Šlachcic z-pad Ašmiany

Tarčeŭski Jan (Ivan) (10 kastryčnika 1881 h. — 29 vieraśnia 1929 h.) naradziŭsia ŭ zaścienku Asinaŭka Ašmianskaha pavietu. Biełaruski adradženiec našaniŭskaj pary. Na pačatku svajho samastojnaha žyćcia Jan Tarčeŭski byŭ davieranaj asobaj — kamisaram, kiraŭnikom majontku Varata Sankt-Pieciarburskaj huberni Łuhaŭskaha pavietu ŭ pałkoŭničychi Hanenfelt (adnak niadoŭha). Kinuŭsia ratavać spudžanych koniej, i pałkoŭničycha jaho zvolniła: «Heta pavinny byli rabić mužyki, a ty ŭ mianie kiraŭničy». Nieŭzabavie viarnuŭsia na rodnuju Ašmianščynu.

Na pačatku svajho samastojnaha žyćcia Jan Tarčeŭski byŭ davieranaj asobaj — kamisaram, kiraŭnikom majontku Varata Sankt-Pieciarburskaj huberni Łuhaŭskaha pavietu ŭ pałkoŭničychi Hanienfelt (adnak niadoŭha). Kinuŭsia ratavać spudžanych koniej, i pałkoŭničycha jaho zvolniła: «Heta pavinny byli rabić mužyki, a ty ŭ mianie kiraŭničy». Nieŭzabavie viarnuŭsia na rodnuju Ašmianščynu.

Padčas revalucyi 1905—1907 h. u Ašmianie i ŭ svaim zaścienku Asinaŭka pravodziŭ palityčnuju i ahitacyjnuju pracu, padymaŭ nacyjanalnuju śviadomaść tutejšaha ludu, ładziŭ patajemnyja schody, viečaryny, dzie čytaŭ biełaruskija knižki, adozvy i inšuju revalucyjnuju litaraturu. Pašyraŭ na Ašmianščynie «Našu Nivu», pisaŭ u jaje za roznymi pseŭdanimami. Braŭ udzieł u dyskusii, jakim šryftam drukavać «Našu Nivu». Voś pazycyja hetaha «šlachcica z-pad Ašmiany»:

«Vypisvaju try hazety: biełaruskuju, polskuju i rasiejskuju. Značycca, čytaju ŭ troch movach i, zdajecca, nie pavinien ja prydavać jakuju-kolečy ŭvahu da šryftu. Ale ŭsio-taki staju za łacinku i, kab «Naša Niva» dalej drukavałasia hetymi litarami, daŭ by 3 rub. zamiest 2 rub 50 kap. — a kali i hetaha mała, padpišusia adrazu na 10 hod, kab chacia dzietki maje dačakalisia hazety ŭ tym šryfcie, u jakim čytajem maliteŭniki. Mnie b, papraŭdzie, usio roŭna, jakimi litarami čytać, ale ŭsio-taki što zabaroniena, toje i bližej sercu, i smačniej. Niamožna vučyć dzietak na łacinskich litarach, u škołkach taksama nia vučać — dziela taho i staju za łacinku».

Jak zhadvajuć sučaśniki, Tarčeŭski nie adzin raz byŭ u pieršych šerahach roznych manifestacyjaŭ, jakija pravodzili ŭ tuju paru ŭ Ašmianie. Duch baraćbita viravaŭ u Tarčeŭskim.

Pavodle słoŭ V.Pakulnieviča, siabra KPZB, Tarčeŭski byŭ palitkataržnikam. U 1911 h. Tarčeŭski sprabuje zaniacca pryvatnym praŭnictvam na Ašmianščynie, pra što śviedčyć kopija davierčaha lista ad 15 studzienia 1911 h., vydadzienaja ašmianskim nataryjusam. Pry kancy 1915 h. Tarčeŭski ŭžo ŭ Tule: razam z T.Budźkam sprabuje zasnavać fotapaviljon, fatahrafičnuju majsterniu. Adnak tulskaja haradzkaja ŭprava nie zmahła zabiaśpiečyć majsterniu elektryčnaściu. Tarčeŭski viartajecca znoŭ na Ašmianščynu, zavodzić siamju, zajmajecca haspadarkaj i aśvietnickaj pracaj.

Na pačatku 20-ch, užo pry Polščy, jon apiakujecca školnictvam, vučyć dziaciej biełaruskaj movie, biełaruskaj historyi, biare samy čynny ŭdzieł u roznych biełaruskich sojmach, jakija ładzilisia ŭ tuju paru ŭ Vilni nacyjanalnymi dziejačami. Tarčeŭski byŭ kniharom ašmianskaj kniharni Biełaruskaha vydavieckaha tavarystva. Staviŭ spektakli pavodle pjesaŭ Alachnoviča — «Ptuška ščaścia», «Strachi žyćcia». Blizkimi siabrami jaho byli ksiandzy Hadleŭski i Stankievič, a taksama viadomy zachodniebiełaruski dziajač Stefanovič.

Na nacyjanalny hrunt Tarčeŭski pryjšoŭ praz tvorčaść Franciška Bahuševiča, byŭ paradniony z Bahuševičavym rodam, mieŭ šlub z Maryjaj, dačkoj Franciškavaj siastry Hanny. Bahuševičavu asobu ličyŭ uzoram słužeńnia Radzimie, uzoram hramadzianstva. Doŭhi čas u zaścienku Tarčeŭskaha pierachoŭvałasia Bahuševičava biblijateka, siamiejny Bahuševičaŭ albom, medaljony ź imionami śviatych, špalery...

Pavodle nekralohu, źmieščanaha ŭ hazecie «Bielaruskaja krynica» (30.V.1929), byŭ ščyrym, biezzapavietnym pracaŭnikom na biełaruskaj nivie. Za što nie adzin raz ciarpieŭ vobyski, revizii, siadzieŭ u astrozie. Tarčeŭski byŭ šyroka znany na Ašmianščynie i ŭ susiednich pavietach jak čałaviek dobraj dušy i biełaruski dziajač jašče z časoŭ našaniŭskaj pary. Jak stary pradstaŭnik na biełaruskaj nivie...

Tarčeŭski znaŭ adno — Biełaruś i da hetaha praz usio žyćcio svajo imknuŭsia. Majučy zdarovy biełaruski rozum, nie lubiŭ i ŭvažaŭ za škodnuju prajavu padzieł biełaruskaha adradženskaha ruchu na partyi, nie chacieŭ farmalna naležać ni da adnaje biełaruskaje palityčnaje partyi i staviŭsia da ich nahetulki prychilna, nakolki dadzienaja partyja stajała na hruncie aryjentacyi na Biełaruś. Jon staraŭsia zaŭsiody abjadnoŭvać jak biełaruskija palityčnyja arhanizacyi, tak i paasobnyja adzinki, nie bajučysia publična skazać praŭdu ŭ vočy i najbližejšamu navat asabistamu pryjacielu, kali bačyŭ škodnaść jahonaj dziejnaści dla spravy biełaruskaj.

Pachavany Tarčeŭski na Ašmianskich katalickich mohiłkach pablizu kaplički. Pieršapačatkova nadpis na kryžy byŭ zrobleny pa-biełarusku.

Uładzimier Sodal

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0