«Песні ад бабы Мані і бабы Валі». Як вакалістка KRIWI захоўвае песні белавежскай вёскі
Вакалістка гуртоў KRIWI і «Джамбібум», этнаспявачка Настасся Хмель захоўвае фальклор маленькай вёскі Залессе, аточанай лясамі і балотамі, і разважае, як не перарваць традыцыю.

Адкрыць «народны голас» можна практычна ў кожнага
Настасся Хмель пераехала ў польскі Кракаў два гады таму. Прычыны — тыя самыя, што ў многіх беларусаў, што мусілі пакінуць Радзіму. Але і ў замежжы яна знайшла сабе занятак, які дазваляе падтрымліваць повязь з Беларуссю — у Кракаве супольна з арганізацыяй Fundacja Autonomia яна ладзіць спеўныя сустрэчы, падчас якіх кожны ахвотны можа навучыцца спяваць народныя песні.
На занятках наведнікі спяваюць разам з аўдыё— ці відэазапісам, калі гэта, прыкладам, матэрыял з фальклорнай экспедыцыі або архіўны матэрыял. Для гэтага абсалютна не абавязкова валодаць нотнай граматай — бабулькі ў вёсках яе таксама не ведалі, а спявалі добра.

Дарэчы, з ліку дзяўчат, якія калісьці проста з цікаўнасці прыйшлі на спеўныя сустрэчы, ужо ўтварыўся сапраўдны мастацкі калектыў — гурт «Лялея». Ён ужо мае ўласную канцэртную праграму і бярэ ўдзел практычна ва ўсіх імпрэзах, якія ладзіць у Кракаве беларуская дыяспара.
Вёска Залессе
«Вёска Залессе — вельмі маленькая, калі мы туды прыехалі ў 2014 годзе, там было літаральна 7 хат. Летам прыязджалі дачнікі, а стала жылі толькі мы і дзве бабулькі, і яны абедзве спявалі! Спявалі і паасобку, і на два галасы. Але для іх стала дзівам, што гэтымі песнямі нехта цікавіцца. Я іх запісвала, вучыла ад іх песні, і яны проста памаладзелі душой!
Бабулькі ўжо сышлі з жыцця, але іхныя песні працягваюць жыццё — у выкананні Настассі Хмель. «Песні з Белавежскай вёсачкі Залессе» — так называецца праграма, якую спявачка нядаўна прэзентавала ў Вільні.
Вось баба Валя — тая любіла такія фальклорныя «жорсткія рамансы». Яна была больш «урбанізаванай»: у час вайны, падлеткам, яе завезлі на працу ў Нямеччыну. Там было мульцікультурнае асяроддзе, бо зганялі на працу ўсіх — і беларусаў, і палякаў, і рускіх, і ўкраінцаў. Усё гэта паўплывала на яе, таму яна, мусіць, і любіла спяваць народныя песні пазнейшага часу — пра няшчаснае каханне. А Баба Маня — тая ад тутэйшых каранёў, любіла больш класічныя народныя песні», — кажа Настасся Хмель.

Спявачцы падабаецца ўсё, пачутае ад бабулек. Але задачу выключна рэтрансляваць іхныя спевы яна не лічыць галоўнай.
Фальклор — гэта жывое, і сёння ён не будзе такім, як 200 год таму
«У старажытнасці спевы былі часткай рытуалаў, якія дапамагалі чалавеку структураваць сваё бачанне свету, з'явы якога ён не да канца разумеў. Ён жыў на вёсцы, дзе плён гаспадаркі шмат у чым залежаў ад прыродных з'яваў, і таму імкнуўся неяк на іх паўплываць — гэтаму прысвечаны ўсе абрады, прыкладам, каляндарнага цыклу. Мы ж — дзеці іншага часу, ды і чыста практычна паўтарыць тое, што было 200 гадоў таму, проста немагчыма. Вось мы ў Кракаве хацелі зладзіць сапраўднае Купалле, і першая праблема, з якой сутыкнуліся, — дзе знайсці месца для вялікага вогнішча…

«Я жыла ў Мінску, і маё школьнае дзяцінства прыпала на 1990-я, гэта быў час беларускага Адраджэння, шмат хто цікавіўся беларушчынай. А я вельмі любіла спяваць, хадзіла на розныя гурткі, у тым ліку і па народных спевах. Потым паступіла на аддзяленне народна-харавых спеваў у Мінскае музычнае вучылішча імя Глінкі. На першым курсе, памятаю, калі нам ставілі запісы бабулек, мы сядзелі і хіхікалі — гэта падавалася несучасным і нецікавым.
Песня як спадарожнік жыцця і гатунак тэрапіі
«Калі я была маладзейшая, мне было ўсё адно, адкуль мае бабулі, дзядулі — ай, як ёсць так і ёсць. З узростам пачынаеш цікавіцца, пачынаеш карані свае шукаць, каб зразумець, куды яны вядуць і адкуль ты ў гэтым свеце. На нашых спеўных сустрэчах мы таксама абмяркоўваем, хто адкуль прыехаў, з якога рэгіёну продкі, спрабуем песні знайсці з тых краёў, каб болей даведацца, хто мы і адкуль наш род»,— распавядае Наста.

Фота: instagram.com/nastia_zalessie
«Вось раней узімку збіраліся ў нейкай хаце жанчыны, дзяўчаты і рабілі працу. Прыкладам ткалі. Гэта цяпер ёсць тэлевізар, уключыў яго — і панеслася. А тады, каб не было сумна, спявалі. Збіралася некалькі пакаленняў, нават у песнях гэта адлюстроўваецца: «тут стары бабы сядзелі, маладухі прытапталі, малы дзеткі прыскакалі». Адны спяваюць, другія толькі вучацца, а пад нагамі малыя поўзаюць, у іхныя галовы гэта ўсё «інсталюецца»…
У канцэртнай залі песня з 20-ці куплетаў ды з прыпевамі-паўторамі будзе падавацца слухачу нуднай. Іншая справа — калі яна інтэгравана ў дзейнасць, ці працоўную, ці абрадавую. Калі людзі збіраюцца разам на Гуканне вясны ці на Купалле, і разам спяваюць, то яны не проста далучаюцца да народнага мастацтва — яны далучаюцца да повязі часоў. І людзі пачынаюць разумець, што фальклор — гэта не мёртвы збор твораў, і што спяваць, як некалі бабулі на вёсцы, гэта крута.
Каментары