Усяго патроху1010

Сяргей Харэўскі. На зямлі Карфагена

Самалёт пераляцеў Сіцылію, што была бачная ўся чыста як на далоні, бліснуў ва ўсе бакі ўльтрамарын мора, паказаліся зялёныя горы, лапікі палёў і садоў, а затым разгарнулася неабсяжная Сахара…

Па што людзі імкнуцца ў Туніс? Па чыстае паветра, што задзімае з усіх бакоў Міжземнамор’я, б’ецца ў горы і перамешваецца з духам Сахары. Па чыстае мора і чыстыя прасторы зямлі, не знявечаныя вялікай індустрыяй. Па ўражанні ад тысячаў помнікаў гісторыі і культуры, важныя для ўсяго чалавецтва, бо колісь тут вырашаўся лёс цывілізацыі, у сутыкненнях Карфагена і Рыма, хрысціянства і ісламу. Па камфортны адпачынак на курортах са стагадовымі традыцыямі. Па маўрытанскую экзотыку Магрыба, што дасёння існуе тут у сваім натуральным штодзённым выглядзе.

Мужчынскі свет

Уяўленне пра краіну можна скласці па трох рэчах: могілках, рынках і …прыбіральнях. У Тунісе могілкі дагледжаныя, поўныя людзей па пятніцах, рынкі — найбагацейшыя, нібы з арабскіх казак, дый камфортныя прыбіральні тут паўсюль, нават у вёсках. Хоць і з тутэйшым каларытам: у палове прыбіральняў жаночых аддзяленняў проста не прадугледжана.

Гэта мужчынскі свет: мужчыны кіруюць краінай, войскам, бізнэсам, нават дэпартаментам па справах жанчын. Справа ў непарыўнасці архаічных традыцыяў: людзі жывуць у прапрадзедаўскіх дамах, трыма­чатырма пакаленнямі пад адным дахам, дзе кіруюць свае мафусаілы.

Па вечарах мужчыны напаўняюць тамтэйшыя атмасферныя маўрытанскія кавярні: моцная, каламутная, салодкая, як сіроп, гарбата з мятаю, яшчэ мацнейшае — café turc, гушчэзная кава па­турэцку, якую без вады і не пракаўтнеш, а вечарамі — кальянны куродым… Аднае начы, заблукаўшы ў лабірынце сярэднявечнага горада Набёль, памкнуліся ў адзін такі «мужчынскі клуб», з жонкаю і дачкою. Наведнікі расступіліся, пайшлі пыхаць кальянамі на вуліцу, а дзіця ўтаропілася ў тэлевізар, дзе выпадкова ішоў мультфільм «Том і Джэры». Падобны да ўсохлага Эркюля Пуаро гаспадар абслужыў нас па­старасвецку манерна і не даваў іншым наведнікам пераключаць тэлевізар, пакуль дзіця цікавала за прыгодамі ката і мыша. Барадатыя правэнджаныя дымам заўсёднікі здзіўлена­замілавана сачылі за намі. Мы для іх былі дзівам. За пару кварталаў ад раёна гатэляў і офісаў. Большасць тунісцаў, недатычных да індустрыі турызму, жыве як і сто гадоў таму…

 

А вакол — блокпасты

Туніс вабіць мільёны турыстаў з усяго свету. У гатэлі, дзе жыў я, былі госці з 12 краін. Вельмі шмат людзей прыязджае сюды на адпачынак і па медыцынскія паслугі найвышэйшае якасці з суседніх Алжыра і Лівіі. Безліч нашых колішніх суайчыннікаў з краёў СНД, турыстаў з Літвы, Чэхіі, Славакіі, Польшчы, якіх вабяць надзвычай танныя кошты. Багата едзе ў Туніс італьянцаў, немцаў і скандынаваў. На маё пытанне, з якой краіны найбольш адпачывае турыстаў у іх, яны іранічна перапытвалі, ці ж здагадаюся я сам, калі Туніс быў калоніяй Францыі? Да 2 мілёнаў французаў за год! «Для іх гэта як для савецкіх людзей быў Крым!» — кажа экскурсавод, у якога жонка родам з Сімферопаля. Тут, у гарадах, амаль усё французскае: машыны, дызайн, банкі, сеткі супермаркетаў. «Але яны — баязліўцы! Нікуды не высоўваюцца з гатэляў, за межы асобных зонаў!» Гэтая інфармацыя мяне напружыла, і я стаў пільней углядацца ў паўсюдныя блокпасты і ў мясцовыя тэленавіны. Так і ёсць: у самім Тунісе дзейнічаюць тэрарысты, а на межах з Алжырам і Лівіяй перманентна ідуць баі… Нашы айчынныя тураператары пра гэта «тактоўна» не папярэджваюць.

Разрабаваныя рэзідэнцыі

Насупраць гатэля, у якім я жыў, — велізарная рэзідэнцыя былога прэзідэнта Бэн Алі. Сады вакол палаца закінутыя, усё пасохла. Скінуты дыктатар Бэн Алі ўцёк чатыры гады таму са сваімі «залатымі батонамі» некуды на Блізкі Усход.

Яго рэзідэнцыі і аб’екты трапляюцца ў розных кутках Туніса. Цяпер яны закінутыя і засмечаныя. Жаласлівае відовішча — ссохлыя шыкоўныя сады і паркі вакол. У Хамамеце з гэтых садоў тубыльцы пакралі нават водаправодныя трубы, адвінцілі і зламалі ўсё што можна. Нават быдла пасвяць!

Начное жыццё ў Рамадан

Я быў у Тунісе падчас святога для мусульманаў месяца Рамадан. Люблю я такую пару ў ісламскіх краінах. Удзень ціха і бязлюдна. Прававерныя не мусяць ад узыходу сонца да заходу піць, есці, паліць і нават пляваць. Большасць кавярняў і крамаў замкнутыя.

Затое як хораша слухаць гэтую старажытную цішыню, у якой чуваць плёхат кожнае марское хвалі, якую парушаюць толькі гукі азанаў — заклікаў да малітвы з мінарэтаў.

Начны рынак у Набёле

Затое ўначы тут усё бруіць імпэтным і радасным жыццём. Рыхтык на Каляды. Як толькі закоціцца сонца — пачынаюць працаваць дзіцячыя атракцыёны! Мы бесклапотна і разняволена сноўдаліся па мястэчках і гарадах Туніса найчасцей уначы. Тады там закіпаюць на ўсю моц рынкі, крамы і рэстарацыі.

Правінцыйны базар. Водары і смакі Афрыкі.

Людзі вясёлымі натоўпамі выходзяць на вуліцы. Арабскія ночы бясконцыя, вязкія, нібы мёд, і п’янкія, як кальянны кумар. Людзі жывуць уначы на ўсю моц, адпачываючы, а, перадусім, працуючы!Але з раніцы ўсё зноў выглядае бадзёра, пуста, чысценька і нечакана прасторна… Рамадан!

Завулкі старога гораду ў Набёле

Карфаген і іншыя атракцыі

Большасць турыстаў імкнецца ў Туніс дзеля Карфагена. Цяжка паверыць, што гэты горад быў супернікам Рыма ў Міжземнамор’і. Руіны не ўражваюць. Іх можна зблытаць з дзясяткамі іншых раскапаных антычных гарадоў. А вось сам наратыў уражвае моцна…

Тое, што засталося ад Карфагена

Каб лёс быў на баку Ганібала, то невядома яшчэ, якімі б літарамі й лічбамі мы паслугоўваліся сёння. За адзін дзень старжытны Карфаген, які быў плошчаю амаль з сучасны Мінск, абысці нерэальна.

Прадметам асаблівага гонару Туніса й усяго Міжземнамор’я ёсць Нацыянальны музей Бардо — збор антычнага і ісламскага мастацтва, што месціцца пры палацы халіфаў, у зялёным парку, аточаным афрыканскімі пяскамі, у прадмесці Туніса.

Сёння гэта ці не найбуйнейшы ў свеце музей мазаікі Бардо. І гэта самы лепшы паводле арганізацыі прасторы і даступнасці экспазіцыі музей класічнага мастацтва, які я бачыў. Тут рэчы, знаёмыя мне ажно з дзяцінства, па кніжках, часопісах, падручніках. Напрыклад — прыжыццёвы мазаічны партрэт Вяргілія.

Стары корпус музея, асманскія часы.

Нас уразіла і Віла Себастыяна ў Хамамеце. Гэты дом, пабудаваны ў 1920 заможным румынам Георгіем Себастыянам, — унікальная выспа памяці жывой. Тут былі Андрэ Жыд, Жорж Бернанос, Эжэн Ёнэска. Тут высыпаўся «ліс пустыні» генерал Ромель, а за ім, у той самай спальні, але па вайне — Чэрчыль, які пачаў тут свае мемуары.

Столік Чэрчыля ў Хамамеце.

Магутнае ўражанне на любога чалавека зробіць і бела­блакітны горад Сідзі Бу Саід.

Лазурна-белы Сідзі Бу Саід — горад мастакоў і паэтаў.

Дзіўнае, невымоўна ўтульнае і сваістае мястэчка, намаляванае двума колерамі…

Лазурна-белы Сідзі Бу Саід — горад мастакоў і паэтаў.

Тут жыло й бывала багата мастакоў, сярод іншых — Казімір Малевіч і Васіль Кандзінскі, Аўгуст Макэ ды Паўль Клее. Тут жылі французскія класікі — пісьменнікі Флабэр, Шатобрыян, Гі дэ Мапасан. Але, перадусім, у ім ёсць магутная містычная сіла і невымоўная прыцягальнасць.

Дух Магрыба

Сталіца Туніса — горад кантрастаў! У адрозненне ад еўрапейскага Мінска, там ёсць агульны непарыўны безбар’ерны асяродак: скошаныя бардзюры на пераходах, пандусы і парэнчы паўсюль, вадазлівы з дахаў л’юць ваду не пад ногі мінакоў, як у нас, а некуды пад зямлю — у ліўнёўкі пад вуліцамі, а пешаходныя вуліцы і пляцы займаюць ладную часту цэнтра горада, дзе можна шпацыраваць, не азіраючыся на машыны…

Каталіцкі сабор у Тунісе
Нацыянальны тэатр
Цэнтральны праспект Туніса

Але на краі горада, з каталіцкай катэдрай, аркадамі пасажаў, рускай царквою і абсалютна еўрапейскага выгляду буцікамі і рэстарацыямі, ляжыць тамтэйшая сярэднявечная медына — стары горад, куды турыстам хадзіць не раяць.

Цэнтральныя вуліцы медыны старога Хамамета.

Тут пануе дух Магрыба — кабеты ў чадрах, маўклівыя старыя ў берберскіх балахонах, аслы і вярблюды ў дварах, надзейна зачыненыя ў Рамадан кавярні, крамы і офісы, самлелыя ад шчырага посту і спёкі людзі, якія ляжаць проста на ходніках. Іншасвет…

Вой, ледзь пра мора не забыўся! Па шчырасці — найлепшае, што я бачыў у жыцці. Шмат чысцюткіх бялюткіх пляжаў уздоўж бязлюдных пустак між мястэчкамі. Часам можна ўбачыць «пірацкія» караблі ды сапраўдныя рыбацкія чаўны з багатай здабычаю.

Знайшоў я ў Тунісе ўсё, што шукаў: чыстае паветра, неабсяжныя прасторы некранутае прыроды, безліч помнікаў усіх эпох, незабыўную экзотыку і досвед штосядзённага чужога людскага жыцця.

Каментары10

Цяпер чытаюць

«Ты зачапіла маю радзіму — і гэта подла». Рэперка з Беларусі запісала адказ Інстасамцы. Моладзь цяпер масава здымае пад яго тыктокі10

«Ты зачапіла маю радзіму — і гэта подла». Рэперка з Беларусі запісала адказ Інстасамцы. Моладзь цяпер масава здымае пад яго тыктокі

Усе навіны →
Усе навіны

«Дурная выдумка». Макрон падаў у суд на жанчыну, якая назвала яго жонку мужчынам

На Брэстчыне зноў шукаюць магчымасці пазбавіць прыгажэнны помнік ахоўнага статусу. Загад паступіў зверху4

Цела загінулага матацыкліста два дні ляжала на ўзбочыне, бо паліцыі Польшчы і Літвы не змаглі дамовіцца паміж сабой7

Стала вядома, пра што сёння гаварылі ўкраінцы і расіяне ў Стамбуле1

Аператараў дронаў будуць узмацняць баявым экзашкілетам

Расія і Украіна завяршылі перамовы ў Стамбуле. Яны ішлі каля 40 хвілін2

Сусветная зорка Джэйсан Дэрула заехаў у Беларусь. Прэм’ер Турчын вадзіў яго па Доме ўрада16

Міністр замежных спраў Літвы заступіўся за Офіс Ціханоўскай14

Стась Карпаў расказаў пра ўласную траўму, звязаную з дыкам55

больш чытаных навін
больш лайканых навін

«Ты зачапіла маю радзіму — і гэта подла». Рэперка з Беларусі запісала адказ Інстасамцы. Моладзь цяпер масава здымае пад яго тыктокі10

«Ты зачапіла маю радзіму — і гэта подла». Рэперка з Беларусі запісала адказ Інстасамцы. Моладзь цяпер масава здымае пад яго тыктокі

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць