«Нас там не лічаць за людзей». Былы палітвязень Павел Нікіценка расказаў пра амаль адбытае зняволенне і нечаканае вызваленне

«Я прывык сам усё вырашаць у сваім жыцці, а цяпер залежу ад людзей»

Павел кажа, што яму складана зразумець, ці рады ён гэтаму вызваленню:

«Я цяпер крыху збянтэжаны, бо не чакаў, што так усё будзе. У мяне былі свае планы на будучыню, натуральна ў Беларусі.

Я думаў, што ўжо праз тры месяцы я буду з сям'ёй, а цяпер гэта ўсё пад пытаннем: незразумела калі гэта будзе і ці будзе наогул, мяне вызвалілі за 95 дзён да заканчэння тэрміну і дэпартавалі.

Цяпер я не зусім валодаю ні інфармацыяй, ні сітуацыяй. Таму што і як тут далей — пакуль незразумела.

Я прывык сам усё вырашаць у сваім жыцці, а цяпер залежу ад людзей. Я, вядома, ім удзячны, але хацелася б самому нешта кантраляваць».

«Усё, Паша, цябе вызваляюць!»

Былы палітвязень кажа, што ў калоніі нават не здагадваўся, што яго хутка вызваляць:

«Некаторым хлопцам намякалі за суткі-двое, што могуць быць нейкія зрухі. Я наогул не ведаў нічога.

11 верасня паводле стандартнага сцэнару я падняўся раней пад'ёму, зрабіў свае справы. Але роўна пасля пад'ёму прыйшоў рэжымны супрацоўнік і паклікаў мяне. Ён сказаў: «Нікіценка, збірайся, пойдзем». Я не разумеў, куды ісці і што здарылася. Але замест гэтага ён сказаў: «Давай хутчэй, мне няма калі з табой тут сюсюкацца! Хутка апрануў чаравікі і пайшлі!»

Я накінуў кліфт [заўв. — кашулю] і чаравікі, і мы пайшлі. Па дарозе я яшчэ раз спытаў, куды мы ідзём. Але ён толькі сказаў, што мы ідзём на кантрольны пункт-2. Гэта тое месца, дзе нас «хрысцяць» — вырашаюць наш лёс: пазбаўляюць пасылак ці яшчэ чаго-небудзь, альбо садзяць у штрафны ізалятар. Я падумаў, што мяне садзяць у ШІЗА і спытаў, якая нагода. Але супрацоўнік сказаў, што нічога не ведае, і яму сказалі толькі мяне прывесці сюды.

Потым яшчэ прывялі аднаго асуджанага паводле палітычных матываў. Тут стала ўжо цікава. І калі прыйшоў трэці — Паша Мажэйка — я зразумеў, што адбываецца нешта нестандартнае. Нас пасадзілі ў «стакан», а ў гэты час нашы рэчы прынеслі днявальныя. І калі я спытаў у апошніх, што адбываецца, то тыя сказалі: «Усё, Паша, цябе вызваляюць!» Але больш ніхто нічога не казаў. У «стакане» мы прастаялі каля гадзіны, ганяючы думкі ў галаве: што да чаго».

«У дворыку калоніі нас чакалі «таварышы» ў балаклавах»

Павел падкрэслівае, што нікому ніякіх папер не паказвалі, ніхто нічога не падпісваў — юрыдычнага афармлення не было ніякага.

Павялічыць

«Адзінае, што за дзень да гэтага мне прыйшла папера пра адмову ў амністыі. Памілаванне я не пісаў раней. Неяк прыязджалі супрацоўнікі, якія прадставіліся ГУБАЗіКам, але яны мне канкрэтна сказалі, што мне нічога не свеціць, таму што мае артыкулы звязаныя з супрацоўнікамі ды, у прыватнасці, з супрацоўнікамі ГУБАЗіКу.

На той момант мне заставалася крыху больш за год, таму я падумаў, што ну і добра. Але я б і так не пісаў. Мне ўжо хацелася быць чыстым перад сабой, што я ўжо адбыў гэты тэрмін цалкам і нікому нічога не павінен. Але атрымалася вось інакш».

Агулам з бабруйскай калоніі № 2 былі вызваленыя і вывезеныя на мяжу чатыры палітвязні.

«У дворыку калоніі нас чакалі «таварышы» ў балаклавах і мікрааўтобус. Нам сказалі, што калі мы будзем сядзець ціха, ні з кім не размаўляць, то паедзем спакойна. Калі ім нешта не спадабаецца, то яны надзенуць на нас кайданкі і чорны мяшок на галаву. На астатнія пытанні яны не адказвалі.

Натуральна, нам не сказалі, куды мы едзем і для чаго. Я думаў, што нас вязуць у Мінск для допыту або вярбоўкі. Але, як аказалася, нас везлі на мяжу. Адразу нас прывезлі на нейкую пустку, а потым перасадзілі ў аўтобусы. Мы чакалі іншых палітвязняў і разумелі ўжо, што нас вывозяць у Літву».

Павел расказвае, што яму выдалі пашпарт, але даведкі пра вызваленне або іншых дакументаў ён не атрымаў. Таксама невядома, дзе засталіся ягоныя дакументы аб адукацыі, якія перадалі яму сваякі, каб працягваў навучанне ў калоніі, і якія захоўваліся ў асабістай справе.

«Мяне білі рукамі і кулакамі, а я па падлозе ў іх валяўся ў кайданках»

Паўла затрымалі чатыры гады таму. Мужчыну затрымалі напрыканцы лістапада 2021 года ў Віцебску, калі ён адводзіў чатырохгадовага сына ў дзіцячы садок.

Павялічыць

«Гляджу, каля дзіцячага садка стаяць два нейкія бугаі ў цывільным адзенні. Я ўзяў тэлефон і набраў жонцы. Але тут адзін з іх выкідае цыгарэту, падыходзіць да мяне і дэманстратыўна б'е мяне ў твар. Я сумеўся. Былі яшчэ ўдары, але я не памятаю…

Другі ў гэты час выкручваў мне руку і забіраў тэлефон. Ён яго паставіў на рэжым «палёту», каб ніхто нічога не мог аддалена пачысціць.

Адразу я думаў, што гэта проста нейкі бандыцкі налёт. Я зразумеў, што гэта сілавікі, толькі тады, калі яны кайданкі дасталі. Мяне пасадзілі ў машыну і павезлі ў ГУБАЗіК. У легкавіку мяне так скруцілі, што я ехаў на падлозе. Па дарозе абражалі і прыніжалі.

Калі прывезлі мяне ў ГУБАЗіК, то там таксама збівалі. Таму што я раскрыў асабістыя даныя супрацоўнікаў. Мяне асабіста збіваў супрацоўнік ГУБАЗіК, даныя якога я раскрыў. Мяне білі рукамі і кулакамі, а я па падлозе ў іх валяўся ў кайданках. Я думаў, што яны будуць неяк хаваць, каб пабояў не было, але ім было пляваць.

Калі я адмовіўся даць ім пароль ад тэлефона, мяне пачалі катаваць. Рабілі нейкія задушлівыя прыёмы, выкручвалі і заломвалі пальцы, каб разблакаваць тэлефон адбіткам пальца. Мне казалі, што калі яны не атрымаюць доступ да тэлефона, то што-небудзь падкінуць у кішэні і тады я паеду паводле іншых артыкулаў. У нейкі момант я сказаў, што сам уключу тэлефон, каб яны толькі адчапіліся ад мяне.

Усё, што яны знайшлі тады ў тэлефоне, усё прышылі да матэрыялаў крымінальнай справы. У нейкі момант мяне вывелі ў прыбіральню і сказалі памыцца, бо цяпер будзем здымаць відэа. Яны сказалі, што мне трэба сказаць — і ўсё, гэта значыць у мяне нават не пыталіся, ці згодны я здымацца».

«Адвялі да аператыўных супрацоўнікаў, якія мяне збілі»

Пасля гэтага Паўла павезлі ў Следчы камітэт ды ізалятар часовага ўтрымання, дзе яго не хацелі прымаць.

«У ГУБАЗіКу мне сказалі паўсюль адказваць на пытанне, чаму ў мяне разбіты твар, што я сам упаў, інакш у мяне будуць праблемы. Але ведаеце, боль фізічны не такая страшны, як эмацыйны. Яны пагражалі маёй сям'і.

У ізалятары мяне закінулі ў камеру да так званай «качкі» — чалавека, які супрацоўнічае з міліцыяй, і спрабуе нейкім чынам выманіць у цябе інфармацыю. Ён мне адразу пачаў крычаць: «Я таксама БЧБ, давай усё раскажам, давай рэжым хістаць!»

Але я быў у шокавым стане і не хацеў ні з кім мець зносіны, што мне дапамагло тады. Але я ведаю чалавека, які цяпер яшчэ сядзіць і на нервах шмат чаго яму нагаварыў, а потым у судзе ўсё яму ўзгадалася, таму што ўсё ў такіх месцах пішацца».

Пасля некалькіх сутак у ІЧУ Паўла перавялі ў следчы ізалятар № 2 у Віцебску, але там таксама адмаўляліся яго прымаць, таму што ён быў збітым:

«Падчас пераводу мне зноў давялося хлусіць наконт збіцця, казаць, што я сам падаў. Але ў выніку мяне прынялі і адразу адвялі да аператыўных супрацоўнікаў, якія мяне збілі адразу ж. Яны спрабавалі засунуць мяне тварам у сметніцу, галосячы, маўляў, куды мы лезем, што мы самыя разумныя ці што — і ўсё ў такім кірунку.

На наступны дзень да мяне прыйшоў адзін з гэтых аператыўнікаў і сказаў, што гэта мне навука. Ён сказаў, што калі каму раскажу, то ў мяне будуць вялікія праблемы ў СІЗА — «я табе асабіста іх зладжу, і «нізкім статусам» усё не скончыцца».

Як успамінае Павел, у СІЗА да яго прыязджаў супрацоўнік ГУБАЗіКа, які яго затрымліваў, і казаў, што нібыта ў яго ў тэлефоне знайшлі нейкую базу даных, але палітвязень заявіў, што ад свайго ён не адракаецца, але чужое на сябе браць не будзе. Пасля гэтага ён больш не чапаў Паўла».

«У віцебскім СІЗА спяць кубачкі»

У СІЗА палітвязня ўтрымлівалі каля года. У жніўні 2022 года паводле шасці артыкулаў Крымінальнага кодэкса яму прызначылі чатыры з паловай гады калоніі.

Павялічыць

«СІЗА было дастаткова суровае. На жаль ці на шчасце, мне няма з чым параўноўваць, але ў віцебскім ізалятары было сапраўды строга. Там нельга ляжаць днём — увесь час трэба было скручваць «вату» [заўв. — матрац]. Пастаянна навешвалі дзяжурствы, падчас якіх трэба было ўсё старанна вычышчаць.

У нас не было тэлевізараў, але вельмі гучна нам уключалі так званы «Суіцыд-FM». Гэта беларускае прапагандысцкае радыё — калі яго слухаеш, то можна звар'яцець. Часам уключалі з перашкодамі, каб яшчэ псіхалагічна ціснула. Потым ад яго пачыналіся галаўныя болі.

У віцебскім СІЗА спяць кубачкі, гэта значыць нам трэба было ўвечары абавязкова пераварочваць. Я не ведаю для чаго гэта, але можа таму, што яны проста маглі нас прымусіць. Акрамя гэтага, трэба было начышчаць кубачкі. На абходзе адміністрацыя глядзела ў першую чаргу, наколькі ў нас блішчаць кубачкі.

Вельмі часта ў нас рабілі «шмоны», яны ведалі, што ў нас нічога няма, але проста пераварочвалі нашы рэчы, распраналі цалкам і сыходзілі. Калі яны аднаго даглядаюць, мы ўсе стаім на расцяжцы.

Нас далёка не заўсёды выводзілі на шпацыр. А часам рабілі гэта проста на камеру: нас выводзілі да дворыка, адчынялі і зачынялі дзверы, а потым тут жа адчынялі дзверы і казалі, каб выходзілі назад. Гэта было складана, таму што днямі мы знаходзіліся ў напаўасветленым памяшканні, дзе вільготнасць і цвіль».

«Нас там не лічаць за людзей»

Адбываць тэрмін Паўла адправілі ў бабруйскую калонію № 2, дзе яму выдалі «жоўтую бірку экстрэміста» і адразу прысвоілі статус «злоснага парушальніка рэжыму»:

Павялічыць

«Гэты 10‑ы прафілактычны ўлік стварае шмат складанасцяў. Ты не адчуваеш сябе раўнапраўным у калоніі. Нас там не лічаць за людзей — калі мы звернемся з якой-небудзь просьбай, то ў 99% нам будзе адмоўлена. Калі на нейкія правіны звычайных зняволеных заплюшчваюцца вочы, то на нас яны ўжо адыгрываюцца.

Вельмі шмат розных уціскаў: адсутнасць працяглых спатканняў, пазбаўленне перадач, сон толькі на другім ярусе, забарона на наведванне розных секцый, першы час была забарона выхаду на прамзону ды многае іншае. Лісты прыходзяць толькі ад блізкіх сваякоў, але трэба было яшчэ даказаць, што гэта блізкія сваякі.

Часта думаў, што сядзець звычайным зняволеным нашмат прасцей было б. Мне неяк адзін з начальнікаў атрада сказаў, што заахвочванняў мы ніякіх ніколі не атрымаем, але калі нас не пасадзілі ў ШІЗА, то мы гэта можам лічыць заахвочваннем. А пазбаўленне заахвочвання — значыць ніколі «не стаць на шлях выпраўлення», а значыць не выйсці датэрмінова па амністыі, умоўна-датэрміновым вызваленні. Там ты сядзіш, як на міне, і не ведаеш, ці прыйдуць яны да цябе сёння.

Падчас першай сустрэчы з аператыўным супрацоўнікам ён мне сказаў, што ён такіх як я ненавідзіць, і яму нічога не каштуе мяне, асабліва з такім наборам артыкулаў, раскруціць на арт. 411 КК, «загнаць у пятушатню» [заўв. — прысвоіць нізкі статус] або бясконца катаць мяне па штрафных ізалятарах».

«У бабруйскай калоніі няма фізічнага гвалту, але псіхалагічна там ціснуць моцна»

Па словах Паўла, утрыманне палітвязняў у штрафных ізалятарах з надуманых нагодаў — распаўсюджаная практыка ў бабруйскай калоніі.

«Мяне, у адрозненне ад хлопцаў, у ШІЗА адпраўлялі толькі два разы. Але гэта было абсалютна па надуманых прычынах: нібыта я не павітаўся і нібыта на рэзцы гумы я сядзеў на стале. У ШІЗА холадна, мокра і бегаюць мышкі. Ізалятары знаходзяцца ў падвале і на першым паверсе.

Мяне садзілі ў падвальнае памяшканне ў «адзіночку». На падлозе там ляжыць плітка, ад якой яшчэ больш цягне холадам. У ШІЗА я размаўляў з мышкай і павучком — так і жыў там.

У бабруйскай калоніі няма фізічнага гвалту (я не чуў), але псіхалагічна там ціснуць дастаткова моцна. Цябе максімальна імкнуцца зняважыць. Усім непалітычным забаронена з намі мець зносіны пад пагрозай ШІЗА. Мне неяк адзін асуджаны за карупцыю сказаў: «Прывітанне, але калі што, я з табой не вітаўся». Паміж сабой нам таксама нельга было мець зносіны.

Калі палітвязень вяртае ў бібліятэку кнігу, то яе на праверку забірае цэнзар ці нейкі іншы супрацоўнік. Нельга, каб наступным чалавекам, які будзе браць гэтую кнігу, быў таксама палітвязень. На іх думку, мы можам праз надпісы ў кнігах перадаваць нейкія рэчы.

Бабруйская калонія славіцца частымі праверкамі. Нам так кажуць: «Праверка, усё, як звычайна, БЧБ-шнікі прыбірайце ўсё з тумбаў, каб нічога лішняга не было». І нам даводзілася ўсё з гэтых тумбаў кудысьці хаваць.

Падаецца, Салжаніцын казаў, што самая вялікая праблема зэка — гэта іншы зэк. І, на жаль, у калоніі «стукацтва» вельмі распаўсюджанае, нават сярод палітвязняў. Ты не ведаеш, каму давяраць, а каму не.

У калоніі зрабілі сапраўды нядрэнны рамонт, але там засталася праблема з птушкамі. У сталовай яны могуць усё запаскудзіць памётам, то-бок хлеб, ежу. І з імі ніяк не змагаюцца. Для мяне, як «тэрарыста», які не можа ў атаварцы [заўв. — краме] купляць сабе ежу і рэчы, гэта было крытычна».

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 6
• 1
• 0