Ździtava—Žabinka—Źbirahi. Na radzimie Kaściuški zachavałasia niekalki šedeŭraŭ draŭlanaha dojlidstva. Piša Siarhiej Chareŭski.
Ździtava—Žabinka—Źbirahi. Na radzimie Kaściuški zachavałasia niekalki šedeŭraŭ draŭlanaha dojlidstva. Piša Siarhiej Chareŭski.
Biełaruś padała na ŭklučeńnie ŭ Śpis usiaśvietnaje spadčyny JUNESKA draŭlanyja cerkvy Paleśsia.
Tam acaleli ŭnikalnyja chramy, niekatorym ź jakich pa čatyrysta i bolej hadoŭ. To skirujemsia ad Minsku pa bresckaj šašy, kab pahladzieć hetyja pierliny našaje spadčyny.
U Śpisie JUNESKA draŭlanym dojlidstvam pradstaŭlenyja taksama Narviehija i Japonija. Klimat i rupnaść narviežcaŭ zdoleli zachavać u tym surovym krai tak zvanyja «staŭkirki» — bažnicy CHII—CHIV stst. Hetkich cerkvaŭ koliś było ŭ Narviehii 750, a acaleła tolki 30. U Japonii ž zachavałasia draŭlanaja bažnica ažno 690 hodu: chram Charudzi ŭ Nara. Na ŭvieś śviet viadomyja i pamorskija cerkvy rasijskaje Poŭnačy, što ŭ architekturnym zapaviedniku ŭ Kižach. Niekalki muziejaŭ draŭlanaha dojlidstva jość u Zachodniaj Ukrainie, dzie taksama źbierahłosia bahata padobnych pomnikaŭ. Što ž majem my?
Daroha tym časam idzie pa Kobrynščynie. Za vioskaj Piaski z bresckaj šašy varta zbočyć na Čaravačycy. Za pavarotam pakažacca spracavany, salidny Muchaviec, a za mostam užo i vialikaja vioska. Tut była staradaŭniaja draŭlanaja carkva Śviatoj Paraskievy. Pry kancy 1970‑ch jana zhareła daščentu. Zaraz na jaje miescy ŭźviali hruvastkuju muravanuju carkvu Śviatoha Iaana Bahasłova, z šerahu takich, architektar jakich nieviadomy… Choć toj, chto budavaŭ, imknuŭsia padkreślić padabienstva hetaje carkvy da chramu ŭ niedalokaj Čyžeŭščynie, pa inšy bok trasy.
Tam manumientalnaja Uładzimirskaja carkva była pastaŭlenaja pry kancy XIX st. u honar stohadovaha jubileju boju pamiž kaściuškoŭcami i rasijcami pad Krupčycami…
Naohuł, na Žabinkaŭščynie bahata pamiatak pra časy Kaściuški. Staić pomnik Tadevušu Kaściušku pierad škołaju ŭ Małych Siachnovičach. Biust hieroja dvuch kantynientaŭ byŭ vyrableny ŭ 1930‑ia viadomaj skulptarkaj A.Vidackaj dla Kobryna. Ale ŭ 1939 h. jaho adtul prybrali, a ŭ 1988 h. ustalavali ŭ Małych Siachnovičach. U samoj škole jość muziejčyk, što raspaviadaje pra kolišniaha haspadara tutejšych vakolic. I tut, i ŭ Vialikich Siachnovičach, i pad Čyžeŭščynaj raspaviadajuć, što voś hetyja akurat prysady pasadziŭ sam hienierał Kaściuška…
Ale spačatku, jedučy ŭzdoŭž malaŭničych bierahoŭ Muchaŭca, praź viosku Załuźzie, možna patrapić u Ździtaŭ. Darečy, u Załuźzi jość cikavy etnahrafičny muziej «Viaskovaja chata»: pobyt i tradycyjny ład palešukoŭ. Dla tych, chto raniej nie byvaŭ u hetych krajach — sapraŭdnaja ekzotyka. Poŭdzień, roŭniadź muchavieckich razłohaŭ, vialikaja kukuruza i bujnyja słaniečniki…
Ździtava
Ździtava — adna z samych staražytnych viosak u Biełarusi. Ździtaŭskaja carkva Mikity viadomaja z 1502 h. Tak i staić hety chram nad Muchaŭcom dasiońnia ŭ zasieni staradaŭnich drevaŭ. Mikitaŭskaja carkva jość najbolš staražytnym pomnikam draŭlanaha dojlidstva ŭsioj Biełarusi. Nievialiki chram uźviedzieny ŭ samych archaičnych našych tradycyjach z draŭlanych brusoŭ na muravanym padmurku. Takoha kštałtu zrubavyja kanstrukcyi, śviedčać archieołahi, isnavali jašče za paŭtysiačy hadoŭ da našaje ery.
Carkva Mikity ŭ Ździtavie — typovy biełaruski adnazrubavy chram: prastakutny zrub ź nievialikim pryrubam‑tamburam na hałoŭnym fasadzie. Usio razam pakrytaje ahulnym vysokim dacham. Raniej jon byŭ hontavy, a ciapier reža voka novaj blachaju. Na dachu — nievysokaja makaŭka na hranionaj šyjcy. Prosta i jasna.
Jaje try razy kapitalna ramantavali — u 1787, u 1850‑ia i ŭ 1929 h. Ale paŭtysiačahadovyja padmurak, karkas, sama kanstrukcyja acaleli. I ŭsiaredzinie hetaja carkva robić niezabyŭnaje ŭražańnie. Carskaja brama ikanstasu skraznoj draŭlanaj raźby, staražytnyja abrazy. Adsiul u Minsk, u Muziej staražytnabiełaruskaj kultury Akademii navuk, była vyviezienaja ŭ svoj čas «Adzihitryja Ijerusalimskaja»XVI st. Hety abraz — šedeŭr staražytnabiełaruskaha ikanapisu.
Krychu navoddal staić karžakavataja zvanica, taksama archaičnaj karkasnaj kanstrukcyi. Karotkija słupy pa vuhłach trymajuć čatyrochkutny šacior dachu. Abok Mikitaŭskaje carkvy zachavalisia navat dubovyja prysady staradaŭniaha parku. Zvanica i carkva razam harmanična pierachodziać u naturalny krajavid, źnitavany ź imi ŭ adno cełaje.
Ździtava nie padobnaje da viosak u Centralnaj Biełarusi. Usie vakolicy tut skulturanyja ŭščent. Ani dryhvy, ani drymučaści. I ŭ hetaj cyvilizavanaści jość svajo redkaje charastvo. Spynicca ŭ Ździtavie možna ŭ turystyčnaj ahrasiadzibie, što mieścicca ŭ procilehłym ad carkvy kancy siała, nad plažam na Muchaŭcy.
Ahraturystyčnaja siadziba ŭ Ździtavie
u jakoj možna spynicca, mieścicca na malaŭničym bierazie Muchaŭca na vulicy Račnoj, 7. Kantakt: teł.: +375‑1641‑24‑398, 28‑438.
Žabinka
Žabinka — miłaje miastečka na rostaniach usich daroh. Jana ŭtvaryłasia źnianacku, jak i, naprykład, Baranavičy, u 1871 h., kali tut prajšła Maskoŭska‑Bresckaja čyhunka. Da taho na sutoku rečki Žabinki z Muchaŭcom byŭ tuzin viosak i falvarkaŭ: Abramavičy, Halinova, Kupina, Myščycy Pakroŭskija… U Žabincy jość šykoŭnaja draŭlanaja carkva Pakrova Praśviatoje Baharo¬dzicy, pabudavanaja ŭ 1885 h.
U horadzie zachavałasia niamała budynkaŭ mižvajennaha času: šykoŭny vakzał, staraja vulica Kaściuški (siońnia, jak i paŭsiul, Lenina), vadaciažnaja vieža, staryja mohiłki, stary park…
Ale siońnia ŭsio žyćcio ŭ Žabincy krucicca vakoł cukrovaha zavodu — najbujniejšaha ŭ krainie. Jość i restaran, i bary, i vielmi prystojny hatel.
Źbirahi
Praz pasiołak cukrovaha zavodu daroha pryviadzie vas prosta ŭ Źbirahi, u Brescki rajon. U Źbirahach acaleŭ jašče adzin staražytny draŭlany chram — Piatnickaja carkva. Nievialikuju śviatyniu fundavała kniahinia Ahata Sapieha z Pacaŭ jašče ŭ 1610 hodzie. To bok, na leta bu¬dziem adznačać jaje čatyrochsothodździe. Carkva cudoŭna zachavałasia i vydatna dahledžanaja, treba addać naležnaje hustu tutejšaha nastajaciela. U siaredniavieččy, zazvyčaj, asnovu budynku, nižni vianok zrubu, pramiežkavyja šuły ścienaŭ, apornyja słupy, a taksama parohi, vušaki i vakanicy rabili z dubu. Tryvuščaść dubu dakazali stahodździ. Voś i majem. Prostamu i salidnamu chramu vydatna pasuje takaja ž karžakavataja, ale manumientalnaja zvanica, jak i ŭ Ździtavie.
Piatnickaja carkva paśpieła pabyć chramam usich kanfiesij. Dva z pałovaj stahodździ była ŭnijackaj, paśla pravasłaŭnaj, u 1921 h. Piatnicki chram staŭ kaściołam. Pa vajnie chram znoŭ addali pravasłaŭnym… Ale chram nie pustavaŭ nikoli. Mo tamu i acaleŭ. Jość u im i svaja relikvija — čaścinka moščaŭ prapadobnaje Maryi Jehipieckaj u abrazie… Štohod 14 krasavika tut ładziacca festy na dzień jaje pamiaci. A raniej Źbirahi słavilisia Trajeckimi festami, na jakija źbiralisia tłumy pilihrymaŭ da fihury Chrysta. Ale ŭ 1945 h. jaje vyvieźli ŭ Terespal, u Polšču…
Pašpacyravać u vakolicach Źbirahaŭ — zadavalnieńnie. Pašukać žałudoŭ ci paŭdniovych duchmianych kvietak.
Adno ŭ Źbirahach pakul ani kaviarni, ani hatelu niama. Tamu jeści i spyniacca možna ŭ Breście, da jakoha tut rukoj padać.
Ździtava
(Ździtaŭ, Ździtaŭcy, na miascovaj havorcy — Zdytovo) — adna z samych staražytnych viosak u Biełarusi. Jość mierkavańnie, što jaje nazva jaćviažskaha pachodžańnia. U dziaržaŭnych dakumientach VKŁ Ździtava zhadvajecca rehularna pačynajučy z XVI st. Bolšaja častka nasielenych punktaŭ sučasnaj Žabinkaŭščyny ŭ tyja časy nasiła nazvu Ździtaviec. Naprykład, isnavali vioski i majontki Macijevičy‑Ździtaviec, Fiedźkavičy‑Ździtaviec, Piatrovičy‑Ździtaviec, Ździtaviec‑Šałuchi. Darečy, i tutejšy majontak pad hetaj vioskaju naležyŭ da XIX st. Kaściuškam…
U mižvajennyja hady ŭ Ździtavie pabudavali narodnuju škołu, narodny dom, katalickuju kaplicu. Va ŭsim tym carkoŭnym prychodzie ŭ 1935 žyło 1295 pravasłaŭnych, 60 ryma‑katalikoŭ, 10 baptystaŭ, niamała judejaŭ.
Kamientary