady. Paprasili historykaŭ acanić hety Panteon.
Historyk i ekskursavod Juraś Kuŭšynaŭ ličyć, što najpierš u hetym panteonie brakuje najviadomiejšaha kanclera VKŁ i najvažniejšaha ŭ kantekście historyi Biełarusi Lva Sapiehi — talenavitaha palityka i znaŭcy historyi prava, jaki staŭ sustvaralnikam treciaha Statuta VKŁ.
«Tadevuš Kaściuška — amal suśvietna viadomaja asoba, jakaja zmahałasia za humanistyčnyja ideały, roŭnaść u hramadstvie, pryčym jon siabie dakładna atajasamlaŭ z histaryčnaj Litvoj, ź miescam dzie jon naradziŭsia, vyznačaŭ roźnicu pamiž lićvinami i «kaženiažami», to-bok — karennymi ci etničnymi palakami. Viadoma, što jon hieroj i našaj historyi», — praciahvaje svoj śpis važnych dla Biełarusi asob historyk.
«Kastuś Kalinoŭski — faktyčna pieršym zadekłaravaŭ Biełaruś u palityčnym pytańni jak asobny kraj, dziaržavu. Zmahaŭsia jak za biełarusaŭ-lićvinaŭ ź ich pravam na svaju ziamlu, tak i za roŭnaść u hramadstvie. Brakuje i Vincenta Dunina-Marcinkieviča, adnaho z kłasikaŭ biełaruskaj litaratury XIX stahodździa, sustvaralnika pieršaj teatralnaj pastanoŭki na biełaruskaj movie. Razam sa Stanisłavam Maniuškam, vydatnym pradstaŭnikom minskaj šlachty, jaki natchniaŭsia biełaruskim falkłoram i stvaryŭ bolš za 300 opier».
Vyłučaje Juraś Kuŭšynaŭ i krajoŭcaŭ.
«Edvard Vajniłovič, naprykład. Miecenat biełaruskaj kultury, prahresiŭny šlachcič, jaki padtrymlivaŭ stvareńnie biełaruskaj dziaržavy. Ci Hieranim Drucki-Lubiecki, uradženiec Pinska, siabra Krajovaj partyi, jaki zaŭždy adstojvaŭ biełaruskaje pytańnie, byŭ u Dziaržaŭnaj dumie ŭ Pieciarburhu, u 1917 hodzie padčas pierapisu pryncypova nazvaŭsia biełarusam. Padtrymlivaŭ biełaruskija arhanizacyi niepasredna ŭ Biełarusi i ŭ emihracyi ŭ Polščy».
Dla historyka taksama adnaznačny niedachop i hetych pierson: viadomaj miecenatki Mahdaleny Radzivił, jakaja, siarod inšaha, dapamahła Maksimu Bahdanoviču; Vacłava Ivanoŭskaha, stvaralnika pieršaha biełaruskaha lemantara i vydaviectva «Zahlanie sonca»; zmaharoŭ za biełaruskuju ideju ŭ pačatku XX stahodździa — bratoŭ Łuckievičaŭ i Vacłava Łastoŭskaha, a taksama stvaralnika pieršaj biełaruskaj hramatyki Branisłava Taraškieviča; vydatnaha mastaka Jaŭhiena Kulika, dysidenta, stvaralnika kananičnaha hierba Pahonia, pryniataha ŭ 1991 hodzie. Nu i viadoma, Vasila Bykava z Uładzimiram Karatkievičam.
A voś bieź Iosifa Siamaški (mitrapalita, jaki zmahaŭsia z «ćvikovaj jeraśsiu», asabista raśpiłoŭvajučy nohi tych statuj Isusa Chrysta, na jakich abiedźvie nahi byli prybityja adnym ćvikom — pry pieravodzie z unijactva ŭ pravasłaŭje jon dabivaŭsia vyniščeńnia śladoŭ pieršaha), savieckaha partyjnaha i dziaržaŭnaha dziejača Kiryły Mazurava i Viery Charužaj panteon, na dumku historyka, moh by lohka abyścisia.
Historyk Cimoch Akudovič u svaju čarhu dzielicca vysnovaj, što heta vidavočnaja sproba źlapić novy biełaruski panteon tak, kab jon byŭ maksimalna niezachodni i niejeŭrapiejski.
«I choć pry takim padychodzie ŭ hetym panteonie jość cikavyja prapanovy kštałtu kniazia Vojšałka (jaho raniej na ŭzrovień fasadaŭ i pomnikaŭ nie ŭzdymali), ale ahułam hety śpis asobaŭ absalutna pałavinčaty. Nie chapaje centralnaha i zachodniaha viektara: Lva Sapiehi, Radziviła Čornaha (ci Sirotki), Dunina-Marcinkieviča, Kastusia Kalinoŭskaha, bratoŭ Łuckievičaŭ, Branisłava Taraškieviča, Ramana Skirmunta».
Absalutna lišnimi ŭ panteonie historyk nazyvaje nastupnych: Hieorhij Kaniski (jepiskap Ruskaj pravasłaŭnaj carkvy, carkoŭny i hramadski dziejač Rečy Paspalitaj i Rasijskaj impieryi) i Iosif Hurka (hienierał, najbolš viadomy dziakujučy svaim pieramoham u ruska-tureckaj vajnie). Vielmi sprečnyja fihury, na dumku Akudoviča, taksama Iosif Siamaška i Kiryła Arłoŭski (supracoŭnik NKUC).
Historyk Aleś Paškievič iranizuje ŭ fejsbuku, što ŭ stvaralnikaŭ aficyjoznaha panteona była składanaja zadača — skłaści jaho tak, kab nie ŭklučyć asob, jakija byli źviazanyja z Polščaj i ŭvohule z Zachadam, nie vajavali i ŭvohule nie nadta vystupali suprać Rasii, nie zmahalisia za niezaležnuju Biełaruś na niebalšavickaj asnovie, nie byli fizična źniščanyja padčas stalinskich represij i nie byli jaŭnymi antysavietčykami.
«Što atrymałasia ŭ vyniku — my bačym. Ź vialikich kniazioŭ litoŭskich — tolki pravasłaŭny manach Vojšałk, ź biełaruskich nacyjanalnych dziejačaŭ kanca XIX — pačatku XX stahodździa — tolki tyja, jakija nie leźli ŭ palityku, a lepš kab uvohule nie dažyli da «Vialikaha Kastryčnika» i da abviaščeńnia BNR. Ź piśmieńnikaŭ paślavajennaha času — tolki Ivan Šamiakin (nu i Maksim Tank jašče, ale padazraju, što nie tak za tvorčaść, jak za zachodniebiełaruskaje padpolle).
Nu, dziakuj Bohu, spravilisia, možna rychtavacca da atrymańnia premii «Za duchoŭnaje adradžeńnie». I chutčej za ŭsio atrymajuć. A jakija buduć praktyčnyja vyniki prapahandy mienavita hetych asob i zasoŭvańnia na zadni płan mnohich inšych, kudy bolš zasłužanych, viadomych i šanavanych nie ideołahami, a ludźmi? Dumaju, asabliva nijakich. Jak vylehčanyja žyvioły nie dajuć patomstva, tak i vylehčanyja śpisy hierojaŭ biaspłodnyja», — piša Paškievič.
U aficyjny Panteon hierojaŭ zapisali terarysta, ale tam nie budzie frantavika Vasila Bykava. Zatoje budzie pravasłaŭny, jaki Chrystu nohi rezaŭ
Hid z muzieja Vialikaj Ajčynnaj: Ja pravioŭ ekskursiju dla kursantaŭ z bryhady śpiecnaza, a potym jany mianie zatrymali za značok z Pahoniaj
Nam treba lidar-ataman? Historyk Cimoch Akudovič — pra stratehiju vyžyvańnia biełarusaŭ i što rabić z Rasijaj
Ciapier čytajuć
«U Viciebsku zachodziŭ u tralejbus i kazaŭ «Słava Ukrainie!». Ukrainca ŭ 67 hadoŭ pasadzili za kamienty, napisanyja paśla hibieli chrosnaj dački pad abstrełam u Kijevie1212
Kamientary