Георгій Рой: Рэч Паспалітую разбурыў каталіцкі фанатызм і польскі шавінізм, а Каніскі быў проста абаронцам сваёй веры
Не магу не выказацца адносна нядаўняй публікацыі у «Нашай Ніве», якая тычыцца асобы свяціцеля Георгія Каніскага. Не магу пагадзіцца з прадузятай і ангажаванай пазіцыяй аўтара артыкула, які называе свяціцеля «агентам уплыву», «шэрым кардыналам» і г.д. Мы можам даваць розныя гістарычныя і палітычныя адзнакі таму ці іншаму дзеячу ці нават самім гістарычным фактам. Але калі мы жадаем быць аб’ектыўнымі, то абавязаны разглядаць тую ці іншую асобу, факт у пэўным гістарычным кантэксце, які дазваляе па-сапраўднаму зразумець рэальныя падзеі і памкненні.
Дык вось, свяціцель Георгій Каніскі быў грамадзянінам сваёй дзяржавы — Рэчы Паспалітай. Але грамадзянінам другога гатунку. Чаму? Толькі з-за таго, што трымаўся веры айцоў, якую ганьбілі і гналі. Адзінае што ён рабіў — абараняў сваю праваслаўную веру. Ён стаў закладнікам тых палітычных абставін, якія стварыў не ён.
Колькі разоў на сеймах праваслаўныя дэпутаты падымалі пытанне пра роўнапраўнасць усіх цэркваў і народаў у Рэчы Паспалітай?! І колькі разоў як быццам бы здавалася, што згода мажлівая? Але, чым скончваліся гэтыя прапановы і праекты? Новымі і новымі ўціскамі. Фанатычна і шавіністычна настроеныя колы не маглі пагадзіцца з тым, каб старажытная вера і «руская» — чытай, беларуска-украінская культура —набылі роўныя правы з культурай і рэлігіяй польскай, ці нават уніяцкай. Замест згоды, талерантнасці і міру пачыналіся ўсё новая і новыя хвалі ціску на дысідэнтаў. А дысідэнты трымаліся як маглі, негледзячы на падчас жудасныя здзекі ад сваёй дзяржавы.
Менавіта недальнавідныя і фанатычна настроеная палітыкі Рэчы Паспалітай зрабілі магчымым выкарыстоўваць рэлігійнае пытанне для палітычный мэтаў суседніх дзяржаў. Гэта факт. Вядома, у гісторыі не бывае «калі б»… Але я ўпэўнены, калі б палітыка Рэчы Паспалітай была б талерантнай да «рускага народу» і яго законных правоў на веру і культуру, то напэўна гісторыя Рэчы Паспалітай была б зусім іншай.
Мы, праваслаўныя беларусы, шануем свяціцеля Георгія як абаронцу нашай веры і Праваслаўнай Царквы.
Цяпер чытаюць
«Гэта была жывая камера сачэння». Што рабіла віцяблянка Кацярына, каб вызваліцца праз 5 гадоў замест прысуджаных 12 гадоў10
Каментары